Глобалната економија е во сè понесигурна позиција, со шансите за рецесија да растат бидејќи големите и малите држави се соочуваат со опасната комбинација на висока инфлација и бавен раст, предупреди Светската Банка.
-Светската економија повторно е во опасност.Таа се соочува со висока инфлација и бавен раст во исто време. Дури и ако се избегне глобална рецесија, болката од стагфлацијата може да трае неколку години – освен ако не се активираат зголемувања на понудата, напиша во извештајот претседателот на Светска банка Дејвид Малпас.
За влијанието на економската криза врз македонската економија за „Фокус“ анализира професорот Бранимир Јовановиќ од Виенскиот институт за меѓународни економски студии.
-Тешко е да се каже дали ќе има глобална рецесија или не. Економистите немаат ни јасна дефиниција за тоа што е глобална рецесија. Според некои, глобална рецесија е кога светскиот БДП ќе има намалување во текот на една година, но ако се прифати оваа дефинија, светот само два пати бил во рецесија по Втората светска војна – во 2009 година, поради големата финансиска криза, кога светскиот БДП падна за 1.3%, и во 2020 година, поради пандемијата, кога светскиот БДП падна за 3.3%. Според други, не е нужно да има пад на светскиот БДП за да има глобална рецесија, туку е доволно да има пад на БДП во значаен број на земји. Така, според оваа дефиниција, светот бил во рецесија и во 1975 година, поради првиот нафтен шок, во 1982 година, поради вториот нафтен шок, и во 1991 година, поради падот на социјализмот во земјите од Источна Европа, вели Јовановиќ .
Според Јовановиќ повеќето меѓународни институции во моментов не прогнозираат пад на светскиот БДП во 2022 година. ММФ, на пример, прогнозира раст од 3.6%, додека Светска Банка прогнозира раст од 3.2%.
-Но овие проекции се од пред два месеца, кога се чинеше дека војната во Украина ќе трае пократко. Веќе е извесно дека глобалниот раст оваа година ќе биде понизок од овие проекции.Независно од тоа дали формално ќе има глобална рецесија или не, оваа година ќе биде доста тешка на економски план, насекаде во светот. Главната причина за тоа е, се разбира, војната во Украина, која генерира инфлација, која пак ја јаде куповната моќ на парите, што понатаму ја забавува економската активност. Втора причина е затегањето на монетарната политика во САД, што повторно е поради инфлацијата. Ова ја забавува американската економија, која е најголема светска економија, но и ги крева сите камати насекаде во светот, што исто така има негативни ефекти. Третапричина се строгите КОВИД рестрикции во Кина, кои ја забавуваат втората најголема светска економија и неминовно имаат штетни ефекти по сите земји во светот, појаснува тој.
Според него какви ќе бидат глобалните економски случувања ќе зависи најмногу од тоа како ќе се одвива војната во Украина. Ако има некакво примирје во скоро време, и економските состојби ќе се подобрат – глобалните цени на нафтата и храната ќе се намалат, инфлацијата ќе се стабилизира, економиите ќе почнат да заздравуваат.
-Но ако војната продолжи, што во моментов се чини дека е пореалната опција, економските состојби дополнително ќе се влошуваат.Освен од глобалните случувања, работите во голема мера ќе зависат и од домашните економско-социјални политики. Две работи се клучни. Првата е дека владите мора да преземат мерки за стабилизирање на цените, односно за зауздување на инфлацијата, што најдобро се постигнува преку ценовни контроли, т.е. замрзнување на цените, нивно ограничување и сл. Втората е дека владите мора да преземат мерки за да ги заштитат реалните приходи на граѓаните, односно, мерки за раст на платите, пензиите и социјалните трансфери, вели тој.
Војната со Украина ги заостри монетарните политики
Светска банка ја намали проценката за глобалниот раст оваа година на 2,9% – остар пад од нејзината јануарска проекција од 4,1% и нејзината априлска прогноза од 3,25% – во својата мрачна нова перспектива, наведувајќи го порастот на цените на енергијата и храната, прекините во снабдувањето. Од руската инвазија на Украина и притисокот на централните банки на глобално ниво за агресивно заострување на монетарната политика.
Се очекува растот да остане слаб во 2023 година, под просекот забележан во претходната деценија. Неколку земји се имуни на инфлацискиот шок: во САД се предвидува дека растот ќе забави до 2,5% оваа година. Растот на Кина, исто така, се очекува да забави на 4,3%, што е намалување од 8,1% во 2021 година.
Економијата на САД го забележа својот најсилен раст во речиси четири децении во 2021 година, поттикнат од трилиони владини стимулации и лесните монетарни политики кои ги одржуваа трошоците за задолжување близу нула. Додека напорите за помош на пандемијата помогнаа да се одржат домаќинствата во живот за време на пандемијата и помогнаа да се намали невработеноста од 14,7% на 3,6% за само две години, тие исто така поттикнаа брза побарувачка на потрошувачите што ја влоши веќе неверојатно високата инфлација.
„За многу земји, рецесијата ќе биде тешко да се избегне“, рече Малпас.
Со забрзување на инфлацијата и забавување на растот, претставници на Светска банка изразија загриженост за изгледите за враќање на стагфлацијата во стилот на 1970-тите.
Повисоките каматни стапки создаваат повисоки стапки на заеми
Стагфлацијата е комбинација на економска стагнација и висока инфлација, која се карактеризира со зголемени потрошувачки цени, како и висока невработеност. Феноменот ја опустоши американската економија во 1970-тите и раните 1980-ти, бидејќи зголемените цени на нафтата, зголемената невработеност и лесната монетарна политика го поттикнаа индексот на потрошувачки цени до 14,8% во 1980 година, принудувајќи ги креаторите на политиката на ФЕД да ги зголемат каматните стапки на речиси 20% таа година.
Како резултат на тоа, Светската Банка вели дека централните банки можеби немаат друг избор освен да ги зголемат каматните стапки побрзо. Повисоките каматни стапки имаат тенденција да создаваат повисоки стапки на потрошувачки и деловни заеми, што ја забавува економијата со тоа што ги принудува работодавците да ги намалат трошоците.
Со долгот на земјите во развој и во развој на највисоко ниво во последните децении, „придружниот пораст на глобалните трошоци за задолжување и депрецијациите на девизниот курс може да предизвикаат финансиски кризи, како што тоа го направи во раните 1980-ти“, соопшти Светската Банка.
Соња Танеска