Текстот е објавен во 963. број на неделникот „Фокус“ 21. март 2014
Ланскиот 5 декември беше необично топол ден за една доцна есен. Метеоролозите на вечерните вести рапортираа дека живата во термометарот се искачила до седмиот степен во Скопје, а во јужниот дел од земјава температурата дотуркала дури до 11 степени над нулата.
Сѐ на сѐ, му се погоди денот на унгарскиот премиер Виктор Орбан, кој дента по вторпат дојде во Скопје и се виде со колегата Никола Груевски. Сончевото време им се потрефило и на десетици грчки државјани, кои, според наводите на СДСМ, истото попладне со автобус се нацртале во Неготино, во филијалата на Стопанска банка и подигнале значителни количества кеш од градежната компанија „Актор“.
Од вкупно 278 трансакции преку кои, наводно, во текот на една година биле извлечени 3,5 милиони евра од грчката компанија, дури 79 се случиле токму на тој сончев 5 декември 2013 година. Тоа се просечно осум трансакции на час, ако се земе предвид дека работното време во банките е околу девет часа дневно!
Претпоставуваме дека глетката била навистина чудна кога во банката од околу 250 квадрати, сместена во приземјето на една зграда, навјасала поголема група луѓе. Толку народ жеден за пари тешко дека паметат банкарите во Неготино, гратче од оној потоплиот јужен дел на земјава со едвај 14.000 жители.
А претходниот ден службениците во Стопанска само се загреале за тоа што ги чека утредента, бидејќи едвај 18 пати ги услужиле грчките државјани, кои, исто така, од своите сметки подигале пари префрлени од „Актор“.
ОТКАКО ДОЗНАЛА УПРАВАТА, СЕ НАМАЛИЛЕ СУМИТЕ, АМА ТРАНСАКЦИИТЕ СИ ФРЧЕЛЕ!!!
Зошто е интересен 5 декември 2013 година? Бидејќи тие осумдесетина трансакции се случиле речиси еден месец подоцна, откако Управата за финансиско разузнавање отворила предмет по добиените првични сознанија.
Оваа институција, задолжена да спречува перење пари, минатата седмица преку соопштение информираше дека отворила предмет за овој случај лани на 11 ноември.
Со оглед на тоа што директорот на управата, Владимир Атанасовски, е недостапен и оваа недела, можеме само да претпоставиме дека гласот до него стигнал четири дена претходно, откако банката во Неготино ја посетиле 15 Грци со истата цел ‒ да подигнат пари.
Сѐ уште недостапни се и управителите на „Актор“. Во нивната скопска канцеларија и понатаму се огласува само секретарката, која, очекувано, „не знае ништо за целиот случај“!
Сепак, од списоците што јавно ги подели сдсмовскиот портпарол Петре Шилегов се забележуваат два интересни момента.
Првата работа што паѓа в очи е дека меѓу почетните триесетина трансакции, од март до август 2013 година, се наоѓаат и оние најголемите од 124.000 и 100.000 евра, кои се случиле на 17 јуни минатата година, додека подоцна, при крајот на минатата и на почетокот на оваа година, поголем дел од трансакциите се во вредност од неколку илјади до неколку десетици илјади евра.
Значи, како што се намалувале висините на трансакциите, така растела нивната бројност, односно повеќе луѓе подигале помали суми.
Интересно е дека токму поситните суми, поради законите, се надвор од радарот на Управата за финансиско разузнавање.
Втората работа, која е очигледна, е дека, и откако Управата отворила предмет, трансакциите продолжиле, па така во наредниот период, по 11 ноември 2013 година, од „Актор“ биле извадени повеќе од 1,2 милиони евра од оние вкупно 3,5 за кои СДСМ се сомнева дека завршиле во нечии (приватни) џебови.
Освен на 4 и на 5 декември 2013 година, Грците групно подигнувале пари и на 12 и на 30 декември, како и на 9 и на 10 јануари 2014 година, односно, откако Управата дознала за високите трансакции, поголеми групи Грци уште шестпати ја посетиле малата банкарска филијала.
Шилегов на пресовите тврдеше дека во период од околу една година во Македонија влегувале грчки државјани и се упатувале во Неготино во тамошната филијала на Стопанска банка. Ваделе пари што им ги префрлала фирмата „Актор“ по основа на хонорар или на договор за дело.
Тој тврдеше оти Грците, веднаш штом ќе ги изваделе денарите, ги заменувале во евра во истата банка и таму, на самото место, ѝ ги давале на сметководителката на „Актор“, Атина Зиога. Потоа излегувале од државава без кешот.
Тука приказната се заокружува, со тоа дека, наводно, Грците, членови на само неколку фамилии, од сметките извадиле 3,5 милиони евра.
ПРЕПЛАТЕН ЛИ Е АВТОПАТОТ ОД ДЕМИР КАПИЈА ДО СМОКВИЦА?
Како што знае нашата јавност, „Актор“ го доби тендерот за автопатот од Демир Капија до Смоквица и за 257 милиони евра треба да изгради 28,2 километри автопат, на кој ќе има шест моста, меѓу кои и најдолгиот во Македонија, и два тунела.
Простата математика вели дека еден километар автопат во овој случај чини 9,1 милиони евра, што е навистина висока цена ако се спореди со автопатиштата кои сега или минатите години се граделе низ регионов. Иако, рака на срце, има случаи каде што одредени делници чинеле и повеќе од овие 9 милиони (Албанија ‒ 12 милиони, Словенија дури 15).
Интересен за споредба е автопатот во Бугарија, од Софија до Струма, до грчката граница. Според извештаите во бугарските медиуми, овој автопат ќе биде нешто подолг од 173 километри и ќе чини 1,1 милијарда евра, односно еден километар ќе ги чини Бугарите 6,4 милиони евра.
Едно парче од оваа делница гради и грчки „Актор“, и тоа 15 километри за 28,6 милиони евра, или нешто помалку од два милиона по километар, но веројатно станува збор за полесен терен врз кој изградбата на автопат е поевтина. „Актор“ инаку бил најевтиниот понудувач од 15 компании кои се јавиле на тендерот за четвртиот дел од автопатот Софија – Струма, кој е дел од таканаречениот „Коридор 4“.
Северно од Бугарија, блиску до нејзината граница со Србија, официјален Белград гради автопат, исто така, со грчки „Актор“ бидејќи оваа компанија била најевтина на тамошниот тендер од другите 11 компании.
Доста комплицираната делница со 14 моста, долга само 12,6 километри, „Актор“ ќе ја изгради за речиси 38 милиони евра, или за три милиони по километар. На неколкупати српските медиуми анализирале дека во Војводина, која е дел од Панонската рамница, километар автопат би чинел околу два милиона евра, додека оние траси со повеќе тунели, како онаа меѓу Чачак и Пожега, би чинеле пет милиони евра по километар.
Првиот косовски автопат, кој треба да ја поврзува поранешната покраина со Србија и со Албанија, пред четири години беше проценет на околу 700 милиони евра. Односно, секој од 120-те километри вредеше 5,8 милиони евра.
Сепак, најинтересна е ситуацијата во Романија, каде што Министерството за транспорт во 2010 година воведе и стандардизација на цените за изградба на автопатишта.
Според оваа стандардизација, километар автопат во рамница не би требало да чини повеќе од 3,86 милиони евра, додека автопатиштата на ридските места биле проценети на 5,05 милиони евра. Оние во планинските места се најскапи со цена од 6,1 милиони евра.
ИЗБРАНА Е ПОСКАПАТА ТРАСА
Специфичен случај е Хрватска. Таму, во последнава деценија, во изградба на автопатишта се вложени речиси 8 милијарди евра, а полициските истраги укажуваат дека во тие бизниси нелегално се потрошени неколку стотици милиони евра. Колку точно, не може да се процени, меѓутоа, во последниве години во притвор завршија двајца претседатели на управниот одбор на јавното претпријатие „Хрватске ауто цесте (ХАС)“, неколку директори на „ХАС“ и еден косопственик на компанија која работела на патиштата.
Она што во Хрватска предизвикало најмногу контроверзии е цената на автопатот Загреб – Сисак, кој чинел 5,7 милиони евра по километар, иако според експертите оваа делница никако не би можела да биде поскапа од 5 милиони по километар. Министерот во владата на Иво Санадер, Радимир Чачиќ, во 2005 година овие високи суми ги правдал со тоа што, наводно, цената на километар автопат пораснала од просечната 4 милиони на неверојатни 17 милиони.
Од Хрватска е интересно уште едно парче автопат, а тоа е делницата меѓу Равча и Плоче, кај која во текот на проектот е изменета трасата и наместо изградбата да биде поевтина, како што ветувале властите, таа на крајот била изградена за дури 6,5 милиони евра повеќе.
Но, да се вратиме на нашиот автопат од Демир Капија до Смоквица, за кој ќе повториме дека ќе ги чини нашите граѓани 257 милиони евра или 9,1 милиони по километар. Шилегов веќе втора недела упорно вели дека „Актор“ победил на тендерот, иако италијанската компанија „Тото С.П.А. Конструкциони џенерали“ имала за дури 40 милиони евра пониска понуда, или понуда со околу 7,7 милиони по километар автопат!
Се обидовме да исконтактираме со „Тото С.П.А. Конструкциони џенерали“, да ги чуеме тие случајно да не имаат некакви забелешки на тендерот, но оттаму сè уште немаме повратен одговор.
Она што е интересно е дека во 2004 година мандатарот Владо Бучковски, во првото обраќање на пратениците во својство на премиер, изјавил дека овој автопат, но во должина од 34 километри, ќе нѐ чини околу 150 милиони евра. Додека во медиумите, пак, во тоа време се шпекулирало оти странски компании се понудиле да ја изградат истата делница, односно да вложат 100 милиони евра, а потоа да ја земат под концесија.
Меѓутоа, подоцна, власта, на чело со ВМРО-ДПМНЕ, одлучува да ја смени трасата и да го заобиколи Валандово, со што ќе добиеме автопат пократок за шест километри, но поскап за речиси 120 милиони евра.
Интересно е дека за оваа втора траса се дебатирало и во времето на првата влада на ВМРО-ДПМНЕ, под раководство на Љубчо Георгиевски, и дека и тогаш аргументите биле дека треба да се избегне Демиркаписката клисура поради каменитиот терен кој би бил тежок за обработка.
НИКОЈ НЕ ЈА ФЕРМА УПРАВАТА?
Сегашниот директор на Управата за финансиско разузнавање дојде на тоа место во 2010 година откако оттаму го разрешија Ване Цветанов, кој подоцна премина во ВМРО-НП, а сега е во притвор како дел од случајот „Шпион“.
Цветанов, во интервју за „Фокус“ истата година, по забелешките дека Управата под негово раководство немала резултати, коментираше дека неговите предмети секогаш заглавувале во другите институции.
„Во мај 2009 година, на една средба кај премиерот, последната средба, беа сите од МВР-врвот, Јанкулоска, Мијалков, Тодоровски; потоа Михајло Маневски, Горан Трајковски од УЈП. Тогаш им извадив повеќе предмети. Е, каде е предметот?, велам во МВР. Другиот е заглавен во УЈП… И така, 7-8 предмети ги објаснив. Оттогаш не ме викнаа и оттогаш почнаа проблемите…“, изјави Цветанов во 2010 година.
Оттука, не треба да чуди што неговиот наследник Атанасовски и нема што да ѝ каже на јавноста. Веројатно и овојпат случајот „Актор“ не зависи од него, ами од некој сосема трет!