Текстот е објавен на 11 мај 2012 година во неделникот „Фокус“ во бројот 880
Алармантни се податоците за тоа колку државни пари годишно се трошат на таканаречените м,али набавки од по 5.000 евра. Корисници на овие мини тендери се вообичаените партнери на власта, како маркетинг-агенцијата „Република“ и провмровскиот веб-сајт „Курир“
Пишувал
Владо АПОСТОЛОВ
Прилично незабележано помина изјавата на поранешниот скопски градоначалник Трифун Костовски, кој пред десетина дена на една трибина рече дека добил впечаток дека шеици се ракуваат со шеици кога ги гледал Никола Груевски и Зоран Ставрески на гости кај емирот од Катар.
Тој зборуваше за возвратната посета на кумовите од Илинденска 2, по која медиумите почнаа да шушкаат оти врската со шеиците од типот „иди ми, дојди ми“ ќе отиде на повисоко ниво наречено „на ти го, дај ми го“. Со други зборови, се шпекулира дека владата ќе им продаде удел од ЕЛЕМ токму на новите пустински пријатели. Не попусто народецот вели дека со кого си, таков си, па затоа интензивната дружба на нашите властодршци со шеиците веројатно им наметна нови стандарди во трошењето на парите.
А најмногу со емирот од Катар другаруваше претседателот Ѓорге Иванов, кој дури го однесе шеикот на ќебапчиња и на лута пиперка во Старата турска чаршија. Затоа не треба да нѐ чуди оти новиот веб-сајт на популарниот Хорхе чини дури шестпати повеќе од најевтината веб-страница која лани била направена со пари на граѓаните. Тоа се тие шеички стандарди.
30 МИЛИОНИ ЕВРА СЕ ЛАПААТ ВО МАЛИ ЗАЛАЦИ
Центарот за граѓански комуникации во својата последна анализа ги спореди цените што лани ги платиле државните институции за нова веб-страница. Споредбата покажува дека претседателскиот сајт чини 5.700 евра, што е бајаги повеќе од 3.800 евра, колку што изнесува средната цена по која биле изработени другите портали, иако и за оваа сума Центарот вели дека е навистина висока според состојбите на пазарот“.
А на пустиот пазар имало „компјутерџии“ кои правеле портали и за околу 1.000 евра, па дури за истото купче пари се нуделе и да го одржуваат, што на оваа беспарица никого не би требало да го чуди. И доколку некој се прашува зошто сме се закатанчиле за суми кои се минорни во споредба со милионите на едно „Скопје 2014“, одговорот го дава исто така Центарот за граѓански комуникации во нивниот прирачник од минатата година. Оттаму може да се научи дека тендерот на кој е избрана фирмата за шеичкиот сајт на Иванов се нарекува „мала набавка до 5.000 евра“ (без ДДВ) и она што е најинтересно е дека на ваков начин властите во Македонија секоја година трошат по, верувале или не, повеќе од 30 милиони евра!
Во случај скептиците повторно да не се убедени дека треба да се отворат 16 очи при трошењето на овие пари ние само ќе кажеме дека за малите набавки институциите не објавуваат оглас туку самите бираат три фирми од кои ќе приберат понуди. Не постои ниту јавно отворање на понудите како кај класичните тендери, а тие што ги трошат државните пари на ваков начин немаат ни обврска да го објават тоа 30 дена по склучувањето на договорот. Отчетноста ја задоволуваат само два пати годишно на сајтот на Бирото за јавни набавки (кој не е шеички) во едно ќоше кое може да се најде само со помош на Интерпол.
ПРОДАВНИЦА – СЀ ПО 5.000 ЕВРА
Во Македонија има дури 1.000 институции, претпријатија и државни фирми кои имаат право на ваков начин, сосема легално да ги трошат парите на граѓани те. Ние ќе се задржиме на најголемите кои во принцип ги почитуваат обврските и два пати годишно објавуваат каде се поарчиле најчесто околу 5.000 евра, иако трошаџиите како ЕЛЕМ и Министерството за образование заборавиле тоа да го сторат за 2010 и за 2011 година. Доколку ја погледнете интернет евиденцијата на овие мали набавки ќе добиете впечаток оти се наоѓате во кинеска продавница во која наместо се да чини по 99 денари, овде најголем број од артиклите без ДДВ чинат нешто малку под 5.000 евра.
Интересно е дека и овде муштериите се најчесто фирмите познати на јавноста. Во изминативе четири години (за колку и постои евиденција) маркетинг агенцијата „Република“ дури 21 пат победила на ваква набавка и тоа речиси од сите институции под контрола на ВМРО-ДПМНЕ. Агенцијата два пати изработувала промотивен материјал за владиниот Генерален секретаријат по повод празникот Илинден, еднаш придонеле и со промотивен материјал за декадата на Ромите.
А дека агенцијата ја бивало за прослави покажува и фактот дека Секретаријатот за европски прашања ги ангажирал за одбележување на 365 дена од визната либерализација (кој јубилеј???) и за Денот на Европа. Нормално, сето ова за цена која со данокот благо ја надминува сумата од 5.000 евра. Сличен пазар „Република“ направила и со другите институции каде за ЈСП за истите пари организирала и осмислила настан, за министерството на Миле Јанакиески изработила месечен билтен на активности додека за Генералниот секретаријат обезбедила банер за дебатна сала и набавила говорници.
Тука мора да се спомене оти за говорници и за дизајнирано пано Министерството за труд и социјала ѝ платило 2.450 евра на „Република“, додека Генералниот секретаријат само за говорници од истата агенција одвоило 5.428 евра. Муштерија бил и Градот Скопје, кој на чело со Коце Трајановски ја платил приближната сума за консултантски и дизајнерски услуги. Она што паѓа во очи е дека агенцијата не добила ниту една мала зделка во другите министерства кои ги контролира ДУИ или некој од помалите коалициони партнери на ВМРО-ДПМНЕ, а доколку се соберат сите дилови до 5.000 евра излегува дека „Република“ на ваков начин добила некаде околу 93.000 евра во период од четири години.
ИСПОРАЧУВАЛЕ И НА „КУРИР“
Арно ама, ако малку повеќе се анализираат малите набавки меѓу нив ќе се забележи и името на една тотално анонимна компанија „Ем медиа“, која, пак, е потпишана под најпосетениот њус-сајт во Македонија „Курир“. За овој портал навистина не треба да се трошат зборови за да се докаже оти неговата уредничка политика е провмровска (не е провладина), а релацијата меѓу ВМРО-ДПМНЕ и „Курир“ јасно се гледа и од фактот што партијата на својот сајт објавува целосно идентични текстови како и порталот.
Она што како зделка го добиле курирци е помалку во однос на „Република“ и изнесува околу 27.000 евра, но интересен е периодот кога сајтов ги добива овие пари. Најголем дел од сумата, преку 20.000 евра „Ем медиа“ ги добила во првата половина од минатата година, кога се одржаа предвремените парламентарни избори и пред нив се случи една прилично скапа кампања. Станува збор за избори во кои владејачката партија потроши 3,5 милиони евра повеќе отколку што собра, а донаторите засега остануваат непознати за јавноста.
Парите за „Курир“, пак, се слеале од владиниот Генерален секретаријат, од МЕПСО, од Општина Гази Баба и од ќесето со кое управува градоначалникот Трајановски, а вообичаено со нив „се купувале“ видео вести, додека Градот Скопје си платил да се рекламира на порталот. Затоа и не треба да чуди оти курирци редовно имаат некаква владина кампања на сајтот и премногу, барем за наш вкус, се интересираат за гафовите на сето она што не доаѓа од редовите на владејачката партија. Околу малите набавки има уште еден феномен, а тоа е врзувањето на институција со одредена компанија. Анализата на набавките на МВР покажува дека ова министерство во периодот од 2008 до 2011 дури 32 пати набавувала бела техника и опрема токму од една компанија.
Сумата што ресорот на Гордана Јанкулоска го потрошил за овие зделки се доближува до 130.000 евра, а набавувал ЛЦД телевизори, печки, радијатори, ситен инвентар за опремување на шанк и на кујна, правосмукалки, машини за миење садови па дури и решо. И во овој случај повеќе од половината мали набавки заедно со ДДВ благо ја надминуваат сумата од 5.000 евра. Интересно е дека меѓу овие тендерчиња на полицијата има и едно од 3.000 евра за фирмата „Сага мк“, за која опозицијата тврдеше дека е блиска до братот на Јанкулоска.
Станува збор за компјутерската компанија која доби неколку поголеми зделки од ЕЛЕМ и од самото МВР и која, иако „Фокус“ инсистираше, ниту еднаш не ги демантираше тврдењата на Јани Макрадули од собраниската говорница. Не е на одмет да се спомене оти полицијата купила телевизори и информатичка опрема за вредност баш околу 5.000 евра и од компанијата „Бомас“ за која пишувавме дека е поврзана со фирмите што произлегоа од аферата со Национална та платежна картичка.
Во евиденцијата може да се најде и уште една компанија за која „Фокус“ пишуваше во своето дневно издание. Општина Вевчани во неколку наврати им доделила мала набавка на градежната компанија „Виа“ чиј сопственик е татко на сопругата на еден пратеник и вујко на заменик директорот на МЕПСО, Крсто Мукоски. Токму последниов се најде на листата на донатори на ВМРО-ДПМНЕ бидејќи за потребите на партијата одделил 30.000 денари.
Токму овој случај одговара на еден друг цитат од истата трибина на која Трифун Костовски говореше за шеиците. Имено, токму на таа дебата беше кажано оти вистинското име на Македонија најверојатно е Република Братучедија, бидејќи кај нас преживувал оној што имал повеќе роднини. На тоа треба само да се додаде дека животот би бил поудобен ако имаш повеќе роднини и по некое тендерче од оние што гравитираат околу 5.000 евра. Транспарентност под ниво
40 МИЛИОНИ ЕВРА ДОГОВОРЕНИ ВО ЧЕТИРИ ОЧИ
Центарот за граѓански комуникации во својата последна анализа објавена неодамна алармира дека само во последните три месеци од минатата година во таканаречените договори со четири очи биле потрошени вкупно 10 милиони евра. Во нивната анализа пишува дека целата ланска година ваквите договори достигнале сума од речиси 40 милиони евра, што е за дури половина повеќе од сумата која на ваков начин била потрошена во 2010 година. „Со ова е достигнат рекорд во вредноста на овие договори чие склучување не обезбедува никаква транспарентност. Анекс договорите, како и крајната итност од набавката и натаму се главна причина за трошење на значаен износ од буџетските пари преку непосредни договори“, се вели во варталниот извештај на Центарот.
Стар бран
ВМРО-ДПМНЕ БОРЧИ 60.000 ЕВРА НА ТЕЛЕВИЗИЈА ОД ВНАТРЕШНОСТА?
Ако од една страна државните институции зачестиле со набавки од медиумите за време на изборите, денес цела година по гласањето, постојат и такви кои сѐ уште не можат да ги добијат заработените пари за рекламирање на ВМРО-ДПМНЕ. Еднаш месечно, кога некој ќе ја спомне дупката од 3,5 милиони евра што ја имаа властодршците за време на изборите се слуша и муабет дека исто толку редовно партијата бара една приватна телевизија да и прости долг од дури 60.000 евра. Приказната е дека еден газда на медиум од источна Македонија ја рекламирал партијата за време на изборите, а до ден денешен не наплатил за услугата иако во неколку наврати се согласил на попуст од 10 отсто.