Текстот е објавен на осми април 2011-та во неделникот „Фокус“ во бројот 823
Разговарал
Никола МЛАДЕНОВ
ФОКУС После појавувањето на партијата на Руфи Османи, албанската опозиција навести можност и за заеднички настап против ДУИ. Како ја толкувате таа иницијатива за сојуз меѓу довчерашните лути ривали?
МЕХМЕТИ Повеќе од очигледно е дека гласовите во албанската заедница, а со тоа и нивното значење во политичкиот живот дополнително ќе се фрагментира, дополнително ќе се расцепи. Тоа е нормално при појавувањето на нова партија, која ќе се натпреварува на претстојните избори. Она што изгледа прилично нејасно, се понудите. По што ќе се разликуваат тие партии? Низ сите овие години, од самото нејзино формирање, ДУИ е единствената партија која не се откажува од Рамковниот договор, која константно го промовира тој договор, која стои цврсто зад моделот што го произведе тој договор. Константата, пак, во целиот албански блок, би рекла дека е тоа што сите се согласуваат дека македонско-албанските односи мора да се уредуваат со договор. Меѓутоа, тука има еден друг момент. И ДПА, како и г-динот Османи, а можеби и г-динот Селмани со еден поумерен речник, говорат за некакви нови договори.
Треба да признаеме дека големи договори помеѓу две заедници, кои во еден момент на својот соживот се судриле и до вооружен конфликт, тешко можат да се носат после „мали“ настани. Било да е тоа во предизборие или како резултат на некаква внатрепартиска фрустрација, каква што неспорно постои во албанскиот блок. Да беше поинаку, тогаш договорот ќе се случеше во десетте години пред конфликот.
Притоа, постои момент кој се чини дека сите го испуштаат од вид. Тоа е фактот дека Рамковниот договор не е само македонско-албанска работа, туку тоа е договор кој ги има гаранциите од меѓународната заедница. Во вакви држави, етнички мешани, јазично различни, докажано е дека мора да постои некоја трета страна, некој тип на арбитер, кој ќе ги поврзува договорните страни и ќе го турка процесот напред. Ако договорот од Охрид е токму таков, тогаш имам впечаток дека идеите за некакви нови договарања од опозицијата се одликуваат многу повеќе со кампањски, отколку со содржински настап.
Доколку потемелно ја анализираме содржината на тоа што го говорат тие политички партии, ќе видиме дека сите елементи за кои што тие се залагаат, веќе се содржани во Рамковниот договор. Се разбира, притоа секој од нас знае дека тој договор не ги прави апсолутно среќни етничките Албанци, како што истовремено не ги прави апсолутно задоволни и етничките Македонци. Едноставно, тој претставува една рамнотежа, за која ние веруваме дека може успешно да ја одрази реалноста во функционирањето на државата!
ФОКУС На почетокот на плурализмот, етничките Албанци беа претставени низ делувањето на ПДП. Потоа стигна конкуренцијата на ДПА, која финишираше со ДУИ, до појавата на партијата на Османи. Сите тие, чекор по чекор, беа порадикални во барањата, кои стигнаа и до конфедерација. Која е причината за тоа, дали и ДУИ не работи како што треба?
МЕХМЕТИ Мислам дека во тоа нема ништо изненадувачко. Тоа е природно, доколку се има предвид големината на заедниците. Недоминантните заедници, каква што е и албанската, се организирани во еден тип на реакција кон акциите на доминантната заедница. Ако имате еден политички период, во кој, еве, мошне активно се инвестира од страна на државните институции во создавањето чувство на национална припадност кај мнозинскиот етнос, тогаш, како реакција се јавува чувството на огорченост кај останатите заедници.
Пред сѐ кај албанската, која најмногу чувствува дека и се загрозува и тој мал простор кој таа го има со Бадентер или со сите тие принципи, кои ние ги разбираме како дух на Рамковниот договор. Политичкиот радикализам во етничкиот македонски блок, секогаш ќе предизвикува форми на радикализам во етничкиот албански блок, како две најголеми заедници. Јас сум убедена дека чувството на огорченост не е помало и кај останатите заедници, меѓутоа, мала е нивната застапеност, за да може и таа да биде видливо артикулирана!
ФОКУС Што ги фрустрира етничките Албанци во времево на т.н. Преродба, за излезот да се бара во конфедерација?
МЕХМЕТИ Дваесет години најмалку, а десет сигурно, етничките Албанци во Македонија ги карактеризираше некоја фама дека тие се нелојалните граѓани, кои не ја чувствуваат државата за сопствена, дека не плаќаат данок… Има неколку слични фрази, кои постојано им се припишуваат. После Рамковниот договор, ние како политичка партија инвестиравме многу енергија за да се промени таквата перцепција. Вложивме во тоа, Албанците навистина да ја чувствуваат државата како сопствена. Убедена сум дека успеавме да стигнеме до едно ниво, кое не беше за занемарување. ДУИ, како политичка партија, која кај македонскиот блок сѐ уште се доживува како радикална, терористичка, во своето седиште го истакна и знамето на државата!
АЛБАНЦИТЕ ВО 1903 ГО БРАНЕЛЕ ИМЕТО МАКЕДОНИЈА
ФОКУС Тоа е своевидниот парадокс, сега ДУИ е прифатлива и за македонските екстремисти, се доживува како фактор на стабилност, како умерена сила…
МЕХМЕТИ Што е најдобриот аргумент, зошто би требало да престане досегашната негативна перцепција за ДУИ!
ФОКУС Или, пак, тоа за ДУИ е последен сигнал за опасност, да не завршите како ПДП?
МЕХМЕТИ Не верувам дека тоа може да се случи, бидејќи апсолутно поинаков е изворот на легитимност на ДУИ. Но, дали доволно се разбира нашата позиција? Ние постојано вложуваме во тој нов концепт, го вложуваме целокупниот сопствен кредибилитет, а, притоа, да не се лажеме, сите знаеме дека во ваква политичка атмосфера, радикализмот носи премногу сила, авторитет и шанса за брзо добивање на изборите.
Тој несомнено е најлесен за брзо профитирање низ манипулацијата со националните чувства. Значи, ако во таква атмосфера успевате да одржите баланс, тогаш нормално е дека Албанците ќе се чувствуваат фрустрирани, доколку одредени политички одлуки не се носат консензуално. На пример, се постави дилема, дали беа издржани реакциите на албанската заедница на Енциклопедијата или тоа беа политички реакции?
Јас сум убедена дека таа реакција на најдобар начин го одразува она што го чувствуваат Албанците за државата и кон државата. Тие повеќе не се чувствуваат како аутсајдери, туку Македонија ја чувствуваат како сопствена држава. Најелитната институција, како што е МАНУ, се појави со една чиста пропаганда, па Албанците имаа апсолутно право да протестираат. Говорам, значи, за еден напор, кој би требало да биде заеднички, за да се создаде државата како заедничка институција.
Но, тука треба влогот на македонската заедница да биде поголем. Нивната посветеност треба да биде посериозна, затоа што тие сепак имаат повеќе простор, повеќе можности и привилегии од институциите, кои Албанците допрва би требало да ги почувствуваат!
ФОКУС Што конкретно ги фрустрира етничките Албанци во ерата на т.н. Преродба?
МЕХМЕТИ Мислам дека сепак побитно е прашањето, дали преродбата успеа да создаде поголеми Македонци? Дали обичниот Македонец, кога ќе го види споменикот на Гоце, Даме, Ченто… се чувствува повистински Македонец, отколку што можеби бил пред пет или пред една година? Дали е тоа вистинскиот начин да се гради чувство на национално достоинство, на припадност на една нација или историја, во денешниот свет, кој е постидеолошки, постнационалистички и апсолутно интеграциски?
ФОКУС Можеби преродените Македонци се тешат со Албанците, кои сега се мирни како јагњиња?
МЕХМЕТИ Мислам дека тој е најпогрешниот пристап. Проектот кој произведува такво чувство е краткотраен. Дури и 10 години се кус период за држава. Таквата политика сигурно ќе произведе поддршка за уште еден мандат, но, во еден момент, етничките Македонци ќе мора сериозно да го постават прашањето, кои се нивните историски партнери во градењето на државата?
Скоро читав една книга од турска авторка, која говори за албанските благородници во отоманскиот период. Во 1903-та година, нивна делегација доставила барање до британскиот конзул во Скопје, против делбата на Македонија на три региони – Стара Србија, Албанија и Македонија. Уште повеќе, тие барале формирање на автономна област со името Македонија. Значи, во тоа време, чувството за припадност, како модел за заедничко гледање на државата и различност во однос на Турците, доаѓа изворно од албанскиот народ.
Мислам дека тоа треба да биде апсолутно добронамерно разбрано од етничките Македонци. Мене ми е јасно дека минуваме низ период на некаква национална, верска или друга преродба, но, тоа не смее да се прави на штета на другите заедници. Во еден момент, ние ќе мора да пристапиме кон градење на нешто, кое ќе биде заеднички идентитет на државата. Кога-тогаш, тоа прашање ќе биде отворено!
ДПА И НД НЕ МОЖАТ ДА МУ ПАРИРААТ НА ВМРО-ДПМНЕ
ФОКУС Го надградивте Скопје 2014 со три споменици на албански првенци. После три години коалиција, дали е тоа доволна интервенција во проектот, кој единствен има неспорна одбојност кај мнозинството етнички Македонци?
МЕХМЕТИ После три години, останува чувството дека ВМРО-ДПМНЕ не е комотно во носењето одредени одлуки без етнички конзенсус. Верувам дека спроведувањето на тие проекти, вклучувајќи ја и „црквата-музеј“, на Калето, ќе беше многу понормално, доколку во коалицијата имаше разговор и договор. Оти, ако вие инсистирате на арбитрарен начин да спроведувате одредени политики, тоа секогаш ќе предизвикува чувство на огорченост, кое не секогаш може да се контролира. Една сериозна политичка владејачка елита, таков луксуз не смее да си дозволи!
ФОКУС Не само што си дозволи, туку финишираше со избор на гувернерот на НБМ без никаква консултација во коалицијата?
МЕХМЕТИ Да, има едно чувство на моќ за арбитрарно носење на одлуки, кое се должи на математичкиот однос на силите во Собранието, но, да не заборавиме дека тој гувернер беше избран со горчлив вкус на немање поддршка. Тој секогаш ќе биде одбележан како гувернер без легитимност. Во крајна линија, на страна политиката, гувернерот треба да размисли како ќе ги гради односите со албанската бизнис заедница!
ФОКУС Дали тоа ја разнишува вашата позиција кај гласачите, кои можеби заклучуваат дека, ете, Груевски успева и ДУИ да ја порази до коска?
МЕХМЕТИ Не, иако на Албанците им е јасно дека постои тенденција да се случи токму тоа. Сепак, гласачите не се откажуваат од нас и тоа е најголемиот пораз за политиките што посакуваат наше расцепување. Иако, велам, воопшто не се случајни и повиците за некаква обединета опозиција против ДУИ. Некој треба да го постави прашањето: Како е можно, некогашните остри непријатели од ДПА и Нова демократија, плус Националната преродба на нивниот поранешен партиски колега, сега да говорат за помирување и обединување против ДУИ?!
Зошто најмногу им пречи ДУИ, а не им пречат политиките на ВМРО-ДПМНЕ!? Точно, ние сме нивниот ривал во битката за довербата кај Албанците, меѓутоа, вистинското прашање гласи, како тие ќе успеат или би успеале да ја променат политиката на Груевски, која датира уште од 2006-та? Во тој филм сме ги гледале и ДПА, и водечкиот дел од нејзината фракција. За разлика од нив, ние имаме храброст да се спротивставиме макар вербално. Ја слушам приказната на колеги од ВМРО-ДПМНЕ, кои многу лесно се договарале со нашите претходници!
ФОКУС Сепак, не запревте ниеден проект на ВМРО-ДПМНЕ!
МЕХМЕТИ Да, но издејствуваме три споменици во Скопје 2014. Колку и да анализираме, факт е дека ВМРО апсолутно не е среќна со фактот, дека со тоа ќе се одразува реалноста во државата. Конечно, ние ги наследивме тие проекти и можеби слабоста е во тоа што не успеавме да ги стопираме, но, повторувам, успеавме да интервенираме во нив. Тоа го разбираат албанските гласачи. За разлика од нашите противници, нашиот речник никогаш не бил навредлив кон нашата заедница. Никогаш нема да доживеат ДУИ да ги надгледува нашите гласачи во интерес на некоја си владина коалиција. Да, да, имаше изјави од типот: Секое тенџере си има свое капаче, дека не им е важен партискиот рејтинг се додека го имаат рејтингот на ВМРО-ДПМНЕ!
МОРАТОРИУМ ЗА АНТИКВИЗАЦИЈАТА
ФОКУС Ги отфрлате приказните дека Груевски го смирува Ахмети со разни финансиски погодности, со уцени или со досиејата?
МЕХМЕТИ Ве молам, никој нема дилема каде се тендерите и големите пари!
ФОКУС Да, но, еве, на пример, токму после „рушењето“ на црквата-музеј, роднина на чаирскиот градоначалник отиде на извршување на затворската казна?
МЕХМЕТИ За жал, постои таква тенденција за замолчување на партнерот, но, без оглед што можеби краткорочно тоа се силни механизми за некаква контрола, тие не се коректни. Конечно, на такви основи не може да се изгради ништо здраво!
ФОКУС Дали постои елементарна доверба меѓу ДУИ и ВМРО-ДПМНЕ?
МЕХМЕТИ Никој нема дилема дека ние стартувавме од позиција на апсолутна недоверба. ВМРО-ДПМНЕ имаше големи дилеми по однос на секое прашање. Не сакам да кажам лојалност, но, еве, постојано имаа потреба од тестирање на нашата посветеност, од испитување на „задните намери“ на ДУИ. Ако и по 10 години, некој сѐ уште има такви дилеми, тогаш изразувам жалење поради тој недостиг на капацитет за реално разбирање на нашата политичка филозофија. Јас особено посакувам да се промени тоа, бидејќи повеќе од очигледно е дека и следната коалиција ќе биде составена од истите политички партии!
ФОКУС Дали ДУИ има доверба во посветеноста на Груевски кон стратешките правци, кои се клучни за вашиот електорат?
МЕХМЕТИ Видете, ние сигурно сме биле и во ситуации, како што сме и сега, да ни биде смачено од многу нешта, но, мислам дека дури и ВМРО-ДПМНЕ знае дека, на страна разните прикаски, единствената реална алтернатива е евроатлантската интерграција на државата. Мислам дека се разликуваме во начинот и динамиката како да се стигне до таму. Можеби е разбирливо, зошто тие повеќе сакаат да инвестираат во градење на идентитетот, отколку во интеграција на државата. Тоа се поврзува со постојните спорови со соседите, но, верувајте дека не е издржливо натамошното одложување на проблемите!
ФОКУС Никогаш не сте се посомневале, дека спорот со Грција можеби се користи како изговор, заради кочење на интеграцијата во НАТО И ЕУ?
МЕХМЕТИ Посакувам да не е така, иако, кога говориме за конкретни настани, сепак не може да не се посомневаме. Ако со Времената спогодба сте прифатиле заборав на ѕвездата од Вергина, ако знаете дека соседот не трпи користење на името и ликот на Александар, а вие сепак по него го именувате аеродромот, тогаш не може да не се посомневате. Во крајна линија, антиквизацијата не смееше да ни се случи баш сега. Затоа ние инсистираме на затворање на тоа поглавје и ставање мораториум на антиквизацијата!
ФОКУС Во секој случај, после пет години, во одбрана на БЈРМ стигнавме и до Хаг. Се бориме за референцата, со која, пред доаѓањето на Груевски, се закануваше Караманлис, како единствен начин за влез во НАТО. Мислите дека намерно беше злоупотребено името, заради зацврстување на власта во сите сегменти и користење на можностите што таа ги нуди?
МЕХМЕТИ Да, но, ништо не може да се промени сѐ додека тоа не го прифати етничкиот Македонец и одредени индивидуи или групи, кои го создаваат јавното мислење. Јасно е дека ништо не е случајно во оваа приказна, од статуите пред владата, преку преименувањето на аеродромот и автопатот, сѐ до спомениците. Евидентна е увереноста во правичноста и правилноста на таквата политика, поради што најчесто ја слушаме фразата, дека времето ќе покаже кој е во право. За жал, таква атмосфера е создадена. За мене не може да биде случајно убедувањето дека во Македонија има антички Македонци. Тоа можеби звучи несериозно, ама ние не може да одречеме дека некој верува во тоа!
ГРДАТА РЕФЕРЕНЦА МОРА ДА СИ ОДИ
ФОКУС Мислите дека Груевски верува оти е антички Македонец? Тој вели дека ние, Македонците, имаме и античко и словенско потекло!
МЕХМЕТИ Таквиот одговор се наметна откако стана многу очигледна поделбата во општеството, кога ние за малку ќе видевме тепачка меѓу античките фаланги и приврзаниците на словенското потекло. Како и да е, таа политика не проаѓа. Напротив, антиквизацијата влезе како проблем во сите извештаи на ЕУ, на сите средби ни се поставува тоа прашање.
Замислете сега, како кон тоа треба да се постави етничкиот немакедонец, особено Албанецот? Сметам дека сепак, најкоректно е таа дебата да се разреши во македонската заедница. Мислам дека од наша страна покажуваме голема толерантност. Иако, морам со жалење да забележам дека секој обид за рационален приод кон проблемот се уништува во самиот зародиш. Очигледно, многу е силен апаратот или механизмите на оние што не сакаат или одбиваат рационален пристап, како услов за стигнување до рационално решение.
За среќа, сите барем признаваат дека решение мора да се постигне, дека оваа ситуација не е решение. Оти, на Македонија не смее да и се случи замрзнат спор!
ФОКУС Одиме кон тоа?
МЕХМЕТИ Имам впечаток дека одиме во тој правец. Еве, сега ќе имаме нови избори, иако воопшто не ни е потребна уште една верификација на самоизолационистичката политика. Меѓутоа, мене ме исмејуваа кога го велев тоа. И, сега, јас навистина не сум во состојба да одговорам, како ќе го надминеме спорот, се додека македонската заедница не прифати дека тоа мора да се случи. Што добиваме сега?
Реално, ние функционираме со променето име, со една референца која постојано потсетува на едно минато време, кое, да може, токму ВМРО-ДПМНЕ со гума би го избришало. Во името, кое се користи во сите наши настапи надвор од Македонија, се содржи акронимот, т.е. референцата „југословенска“, иако по секоја цена сакаме да се откажеме од таквото минато. Дури и во Хаг, ние реално се бориме да се вратиме на таа позиција.
Можеби сега, откако луѓето полесно се движат без визите, треба да очекуваме некаква позитивна промена. Затоа што, кога сте надвор, тогаш реално чувствувате каков проблем е да ве нарекуваат Бјрмовец. Тоа не е мала навреда. И, тука се дискриминирани сите заедници, затоа што буквално сите не водат под грдата референца. Затоа мислам дека не смееме да дозволиме да стигнеме до замрзнат спор!
ФОКУС Приврзаниците на стратегијата на чекање подобри времиња, велат дека нема причина од брзање. Од што би се плашеле?
МЕХМЕТИ Не сакам погрешно да ме разберете, меѓутоа, еве, да земеме еден пример од соседството. Сега започна некаков тип на преговори помеѓу Косово и Србија. Мислам дека дури и таму има реални шанси да видиме одржување на еден вид на спор, кој ќе трае, ќе се преговара за нешто… Но, никој нема да смее конкретно и прецизно да каже дека тоа мора да заврши со поделба на Косово. Затоа што тоа ќе предизвика пошироки последици. Тоа не е ништо ново, но, при услови на таков спор во соседството, дали ни е потребен луксузот, да имаме уште еден? Дотолку повеќе што знаеме дека во Босна, исто така има замрзнат територијален спор помеѓу ентитетите!
СО ПОДЕЛБА ГУБАТ МАКЕДОНЦИТЕ
ФОКУС Мислите дека никој не посакува разигрување на ножичките низ целата вертикала, од Босна преку Косово до Македонија, или обратно?
МЕХМЕТИ Тоа би било големо разочарување за етничките Македонци. Мислам, доколку националистичката македонска десница заговара такво нешто. Во едно интервју, пред година дена, тврдев дека сме соочени со тивок процес на поделба. За разлика од времето на конфликтот, поделбата сега ја спроведуваат институциите. Тоа не смее да се случи, меѓутоа, се чини дека некој не сака да погледне во суштината. Ако владата гради низа згради во Скопје, кои реално ќе го поделат градот, па нема да се гледаат ни минарињата, ние треба да се запрашаме, каде навистина одиме?
ФОКУС Затоа прашав, дали мислите дека ножичките се дефинитивно вон игра?
МЕХМЕТИ Тука повторно се соочуваме со прашањето, како ќе опстои другиот дел од Македонија? Ајде, Албанците ќе најдат некакво решение со Албанија или со Косово, иако не можеме да кажеме дека е едноставно, бидејќи Албанија е членка на НАТО и не може да си припојува и додава територии. Но, сепак, на некој начин ќе се реши албанското прашање. Проблемот е, всушност, дали така ќе се реши македонското прашање? Уште повеќе, кое би било тогаш македонското прашање?
ФОКУС Навестивте дека новата влада повторно ќе ја прават ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ. Како мислите дека таа ќе изгледа после изборите? Дали Груевски нема да има 63 пратеника, дали позицијата на ДУИ ќе биде помоќна?
МЕХМЕТИ Посакувам да се промени начинот на владеење на ВМРО-ДПМНЕ. Во третиот последователен мандат, посакувам да не се водат од емоции, туку да станат порационални. Ако до сега го одржуваа духот со споменици и реклами, мислам дека сега се отвора прашањето за опипливите резултати, бидејќи граѓаните тоа сериозно ќе го очекуваат од нив!
ФОКУС Дали ова водство на ВМРО-ДПМНЕ сака да го реши спорот со Грција, дали може да побегне од обврската?
МЕХМЕТИ Не, колку и да сака ВМРО-ДПМНЕ да избегне, меѓународната заедница ќе притисне да ја преземат одговорноста. На крајот на краиштата, и НАТО и Европската Унија не се македонски проект, тие не се производ на нашата влада, па ние да си дозволиме такви луксузирања. Затоа, јас се надевам дека во третиот мандат ќе преовлада рационалното гледање на проблемите. Очекувам, конечно, финиширање на тој процес на градење на нацијата преку владини кампањи. Откако тој ќе биде заокружен, се надевам дека етничкиот Македонец ќе се чувствува повеќе Македонец, па потоа ќе можеме побрзо да ги затвораме сите спорни прашања. Едноставно, со идентитетот не може бескрајно да се манипулира!
ОПОЗИЦИЈАТА НЕМА МАНЕВАРСКИ ПРОСТОР
ФОКУС Воопшто не помислувате дека може да се случи пресврт во македонскиот политички блок, дека можеби опозицијата ќе оствари мнозинство?
МЕХМЕТИ Реално – не, затоа што имам впечаток дека ВМРО-ДПМНЕ, условно речено, ги има сите чувствителни прашања под своја контрола. Иако мислам дека фактот што и во десницата има превирања, би требало да го разбереме како сигнал дека ова сепак не е проект во кој сите се убедени. Според тоа, станува збор за политички проект. Значи, не е тоа навистина национален проект, без разлика што партијата на власт има потреба да го наметнува како таков. Во такви услови, кога црквата им е партнер, повеќето медиуми им се партнери, една широка палета на невладиниот сектор им е партнер во приказната, мислам дека опозицијата сѐ уште има мал простор за делување!
ФОКУС Омилена тема меѓу нас, етничките Македонци, е: Кој е полош, Црвенковски или Груевски? Дали таа дилема постои и во албанската заедница?
МЕХМЕТИ Тука можеби ние сме во предност, затоа што кај нас таа перцепција се гради според начинот, како владејачката партија на Албанците се договара или ги спроведува договорите со едниот или со другиот. Ние не можеме да одречеме дека сеќавањето на одредени политики на Црвенковски од пред 2001 година е сѐ уште присутно. Доволно е да се потсетиме што рече г. Руфи Османи во однос на евентуалните коалицирања. Исто како што се свежи сеќавањата на одредени политики или ставови и на Никола Груевски!
ФОКУС Поедноставно кажано, не постои доверба во Груевски, ама и довербата кон Црвенковски не е кој-знае-каква, иако, сепак, со него имате едно позитивно искуство во менаџирањето на проблемите?
МЕХМЕТИ Да, тоа би бил коректниот пристап. Во таа влада имаше разбирање за тоа, колкав е влогот наречен Рамковен договор. Тој заеднички напор се награди со статусот на земја-кандидат. Се разбира, не мислам дека сите во нашата поранешна коалиција беа апсолутно среќни, оти, нели, се расцепи и СДСМ, имаше поединци кои си заминаа од коалицијата токму поради несогласувањето со тие политики или заради тешкотиите во нивното спроведување!