Текстот е објавен во 2008 година во неделникот „Фокус“ во бројот 691
Пишувал: Никола МЛАДЕНОВ
Повторно сме во ,деликатна, фаза од преговор- ите со Грција за нашето име. Од тие причини, треба да се потсети на клучното прашање: за што, всушност, преговараме? Наспроти бро- јните потпалувачи на народните емоции, отсекогаш го тврдев она што Нимиц повторно и децидно го кажа пред само два дена. Спориме околу нашето државно име, но, во никој случај не разговараме за името/ посебноста на нашиот јазик, култура, националност… Тоа е вон мандатот што медијато- рот го има добиено од ООН. Конечно, никој жив на Планетава не може да одредува такво нешто, па макар уште сто пати се викал Обединети нации, а не, пак, Грција!
Неспорно е дека Атина нема право ниту во постојниот спор, но, за волја на вистината, ние сме и го дале тоа право уште пред 15 години, со прифаќањето на ,референцата, БЈРМ. Не треба воопшто да имаме никакви илузии за грчките намери. Со самото покренување на спо- рот, тие ја покажаа својата недобронамерност кон нас. Меѓутоа, ние денес не разговараме за било чии намери, туку правиме обид за затворање на едно болно прашање, од кое зависи нашата иднина на подолг рок. Да видиме, имено, што имаме во мо- ментов, т.е. од каде тргнуваме, за да знаеме до каде можеме да стигнеме?
Денес, во светскиот ,катастар, се водиме под БЈРМ. Покрај името на државата, во книгата на ООН, се бележи државјанството и јазикот.
За жал, и во тие графи стои – БЈРМ. Тоа е, значи, нашата стартна позиција. Спортски кажано, губиме три нула. Несомнено, сите ние сакаме, наместо БЈРМ, да пишува Република Македонија, ем маке- донско државјанство и македонски јазик. Спортски кажано, тоа би значел резултатски пресврт, т.е шест три во наша полза. Со оглед дека и државите со право на вето во Советот за безбедност, кои веќе не признаа под уставното име, повикуваат на компромис, остварувањето на таа цел останува во сферата на научната фантастика. Оттаму, намес- то посакуваниот триумф, летвичката на нашите очекувања мора да се спушти на вадење нерешен резултат!
Според мене, ние стигнавме до целта на десет- тина дена пред НАТО самитот во Букурешт, кога ,двете страни се согласија никој да нема ексклузивитет на придавката македонски,. Сетете се, тоа беше пакетот од Виена, кој нашата Влада го означи како незадоволителен, оти не носел ништо ново!? Наместо да констатира евидентен успех во борбата, преговорите да се одвиваат само за името, а никако за идентитетските прашања од било кој вид, нашата Влада сосема нереално ги подигна народните очекувања, од спорот да излеземе како апсолутни победници. Виенскиот пакет беше дефинитивно ставање точка на грчките намери, во спорот да се вметне нашата историја, култура, јазик, нација… како што настојуваше во дотогашниот тек на преговорите. Со него и ние добивме право на македонска историја, македон- ска култура, македонски јазик, македонска наци- ја… Тоа е значењето на одредницата – никој нема ексклузивитет на ,фамозната, придавка. Точно, и Грција има право на нејзино користење, но, размис- лете добро, кому всушност му користи договоре- ното? Само нам. Нема Грците во ООН да впишат македонско државјанство или македонски јазик крај името на нивната Република!
Сепак, шашмата беше голема. На народот му беше кажано, дека од името на државата зависи нашиот сеопшт идентитет. Кај нашиот народ сеуште се потхранува заблудата, дека државите таксативно си признаваат јазик, нација, вероисповед… и што ли уште не. Та ние сеуште сме и лути и на Бугарија, оти ни ја призна ,само, државата, без, притоа, да ни го признае и последното џбунче во неа. Никако да му се каже на народот, дека во меѓународните односи постои признавање меѓу државите, со што, практично, взаемно се признаваат и ,состојките, што ги ,попол- нуваат, нивните граници, а имаат државно обележје. Не може, на пример, туѓа држава да признава или не признава ваша црква. Тоа е прашање на црквите. Не може држава да ви признава нација, оти, тоа е це- лосна бесмислица. Нацијата опстојува или пропаѓа во белосветскиот натпревар на нациите, независно од поединечниот акт на било која држава!!!
Каде е тогаш спорот? Во името на државата. На почетокот, Грција не сакаше во нашето име да има ниту М од Македонија. Денес, пак, инсистира на географска одредница. Не кажува која, за никој да не каже дека тие ни се кумови. Ос- таваат самите да одлучиме. Ако е така, нека биде Горна. Прво, таква била уште пред Александар, а, второ, ако има Горна, тогаш бездруго има и долна, без оглед, дали така ќе го крстат македонскиот дел во Грција. Граѓаните во Горна Македонија ќе говорат македонски јазик и ќе имаат македонско државјанство, како што нудеше Виенскиот пакет. Богу фала, и Црквата, и нацијата, и културата, и историјата… ќе ни останат македонски, а ние ќе си останеме Македонци, и ќе си ја продолжиме бор- бата за зацврстување на нашиот идентитет, на секој план и во секоја од наведените ,дисциплини,!
Какви последици може да има сево ова врз Македонците вон Горна Македонија? За да се одговори на ова прашање, треба да се знае дека ние во уставот сме запишале немешање во внатрешните работи по соседството. Тоа ни е стартната позиција. Практично, сме се откажале од нашинците вон РМ. Прашањето е, значи, дали со влезот во НАТО и напредувањето кон ЕУ, ние, како Горна Македонија, ја влошуваме или подобруваме нивната позиција? Според мене, ја подобруваме. Во тие институции, ние ќе можеме да учествуваме во носењето одлуки за статусот на граѓаните и мал- цинствата во сите држави членки, вклучително Грција, Бугарија, Албанија, а утре и Србија. Така многу подобро ќе им помогнеме на Македонците вон нашите граници, отколку да останеме надвор од НАТО и ЕУ, па макар уште сто пати се викале Република Македонија за лична употреба!
На крајот на краиштата, суштината на нашата борба се состои во признавањето на различноста на нашиот идентитет, со кој манипулирале соседните нации. Надминувајќи го спорот со Грција, ние го печатираме македонскиот идентитет во сегашните граници и седнуваме на масата, крај која се кројат правата на нашинците во соседството. Значи, со наше учество ќе се води расправа за правата на Македонците и во Грција, независно од тоа, како Атина ќе ги нарекува. Во секој случај, таа никогаш нема да може да ги иг- норира, како непостоечки, или, уште помалку, да ги третира како Грци!
Едноставно, тешката одлука треба да се при- фати како уште едно скалило од македон- ската борба. Притоа, мора да се сфати дека во животот нема конечни решенија. Животот е непрекината борба во која никогаш нема дефини- тивни порази или победи. За жал или за среќа, ниту државни граници. Имајте на ум, каде бевме во 903- та, по Илинденскиот пораз? Потсетете се, каде осамнавме во 1913-та? Што ни се случувало се до 1945-та, кога сме можеле да бидеме Срби, Бугари, Грци… било што друго, освен Македонци. Едностав- но, така ни било пишано. До крајната цел да одиме бавно, чекор по чекор. Мачно, но, генерално, секо- гаш кон подобро. Отстапката што се бара од нас е минорна спрема отстапките што нашите претци ги правеле во вековите пред нас. Но, не затоа што биле предавници. Напротив. Затоа што биле патриоти, кои добро знаеле дека секоја генерација мора да го понесе својот дел од товарот за конечниот триумф на Македонија и Македонците. Благодарејќи им ним, ние денес сме далеку од дилемата: ужасен крај или ужас без крај? Патетично е, дури, да преферираме ужасен крај, кога сме неспоредливо поблиску до посакуваниот крај на ужасот!