Текстот е објавен на 10 ноември 2021 година во неделникот „Фокус“ во бројот 1362.
На 28 јануари претседателот Стево Пендаровски ќе ги прими на средба претставниците на македонското малцинство во Бугарија, партијата на Македонците – ОМО Илинден Пирин.
Проф. д-р Стојко Стојков, копретседател на партијата во интервју за „Фокус“ во ноември ја долови состојбата на македонското малцинство во Бугарија. Вели дека процесот на откажување на Македонија од малцинството почнал во 1999 година, а очекува македонската власт да се откаже од признавањето во име на ЕУ интеграцијата.
Разговараше: Катерина СМИЛЕВА БОЖИНОВСКА
ФОКУС: Изминатиот период, здруженија на Бугарите во Македонија беа во посета на Бугарија. Очекувате ли вие да бидете поканети на средби во Македонија?
СТОЈКОВ: Не, не очекуваме, а и нема такви најави. Би биле многу изненадени ако добиеме покана. Македонските државници и политичари немаат таков обичај. Никогаш немале. Грижата за Македонците надвор од Р. Македонија не им е приоритет. Освен тоа, не очекуваме покана ниту од бугарските институции. А тие би требало да нѐ канат – ние сме државјани на Бугарија.
Веќе десет години, секоја година бараме средби кај претседател, премиер, министер за образованието, Комисијата против дискриминација, Комисијата за малцинствата и други институции, но нѐ игнорираат. А тоа е редовна препорака на сите меѓународни институции кон бугарските власти – да почнат дијалог со претставниците на македонското малцинство, но бугарските власти се преправаат дека не постоиме.
ОТКАЖУВАЊЕТО ОД НАС ПОЧНА ВО 1999 ГОДИНА
ФОКУС: Со Договорот со Бугарија, Македонија и на писмено се откажа од македонското малцинство во Бугарија. Се чувствувате ли отфрлени од матичната држава?
СТОЈКОВ: Овој процес на официјално откажување почна уште со договорот што Љубчо Георгиевски го потпиша со Бугарија во 1999, кога без никаква причина Македонија се откажа од македонското малцинство. Тогаш Македонија беше во супериорна позиција, тогаш таа требаше да побара она што беше право – да се признае македонското малцинство, да се регистрираат неговите организации, да се дадат правата согласно меѓународните стандарди за малцинствата и договорот да се потпишеше на македонски и на бугарски јазик.
Тоа беше, не само правилно и неопходно, тоа беше и уставна обврска на македонската влада, а таа го предаде и Уставот и граѓаните на Македонија и нивните интереси и своите сонародници во Бугарија.
ФОКУС: Сметате дека денешните случувања се резултат на тогашните постапки?
СТОЈКОВ: Ова што се случува денес – беше заложено тогаш. Има некоја спроведливост во тоа што се случува – природна последица од безодговорното дејствување – кога ги предаваш своите, на крај ќе треба да се предадеш и себеси. Но, и она во 1999 г. не падна од небо – незаинтересираноста на мнозинството од македонската политичка елита за македонското малцинство во Бугарија ја чувствуваме од секогаш.
На нас гледаат како проблем, како нашето постоење да ги создава проблемите со Бугарија – што убаво да нѐ немаше! Е сега Бугарија им ја предава практичната вежба дека не, ние сме проблемот. Дали се чувствуваме отфрлени сега? Тоа не е нешто ново за нас. За нас тоа е само повеќе од истото.
ФОКУС: По локалните избори во Македонија, се менуваат политичките сили. Доколку опозицијата дојде на власт и на централно ниво, очекувате ли некаква промена кон преговорите со Бугарија, а и промена на односот кон македонското малцинство во Бугарија?
СТОЈКОВ: Промена во односот кон македонското малцинство не очекуваме. Барем не сериозна таква. Тоа не е дел од политичката традиција во Македонија. Се надевам, сепак, дека ќе ме демантираат. Во однос на Бугарија очекувам барем делумно стврднување на линијата.
Генерална грешка на претходната влада беше дека се обидуваше со крајни компромиси и со празни зборови да ја одоброволи Бугарија, не сфаќајќи дека ефектот од тоа е токму спротивен – се зголемуваат апетитите на бугарските националисти, се засилува нивната позиција, се девалвира позицијата на оние кои имаат умерена позиција кон Македонија, се создава недоверба и чувство дека Македонија ги лаже бугарските власти. Чесна, достоинствена и аргументирана позиција е она што треба. Секогаш.
НЕ ИМ БЕШЕ ГАЈЛЕ, А СЕГА ПРОБЛЕМОТ ИМ ДОЈДЕ ДОМА
ФОКУС: Можат ли изборите во Бугарија да донесат некаква промена кон македонското малцинство?
СТОЈКОВ: Изборите – не. Има консензус меѓу сите политички сили во Бугарија по македонското прашање, консензус изграден на база на тоталитарните формулации од времето на Тодор Живков – „македонско малцинство во Бугарија нема и не може да има“ и македонската нација може да се признае само ако се редефинира на пробугарска основа. Пасивната македонска политика во последните 30 години не направи ништо во Бугарија да се развие алтернатива, да се демонстрира дека таквата линија води неизбежно до конфликт.
Требаше многу одамна да се предочи на бугарските власти дека со оваа линија тие нема да имаат пријател во Македонија. За да имаат во Софија некаква мотивација нешто да сменат. Но, бидејќи до пред 3 години тоа беше проблем само за нас Македонците во Бугарија, на македонските власти не им беше гајле. Е сега проблемот им дојде дома.
ФОКУС: Како гледате на тоа што Бугарија бара Бугарите да бидат внесени во македонскиот Устав, а истовремено македонското малцинство не е признаено во Бугарија?
СТОЈКОВ: Тоа е исклучителна бесрамност од страна на бугарските политички лидери – да негираш македонското малцинство и да одбиваш да му дадеш основни човекови права во Бугарија, а да бараш бугарско, не малцинство, туку народ во Македонија, не само да биде признаен, но и да се внесе во Уставот. Ние немаме против признавање и афирмација на бугарското малцинство.
Нешто повеќе – ние сме го поставувале прашањето и јасно сме изјавувале дека сме „за“ давање на правата на бугарското малцинство во Македонија, согласно меѓународните стандарди.
ФОКУС: Но, барате и реципроцитет?
СТОЈКОВ: Бараме само реципроцитет и почитување на македонското малцинство исто. За жал, гледаме дека луѓето што настапуваат како наводни претставници на бугарското малцинство – никогаш го немаат вратено гестот, немаат дури спомнато македонско малцинство. Не поставуваат прашања кои се во доменот на малцинските права – туку само шират националистичка реторика.
Не мислам дека тие луѓе го претставуваат бугарското малцинство. Тоа се самоповикани луѓе што ги претставуваат единствено националистите во Софија, не Бугарите во Македонија. Барем не сите.
БУГАРИЈА МАНЕВРИРА И ПОЧНУВА ПОВЛЕКУВАЊЕ
ФОКУС: И македонската опозиција неколкупати претходно повика на реципроцитет кон ова прашање. Ако дојде на власт, очекувате ли да го постави ова барање кон Бугарија?
СТОЈКОВ: Се надевам, ама – тешко. Затоа што Македонија се доведе во многу подредена позиција наспроти Бугарија. Нешто повеќе очекувам дека ќе бидеме истргувани, за влез во Европа. Слабата точка на Бугарија секогаш било македонското малцинство во Бугарија. Она што САД и Европа го направија беше дека ѝ предочија на Бугарија дека ако ја стопира Македонија, тогаш она од што се плаши најмногу ќе ѝ се случи и тоа по најлошиот начин за бугарскиот национализам. Нема Скопје да го постави прашањето за македонското малцинство, туку ЕУ и САД ќе го направат.
ФОКУС: Како Бугарија реагира на притисокот од ЕУ и од САД?
СТОЈКОВ: Гледаме дека Бугарија сега маневрира и почнува повлекување. Она што ќе биде бугарска агенда во следниот период е да добие колку што може повеќе, избегнувајќи го прашањето за македонското малцинство. Во таа смисла, тие ќе бидат против терминот „бугарско малцинство“ затоа што тој значи признавање на небугарско мнозинство, а Бугарија продолжува да ја негира македонската нација.
Ќе пробаат нешто друго – дел од бугарскиот народ или слично. Македонската страна би требало да одговори соодветно, применувајќи реципрочна терминологија – „делот од македонскиот народ што живее во Бугарија“. Крајно време е да се постават рамни стандарди и за двете страни. Но, дали ќе ја имаат таа храброст?
ФОКУС: А, очекувате ли промени во Комисијата за историја?
СТОЈКОВ: Друго што може да се промени е работата на Комисијата. Доколку не може да се постигне наметнување од позиција на сила на бугарскиот националистички прочит на историјата во македонските учебници за Бугарија, таа нема смисла. Никогаш за нив целта не бил отстранување некаков говор на омраза. Говор на омраза според бугарското разбирање е секое тврдење и во секоја форма дека Македонците не се Бугари. Гледаме веќе најави во таа насока.
АСИМИЛАЦИЈАТА ПРОДОЛЖУВА
ФОКУС: Колку пресуди ОМО Илинден Пирин и вие досега имате добиено во Стразбур и за што се однесуваат тие?
СТОЈКОВ: Имаме 14 добиени пресуди и уште неколку се на пат. Тие се за нарушено право на мирни собири и создавање организации. Бугарија нив не ги спроведува.
ФОКУС: Има ли некои поместувања?
СТОЈКОВ: Во последните 32 години, во Бугарија кон Македонците ги има само следните подобрувања: прво запреа да праќаат во затвор за тоа што си Македонец од 1990 г. наваму. Околу 1995 запреа да ги тепаат Македонците на мирните собири. Потоа во 2007 запреа да ги растураат собирите на Македонците. Ништо друго се нема променето, обратно – говорот на омраза, асимилацијата, дискриминацијата, насадувањето страв – во тоа имаме ескалација, обид да се компензира за останатите „подобрувања“. Се надеваме дека притисокот од Комитетот на министри, кој расте секоја година, ќе доведе во недалечна иднина до регистрација на македонските организации.
ФОКУС: Како поминуваат тие што ќе се декларираат како Македонци?
СТОЈКОВ: „Македонизмот“ (т.е. македонската самоопределба) редовно е нарекуван патолошка антибугарска идеологија. Тие што се самоопределуваат како Македонци се етикетирани како предавници на државата и нацијата, странски платеници и агенти. Таква реторика има колку ви душа сака, на националните и регионалните медиуми – нема никој санкциониран.
МЕДИУМСКО ЦУНАМИ ОД ОМРАЗА
ФОКУС: Има ли некаква реакција од страна на државата?
СТОЈКОВ: Против тоа дури нема реакција. Се третира како да е нешто сосема во ред. И потоа, неверојатната дрскост е да кажуваат дека во Македонија имало антибугарска реторика или говор на омраза? Бесрамноста на бугарската политичка и медиумска елита има поминато толку многу граници. А оние, пак, во Македонија што си мислат дека во Македонија има говор на омраза против Бугарија – тие немаат претстава што навистина значи говор на омраза, особено по бугарските стандарди. Немаат искусено такво нешто врз себе и затоа не знаат што зборуваат.
Каква апсурдна ситуација – во Македонија не можат и не сакаат да го видат ова постојано медиумско цунами од омраза во Бугарија против сѐ што е македонско, а, пак, во Бугарија успеваат да видат непостоечки работи во Македонија, да прават од комарецот – кит и да дигаат скандали за искажувања на анонимуси по интернет-форуми.
МАКЕДОНСКОТО ПРАШАЊЕ Е ДЕБАКЛОТ НА БУГАРСКОТО НОВИНАРСТВО
ФОКУС: Како вашата организација е третирана во бугарските медиуми?
СТОЈКОВ: Македонците во Бугарија се третирани генерално како предавници, родоотстапници, странски платеници, луѓе со низок интелект и морал. Говорот на омраза е насекаде, не е санкциониран воопшто, се прима како едноставно констатирање на вистината и не постои механизам за заштита за Македонците. Јавно се упатуваат закани, навреди или се искажува надеж дека ќе изумреме и тоа ќе го реши проблемот, а проблемот е нашето постоење.
ФОКУС: Сте побарале ли заштита по судски пат?
СТОЈКОВ: Еднаш се обидовме да реагираме преку бугарскиот суд. Еден новинар имаше изјавено дека „сите македонисти“ (т.е. сите што се самоопределуваат Македонци“ се луѓе без морал, осквернувачи на гробови (мародери) и други слични работи. Двесте такви „македонисти“ внесоа жалба во судот, но тој беше оправдан зашто не сме биле спомнати по име. И се разбира никогаш немаше извинување или промена на позицијата.
Замислете само некој новинар да каже јавно дека сите Албанци, Власи, Турци или други се без исклучок луѓе без морал и така натаму, каква би била реакцијата во Македонија и како би пресудил македонскиот суд. Ова за илустрација колку е различен стандардот во однос на малцинствата во Бугарија и во Македонија.
ФОКУС: Дали добивате медиумски простор, имате ли покани за гостувања на бугарските телевизии?
СТОЈКОВ: Не. За Македонците се зборува во Бугарија негативно – но со нив не се зборува. Ниту имаат право на одговор. Имаше само неколку исклучоци во 2006 година. Но, ако го исклучиме покојниот Георги Коритаров, во сите други случаи беше само обид јавно да бидеме понижени. Никогаш не беше рамноправно соочување. Дури и не зборувам за тоа да ни се даде збор ние да ја искажеме нашата позиција – таков случај никогаш немало.
Во прашање беа аранжирани соочувања, не секогаш во живо, при што го поставуваа нашиот претставник против поголем број опоненти, го навредуваа, водителите постојано го прекинуваа, не го оставаат да одговори, режијата пушта манипулативни клипови и сл. Простор имаме само во некои мали медиуми во правозаштитниот сектор.
По македонското прашање во Бугарија нема журналистика – само националистичка пропаганда. Македонското прашање е дебаклот на бугарското новинарство.
ЗАБОРАВЕТЕ НА КАРИЕРА АКО СТЕ МАКЕДОНЕЦ
ФОКУС: Што би се случило ако некој јавно се декларира како Македонец?
СТОЈКОВ: Тоа многу зависи каде сте. Ако сте во политика или во повисока администрација и тоа влезе во фокусот на општественото внимание, веројатно би било крај на вашата кариера. Не е случајно што не може да најдете ниту една влијателна фигура во бугарското општество што има кажано дека е Македонец – а има такви. При оваа атмосфера, тие никогаш нема да го признаат. Ако сте бизнисмен – очекувајте сериозни проблеми со даночните власти, подобро да сте 110 отсто идеален во сѐ и заборавете општествени порачки.
ФОКУС: Како декларирањето влијае врз животот, работното место, односот со пријателите Бугари?
СТОЈКОВ: Ако почнувате кариера во образование или државна администрација – веројатно треба да заборавите за неа. Тоа е една од причините младите да ги избегнуваат македонските организации каде што се членови нивните татковци. Дури и некои од возрасните се повлекуваа за да не пречат на кариерата на децата. Односот на средината зависи од конкретната средина. Но, не е пријатно секој ден да треба да спорите со колегите по повод новиот виц (има специјална категорија „вицеви за Македонци“ во Бугарија!) и да се браните од подигрувањата. А тоа е редовно во сегашната масовна антимакедонска кампања.
ФОКУС: Каква е атмосферата меѓу обичните луѓе?
СТОЈКОВ: Атмосферата меѓу обичните луѓе дури ескалира кон омраза. Конкретните случаи на дискриминација се разбира се прикриваат под други, формални причини, само усно ви се кажува – ве предупредуваат прво, а ако не се поправите, следат проблеми што ескалираат според тоа колку вие не си земате поука. И тешко вас ако допуштите дури и една грешка. Тогаш ќе добиете покана да работите за тајните служби против Македонците или да си одите.
И досега немаме ниту едно решение од Комисијата против дискриминација, иако имало жалби. Таа дури и категорично одбива да го постави проблемот со дискриминација на Македонците во своите годишни извештаи, без разлика на сите пресуди од Стразбур. Одбива и средби.
АКО ЗБОРУВАТЕ МАКЕДОНСКИ, ВИЕ СТЕ НЕПИСМЕН
ФОКУС: Смеат ли Македонците јавно да говорат на македонски јазик? Или македонскиот се зборува само по дома?
СТОЈКОВ: Македонскиот литературен јазик овде е изучуван само еден семестар во стотина училишта во Бугарија, во далечната 1948 година. Македонските дијалекти се делумно бугаризирани, но сѐ уште постојат. Нивното зборување не се казнува, но се обесхрабрува.
ФОКУС: Како е во училиштата?
СТОЈКОВ: Децата ги учат во училиште дека да зборувате македонски дијалект е „неправилно“, „некултурно“ и „срамно“. Може родителот да добие опомена од училиште за такво несоодветно однесување на детето. Ако зборувате македонски дијалект јавно – вие сте неписмен човек, тоа е „селски јазик“. Но, се разбира сѐ зависи од конкретното место. Во некои села, дури и градови, реално никој не зборува литературен бугарски јазик и би ви се смееле ако го направите.
ФОКУС: Се плаши ли Бугарија од македонскиот јазик?
СТОЈКОВ: Во својот Меморандум, Бугарија јасно кажа дека јазикот што се зборува во Р. Македонија се зборува и во „некои гранични области во Бугарија“ и токму тоа е причината да бара Македонија да признае дека е тој бугарски. Така би се одзела „објективната основа“ да се бара признавање на малцинството и изучување на македонскиот јазик.
Затоа и толку упорно се негира македонскиот јазик, кој некогаш Бугарија го признавала; затоа и вештачки е изграден „научен консензус“ во Бугарија, преку елиминирање на сите научници што го признаваа македонскиот јазик. Така се стигна бугарската наука да е единствената што го негира македонскиот јазик во целиот свет. Гледате дека дури и негирањето на јазикот во суштина го крие во себе стравот од признавање на македонското малцинство.
ФОКУС: Во каква форма беа притисоците во минатото, а какви се сега? Има ли разлика?
СТОЈКОВ: Во минатото се одеше затвор, ве бркаа од работа или училиште, ве тепаа. Стотици луѓе поминаа низ бугарските затвори. Неколку илјади беа иселувани од Пиринска Македонија за неколку години или засекогаш. Некои губеа право да завршат образование. Губеа кариера. Економски и културно ги маргинализираа, а обратно беа протежирани оние што ја поддржуваат антимакедонската политика.
Во 1960-1980 г., борбата против „промакедонскиот национализам“ беше на прво место во одделот на службата за безбедност, кој се занимаваше со малцинствата. Таму одеа многу повеќе ресурси и напори од оние што беа правени против турското малцинство – објавените извештаи на Службите за безбедност не оставаат место за сомнение по тоа прашање.
ФОКУС: А, сега?
СТОЈКОВ: Во модерно време – ја рушат вашата репутација, не ви даваат да регистрирате организација или партија, ве маргинализираат – ги губите шансите за општествена кариера; се врши психолошки притисок, јавно се упатуваат закани дури и по медиуми и сл.
САМИ СМЕ, АМА ИНАЕТЧИИ СМЕ И НЕ СЕ ОТКАЖУВАМЕ!
ФОКУС: Заменик-помошникот на Државниот секретар на САД, Габриел Ескобар изјави дека тие работат на решавање на прашањата со прекршување на човековите права во однос на македонското малцинство во Бугарија. Очекувате ли некаков резултат од ова?
СТОЈКОВ: Се надеваме. Бугарија направи стратегиска грешка. Поверува дека може да изигра грчко сценарио кон Македонија, погрешно проценувајќи ги како својата сила во споредба со Грција, така и моменталната меѓународна ситуација. Како резултат, таа е во меѓународна изолација и под огромен притисок. Ќе мора да попушти ако не сака признавањето на македонското малцинство да стане меѓународно прашање поставувано од САД и од ЕУ.
Трагичното во нашата ситуација е во тоа што притисокот е само поради тоа што Бугарија им смета на европските и на американските интереси за евроинтеграција на Македонија и доколку Бугарија попушти – а таа ќе попушти, веќе има јасни знаци за тоа, прашањето за нашето малцинство ќе слезе од дневниот ред на големите сили.
ФОКУС: Што ќе значи тоа за вас?
СТОЈКОВ: Повторно ќе стигнеме до обичната ситуација – премногу сме мали за да имаат време за нас, а и не правиме конфликт. А како што ни имаат кажано многупати европски функционери, тие работат по принципот „нема конфликт – нема проблем“.
Нашето признавање ќе биде жртвувано за македонската евроинтеграција. Тоа ни е судбината: немаме држава да се заложи за нас или да ни обрати внимание – ниту Бугарија во која сме државјани, ниту Македонија, каде што мнозинството ни се сонародници, а ниту Европа – која е премногу голема за да има време за нас. Сами сме. Ама, инаетчии сме и не се откажуваме…
ФОКУС: Што мислите, дали и кога Македонците во Бугарија би можеле да регистрираат политичка партија? Има ли шанси за такво нешто?
СТОЈКОВ: За партија – во блиско време – не. Овде критериумите многу ги засилија и регистрацијата на партија не е лесна работа. Ви требаат 2.500 членови, а во нашиот случај тоа значи луѓе што не им е страв или проблем да ги шетаат по полициски станици. Се надеваме набргу да се регистрираат организациите.
Потоа полека да почне да попушта стравот. Работата на организациите ќе овозможи да почне да слабее лагата наметната од официјалната државна пропаганда за нас како непријатели и предавници, тоа ќе отвори можности за соработка со други малцинства, со поморалниот дел од бугарската интелектуална и политичка елита. Тоа би требало да ја ослабне антимакедонската политика и настроенија, а од своја страна да отвори можност да се регистрира партија.
А ако, пак, дај Боже, се појави бугарска партија што ќе ги вклучи интересите на македонското малцинство во својата агенда – ќе ја поддржиме. Регистрациите не се нашата крајна цел, тоа е само средство. Нѐ чека долг пат и многу работа.
ПОЛИЦИЈАТА БАРА ДА ГО ИЗБРИШЕ ЗНАМЕТО ОД КУТЛЕШ
ФОКУС: Стигаат ли до вас жалби и поплаки за дискриминација на Македонците во Бугарија? Се вршат ли притисоци врз македонското малцинство?
СТОЈКОВ: Да. Обично тие се насочени кон јавното демонстрирање македонски идентитет. Сега имаме случај со Славчо Павлов од селото Долно Спанчово, кого полицијата неколку пати го посетува затоа што си го нацртал на ѕидот на куќата знамето од Кутлеш, го принудуваат да го избрише или му се закануваат со казни и суд, без разлика што нема прекршено ниту еден закон. Изговорот им е дека наводно проблем е што било знаме на друга држава – што не е точно (а пак и никому не му пречи кога се веат руски или грчки државни знамиња), или дека е знаме на ОМО „Илинден“ – ПИРИН, што едноставно не е вистина.
Порано човекот имаше ставено такво знаме, кое го натераа да го симне, а сега бараат да го избрише од ѕидот и да го нацрта некаде каде што нема да се гледа. Не треба да се гледа во Бугарија дека има Македонци. Ако си Македонец – молчи и не се покажувај, ако не сакаш последици.
ЗА ГИНИС СМЕ КАКО НАЈДОЛГО НЕРЕГИСТРИРАНА ПАРТИЈА
ФОКУС: Кој е статусот на ОМО Илинден Пирин во моментов?
СТОЈКОВ: Дваесет и три години откако ја создадовме партијата. Само 1 година имавме регистрација. Нѐ регистрираа истиот месец кога Бугарија внесе молба за добивање датум за почеток на преговори за влегување во ЕУ (февруари 1999 г.), а нѐ забранија две недели откако го добија датумот (29.02.2000). Шеснаесет години откако го добивме делото во Стразбур дека неосновано ни е одземена регистрацијата, а таа не беше вратена.
Од 23 години, ние 22 работиме без регистрација, што многу ја лимитира нашата дејност. Можеби веќе сме квалификувани за награда Гинис за најдолго постоечка нерегистрирана партија. Не знам.
ТРЕБАЛО ДА НЀ СТРЕЛААТ НА УЛИЦА!
ФОКУС: Може ли да споделите неколку примери на говор на омраза кон Македонците во бугарските медиуми и од бугарските политичари?
СТОЈКОВ: Такви има многу. Во 2006 година, кога се обидувавме да ја регистрираме партијата, Красимир Каракачанов, тогаш пратеник кажа дека членовите на ОМО Илинден – ПИРИН треба да ги натоварат на камиони и да ги истоварат во затвор. Лидерот на Атака, Волен Сидеров изјави дека тој би го одзел државјанството на сите наши членови. Лидер на партијата Ред законитост, справедливост дури изјави дека требало да нѐ стрелаат на улица.
Европратеникот Ангел Џамбаски, минатата година изјави дека сме група старци со по два заба, кои скоро ќе умрат така што прашањето ќе се реши само по себе. Пратеникот од тогашната владејачка коалиција Стојан Божинов изјави минатата година по телевизијата дека: ОМО „Илинден беше обновена од национални предавници, кои, според мене, треба да бидат уапсени, за да ѝ покажеме на Европа дека во Бугарија има законитост…