Текстот е објавен на 5 февруари, 2016 година во неделникот „Фокус“ во бројот 1061
Разговараше: Ирена МУЛАЧКА
ФОКУС: Во последните неколку години, во извештаите на Стејт департментот, судството добива лоши оценки околу проблемите со владеење на правото, долгите судски постапки, политичките влијaнија, долгите притвори. Кој е вашиот став за тоа?
ГОЉА: Сите забелешки на Стејт департментот се точни, но не ги кажале основните проблеми во судството. Состојбата во македонското судство со еден збор е катастрофална, под нивото и на најригидните режими во Африка или Јужна Америка. Јас имам 30-годишна адвокатска кариера и вакво нешто досега ниту било, ниту ќе биде. Апсолутно не постои никаква правна сигурност. Прво, судот е заложник на извршната власт и работи по нејзин диктат, второ, таму работат неискусни и неписмени судии, кои се избираат по партиска линија, а не според квалитетот на работата. И трето, постои голем степен на корупција и користење партиски и пријателски врски, кои директно влијаат врз конечната одлука, без разлика на силата на аргументите и материјалните докази.
ФОКУС: До толку ли е алармантна состојбата?
ГОЉА: Во кривичните постапки е уште поалармантна. Обвинителите се најслабата алка во овој судски систем бидејќи се на апсолутно ниско ниво на стручност, а сега е уште покритично со новиот Закон за кривична постапка, со кој им се даваат целосни ингеренции и во предистражната постапка и во истрагата. Буквално, ги обвинуваат осомничените врз основа на претпоставки, индиции и вербални докази, а сѐ помалку врз основа на материјални докази. Обвинителите ги изедначуваат вербалните докази со материјалните, што претставува нон сенс во правото. Во политички монтираните процеси не се почитува пресумпцијата на невиност, сѐ додека реално не се докаже вината на обвинетиот. Уште потрагична е ситуацијата во апелациските и во Врховниот суд, кои би требало да бидат коректори на пропустите и на грешките на пониските судови. Таму постои неквалитет, судиите немаат никаква професионална етика и немаат став. Со еден збор, судскиот систем е хорор. Конечно, со жалење мора да изјавам дека Македонија не е правна држава, нема правна сигурност за граѓаните, а нејзините судови вршат единствено репресивна функција, не водејќи сметка за основните права и слободи загарантирани со Уставот. Луѓето решаваат за човечките судбини врз база на претпоставки.
ФОКУС: Велите дека власта избира неписмени и неискусни судии? Не остана ли никаков квалитет во судството?
ГОЉА: Постои апсолутен неквалитет на судечките судии во кој се заглавени и судии што имаат преку 20 години работно искуство. Кога велам неквалитет, повеќе од јасно е што сакам да кажам. Бевме очевидци на тоа како се избираат судиите.
ФОКУС: Мислите на сето тоа што го слушнавме во „бомбите“ што ги објави лидерот на СДСМ, Зоран Заев?
ГОЉА: Да, на тоа мислам. А, и да не бевме очевидци, од досегашната практика можевме да заклучиме дека речиси сите судии се избрани по партиска линија од владејачката ВМРО-ДПМНЕ. И како да очекуваме фер судења? Тие правосудниот систем го девастираа и го уништија со самото функционирање на Академијата за судии и обвинители затоа што е нон сенс со една година работен стаж и две години судиска академија вие да добиете судиска позиција. Во минатото беше реткост еден стручен соработник, кој беше прв асистент на судијата, по седум години работа да стане судија. Вообичаено, просекот на стажот на стручен соработник беше меѓу 10 и 16 години, што е нормално, затоа што да станете судечки судија, мора да имате големо искуство.
ФОКУС: Но, и тие со долгогодишно искуство се под контрола на власта?
ГОЉА: Во овој систем, кој е под целосна контрола на власта, на прсти можат да се избројат неколку судии што држат до своите принципи. Тоа се главно судии со по 20-30 години работно искуство, кои држат до својот професионализам и имаат свој судиски став. Морам да нагласам дека таквите судии ги има повеќе граѓанска постапка. Во кривична постапка нема да најдете таков јунак.
НЕ ВЕРУВАМ ДЕКА ЈАНЕВА ЌЕ СЕ СПРАВИ СО ЏУНГЛАТА ОД КРИМИНАЛ
ФОКУС: Сметате ли дека ако дојде ред да се уапси Никола Груевски и Специјалното обвинителство да побара притвор, ќе има судија што ќе го потпише тој документ?
ГОЉА: Во моментов не верувам дека постои таков. Судиите, покрај својот судиски став, треба да бидат храбри. Таква им е професијата и позицијата, да донесуваат храбри одлуки. Во овој момент не постои судија што ќе го потпише документот за притвор на Груевски. Јас да сум судија, без никаков проблем би го направил тоа. Дури, да бев Специјален обвинител, уште во првата недела кога ќе седнев на ова столче, ќе им ги одземев пасошите на сите тие што се под сомнение.
ФОКУС: Па, зошто специјалната јавна обвинителка Катица Јанева досега не го направи тоа?
ГОЉА: Според мене, специјалната јавна обвинителка нема капацитет да го направи тоа. Не сакам да ја деградирам или да ѝ ги намалувам вредностите, но таа е личност која за првпат се појави и многумина во фелата воопшто не ја знаат. Досега, од искуството што го има и од тоа што претходно го работела, не верувам дека ќе може се справи во оваа џунгла од криминал.
ФОКУС: И на кој начин ќе им ги одземе пасошите, ако нема доволно докази?
ГОЉА: Како нема докази? Во сегашниот судски систем, во кривичните постапки, луѓето ги судат врз база на претпоставки, со обични ПИМ мерки, кои не претставуваат докази, туку индиции. Во прислушуваните разговори што ги објави СДСМ, факт е дека гласот во аудиоснимките е на премиерот Никола Груевски, а тоа претставува повеќе од индиции и докази затоа што тој ја извршува највисоката функција во државата. Поради таа негова функција, прислушуваните материјали треба да се прифатат како докази и да се обезбедат дополнителни материјали и сведоци.
ФОКУС: Па, нели судот донесе одлука аудиоснимките да не ги прифати како доказен материјал. Таков беше и случајот со Македонска банка, каде што гласот беше на премиерот, но на судењето за клевета против Заев снимката не беше прифатена?
ГОЉА: Јас лично сметам дека со оглед на тоа што станува збор за таква висока функција, тоа треба да се смета повеќе од доказ. Зошто? Затоа што тоа е неговиот глас и тоа може да се провери и да се докаже.
ФОКУС: Како да се докаже кога власта не дозволува да се направи експертиза на аудиоснимките. Цело време тврдат дека снимките се сечени, монтирани, креирани и лепени!
ГОЉА: Јас тврдам и сега дека тоа е неговиот глас, а истото го кажа и Павле Трајанов. Да се направи такво вештачење, ќе се докаже оти е 99,9 отсто точно. Како лаик можеш да сфатиш дека според тоа како се одвиваат разговорите, станува збор за нивните автентични гласови. Факт е дека ним не им одговара да се направи експертиза затоа што тоа е најсигурен доказ дека сѐ што слушнавме е вистина.
ФОКУС: Каде е јавниот обвинител Марко Зврлевски во приказната?
ГОЉА: Зврлевски е обичен водоинсталатер. Ако го погледнете неговото минато, ќе ви биде јасно. Тој беше заменик-обвинител, па не го реизбраа и отиде во адвокати. Ете, Зврлевски беше толку неспособен и неуспешен во својата работа. Кога дојде ВМРО-ДПМНЕ на власт, се врати повторно како обвинител и не случајно е избран да ја извршува таа функција. Тој е послушник, исто како што беше и Шврговски. Тој е само обична марионета во Јавното обвинителство.
СЛУЧАЈОТ „МОНСТРУМ“ Е СЦЕНАРИО НА ВЛАСТА
ФОКУС: Во последните години има многу судски процеси за кои постојат сомневања дека се политички монтирани, како случаите на Љубе Бошкоски, Велија Рамковски, потоа предметите „Шпион“, „Монструм“… Што мислите вие за тоа?
ГОЉА: Тоа е повеќе од очигледно. Сепак, најтрагично во целата ситуација не се тие бомбастични, политички монтирани процеси, кои се апсурдни и трагикомични, со оглед на тоа дека се базираат само на претпоставки и примитивни конструкции, кои оваа власт ги спроведува преку инструментите на судството. Проблемот не е само во тие предмети, проблемот е во секојдневието. Денес не можете да бидете сигурни и во граѓанска постапка каде што сите материјални докази, договори и документи се на ваша страна. Ни во таков случај не можете да бидете сигурни дека ќе го добиете предметот бидејќи сѐ е наместено и конструирано од власта. До таму дојде работата. Тие спроведуваат свое право, некое ново право, а ние адвокатите сме сведени на обични кондуктери, обични кукли, кои само присуствуваат на расправите и на претресите.
ФОКУС: Како да се променат работите во судството?
ГОЉА: Судството е комплетно уништено. Ќе бидат потребни многу години за да се врати на едно пристојно ниво. Тоа значи дека треба да се сменат 95 отсто од досегашните судии, односно да се направи комплетен реизбор, иако пак не верувам дека ќе го имаме потребниот квалитет. Мојата идеја е судиите што отидоа во пензија, да ги вратиме седум до десет години и во меѓувреме да се изберат млади и талентирани правници, кои во функција на стручни соработници ќе го печат занаетот барем 7 до 10 години за да добиеме квалитетни судии со искуство. Само така можеме да го вратиме судството и да го натераме да застане на здрави нозе.
ФОКУС: Очигледно е дека во едноумието имаше повеќе судии и обвинители со интегритет отколку сега. Но, што се случува со луѓето како Марко Зврлевски, Лидија Неделкова, Јово Илиевски, Вилма Русковска… Што е причината што не размислуваат со своја глава?
ГОЉА: Тие немаат никакви принципи, никаква чест и своја личност. Тие едноставно се продадоа за личен интерес.
ФОКУС: Значи, им ја погодија цената?
ГОЉА: Апсолутно. Нив не ги интересира каква е состојбата во државата. Важен им е личниот интерес и да дојдат до повисока функција. Затоа не случајно се вели дека голем човек е тој што држи до своите принципи и до хуманоста. Тие се мали луѓе, без никакви принципи и хуманост во себе. Сите се на толку високи функции, само затоа што се „горди“ послушници.
ФОКУС: Во една од „бомбите“ што ги објави лидерот на СДСМ, Заев може да се слушне како го местат Љубе Бошкоски и се исмеваат на неговото апсење…
ГОЉА: Не е само тој случај. Почнувајќи од А1 телевизија, кој е класичен политички монтиран процес, потоа предметите на Бошкоски, „Монструм“… Сите тие лежат во затвор затоа што му се спротивставија на Груевски, затоа што не се послушници, како овие што ги споменавме предмалку.
ФОКУС: Кој е вашиот став за предметот „Монструм“, случај во кој беа убиени четири деца на Смилковско езеро?
ГОЉА: Јас уште од првиот момент кога се случи убиството реков дека власта прави монтажа и ќе најдат жртви за да ја покријат својата неспособност.
ФОКУС: Сметате ли дека вистинските убијци се в затвор?
ГОЉА: Не. Таму лежат невини луѓе. Жртвите, односно децата што беа убиени и начинот на кој е изведена нивната егзекуција е карактеристичен за платени убијци. Прво, тие се убиени со куршум во тилот. Второ, на местото на злосторството немаше ниту еден доказ, за тие по два и пол месеци, недалеку од таму, да најдат еден црвен автомобил. Исто така, тврдам и дека трагите од ДНК најдени во автомобилот од еден од наводните убијци се наместени, па дури како адвокат знам дека на 45 километри од местото на убиството да најдеш ДНК, не е директен доказ. Во целиот случај има многу нејаснотии и сомневања. Зошто убиството се случи токму на Велики четврток? Тоа ми изгледа дека е повеќе за да се предизвика меѓуетнички судир во државата. Сето тоа ме упатува да ги барам монтерите на овој злостор во власта.
ХАН Е ПОТКУПЕН, ЗАТОА Е НА СТРАНАТА НА ВЛАСТА
ФОКУС: Една недела по конгресот на ВМРО-ДПМНЕ во Куманово се случи и војната во Дива населба, во која загинаа осум припадници на безбедносните сили. Кој е вашиот став за овој случај?
ГОЉА: Тоа е класично сценарио на власта и никој не може да ме разубеди во тоа. Целата конструкција во која загинаа невини луѓе е направена лично од Никола Груевски и од неговата клика за да се дефокусира јавноста од „бомбите“. За жал, успеаја во тоа и тука ја гледам неспособноста на опозицијата, која требаше да продолжи по тој пат. Дури мислам дека и американската амбасада има докази за овој случај.
ФОКУС: Ако имаме толку политички мотивирани судења, нели еден ден треба кривично да одговараат судии и обвинители што толку невини луѓе лежат в затвор?
ГОЉА: Апсолутно не се согласувам со изјавата на Заев дека во судството и во обвинителството има чесни луѓе. За мене тие не се чесни. Зошто? Стравот не е алиби да се амнестираат поради сѐ што се случува таму. Зар не се свесни дека невини луѓе лежат по затвори и притвори со години. Ако се толку чесни, што не се одважеле досега да излезат на прес-конференција и да си поднесат оставка, а со тоа да ги кажат вистинските причини дека им се врши притисок и дека добиваат наредби за да определат притвор итн. Не е проблем само стравот кај нив, туку и личната сигурност, зборувам во материјална смисла. За жал, во нашето судство има малку луѓе со принципи. Сите го гледаат само личниот интерес, да останат на позицијата или да добијат повисока, да примаат добра плата и да голтаат кнедли.
ФОКУС: Помина речиси една година од објавувањето на „бомбите“ во кои можеа да се слушнат страшни работи, криминал, мито, корупција, местенки на судски процеси, избор на судии и новинари. Но, тоа не ја промени свеста кај дел од граѓаните. Зошто?
ГОЉА: Јас дури се плашам дека овој Пајо Паторот (Никола Груевски) има договор со Американците да го поддржат во замена за промена на името на државата. Нели цело време се прават големи патриоти „името не го даваме“. Па, видете како се промени ситуацијата откако отиде кај потпретседателот на САД, Џо Бајден, иако за тоа преку лобистички агенции потроши милиони долари. Така што, не ме чуди сето тоа што во моментов се случува во државата и што дел од меѓународната заедница му дава поддршка на премиерот и на неговото владеење. Јоханес Хан, исто така, е сомнителен тип.
ФОКУС: Зошто е сомнителен?
ГОЉА: Затоа што мислам дека е поткупен и затоа цело време е на страната на власта. Тоа можевме да го видиме по сите изјави и целиот негов однос досега кон партијата на власт. Ако тргнеме од основните принципи на Европската унија, нели ви е сомнително ЕУ и САД да инсистираат на преговори со луѓе за кои постојат индиции дека се криминалци и ја злоупотребиле власта на секој можен начин. Мислам дека тоа никаде не се случило, во ниту една држава.
ФОКУС: Странците вложија куп пари во Академијата за судии и јавни обвинители. Што добивме од тоа?
ГОЉА: Ништо, само неквалитет. Јас можам да ви набројам илјада примери во кривична и во граѓанска постапка за што не ви е потребно да бидете правници за да се уверите дека кај нас правото и правната сигурност не функционираат. Дури 95 отсто од денешните судии немаат свој став, а што е најтрагично, немаат ни знаење. А најголемиот дел од тие со долгогодишно искуство се сервилни и продадени души. Едно ќе кажам, судот е заглибен во кал до гуша. Едноставно, судот не функционира и не ја дава правната сигурност.
ФОКУС: Што правиме со Уставниот суд?
ГОЉА: За мене, Уставниот суд не постои. И тој е зафатен со преродбеничката метастаза на ВМРО-ДПМНЕ. Тој што треба да биде коректор на сите закони во државата е сведен на само една обична бакалница.
ФОКУС: Но, имаме и професори кои станаа големи експерти и аналитичари во одбрана на боите на власта!
ГОЉА: Во однос на универзитетските професори, мислам дека сме една од водечките држави, иако мала, со таков интелектуален капацитет. Во оваа држава денес не е никаков проблем да станеш професор. Секоја „шуша“, секоја персона, која апсолутно нема никаква позадина станува професор и експерт. „Експертите“ даваат свое професионално мислење, кое во суштина е поткрепено со нивната функција и улога да бидат гласноговорници пропагатори на власта.
ГОЛОБРАДИ СТУДЕНТЧИЊА ОД КЛУПИ ЈА ВОДАТ ДПМНЕ
ФОКУС: Коалицискиот партнер на ДПМНЕ – ДУИ, неколкупати досега најави излегување од владата на Груевски. Но, тоа не се случи. Која е причината за таквата сервилност што најголемата албанска партија ја има кон ДПМНЕ?
ГОЉА: ДУИ двапати имаше историска можност да го сруши Груевски. Дали вие мислите дека е случајност тоа што секогаш шеф на преговарачкиот тим меѓу ДПМНЕ и ДУИ е Сашо Мијалков? Најверојатно ќе треба да го прашате Мијалков што им става на маса на Али Ахмети и компанија? Дали се тоа нивните досиеја? Јас имам директни информации дека ги уценува со тоа дека ќе им ги извади досиејата со кои се докажува дека се соработници на безбедносните служби. Постои нешто со што ги уценува, може да е и криминал во прашање. За функционерите од ДУИ може да се каже дека се толпа кои имаат сомнително минато и кои се непознати, сѐ до конфликтот во 2001 година. Тие не се ништо друго, освен вазали на ВМРО-ДПМНЕ, кои ги вршат матните работи, нормално, за нивен личен интерес, а сето тоа во името на правата на Албанците – гласачи. Апсолутно, последната нивна интенција е да ги остваруваат правата на Албанците.
ФОКУС: Често се споменува тој тендерски брак меѓу ДПМНЕ и ДУИ…
ГОЉА: На тие од ДУИ им се фрлаат трошките со кои тие очигледно се задоволни. Доволно е само да видите каква е кадровската структура на ДУИ и сѐ ќе ви биде јасно. На ниту еден од нив не можете да му најдете биографија и да видите каде претходно работел, што работел или каков успех постигнал.
ФОКУС: Па, не се нешто поразлични и во ДПМНЕ!
ГОЉА: Ист е случајот и таму. Голобради студентчиња од клупа ги ставаат на одговорни министерски позиции и затоа ни е таков хаос во државата. Никаде во светот не можете да најдете некој што станал министер на 27 или на 30 години. Само во Македонија. Најмлад премиер во историјата на Велика Британија е Тони Блер со 44 години, кој зад себе има огромна биографија за почитување. А кај нас за тоа време веќе смениле пет министерски места.
ФОКУС: Ќе има ли апсења во скоро време?
ГОЉА: Пак ќе кажам дека сум скептик. Не сакам да ги намалувам вредностите на Јанева, но сметам дека првата грешка е тоа што изборот на нејзините помошници-обвинители е направен директно од Јавното обвинителство, кое десет години наназад не функционира. Сите тие што се во нејзиниот тим доаѓаат токму од тој систем што не функционираше. Како очекувате сега да функционира како што треба? Друго е тоа што специјалната обвинителка е странка во постапката што ја застапува државата и ги гони кривичните дела, додека ние адвокатите сме спротивната странка, кои сме бранители во кривичната постапка. Еве, да речеме, во најидеална ситуација да успее да оформи обвинителни акти и најдоследно да ги води, пак имаме проблем – кој ќе ги суди?
ФОКУС: Нели, на тој начин, ако некој биде уапсен, ќе попушти стравот?
ГОЉА: Мене не ми е јасно зошто луѓето се плашат. Стравот го артикулирам како страв за својата позиција и за своите примања. Тоа значи – од материјален аспект, не од физички. Луѓето мислат дека доколку му се спротивстават на ова лудило, ќе ги изгубат своите бенефиции, односно своите извори на егзистенција.
ФОКУС: Сметате дека нема судија што ќе се охрабри да го води судскиот процес?
ГОЉА: Е што, ќе им судат истите судии што судат веќе десет години под капата на ВМРО-ДПМНЕ? Па, ве молам, тоа е апсурд. Не само што во моментов ние си играме држава, туку со нас си игра и меѓународната заедница.
ФОКУС: Зошто мислите дека меѓународната заедница си игра со нас?
ГОЉА: По логиката на нештата, ако се формираше Специјално јавно обвинителство, требаше да се формира и Специјален суд. Според мене, специјален јавен обвинител и обвинители требаше да се избираат на оглас, а не да ги избираат четири политички партии, кои имаат таков путер на главата за овие 25 години и плус тие да избираат кој ќе им суди. Реално ќе беше да се објавеше јавен оглас со одредени услови, кој сѐ може да конкурира и не да ги избира наша комисија, туку експерти од кај нас, од ЕУ и од САД.
ФОКУС: Очекувате ли на изборите да се случи промена на власта?
ГОЉА: Како што тргнале работите, може истата криминална гарнитура да остане на власт.
ФОКУС: За кого ќе гласате?
ГОЉА: За ВМРО-ДПМНЕ сигурно нема да гласам. Сѐ уште имам грижа на совеста што во 2006 година гласав за нив и чувствувам дел од одговорноста за моменталните состојби во Македонија, но не очекував дека Груевски ќе се претвори во психопат.
Рамка:
ВО МАКЕДОНИЈА ИМА САМО 2 ОТСТО ИНТЕЛЕКТУАЛЦИ
ФОКУС: Како може интелектуалци да бидат под толкаво влијание на партијата на власт и да не размислуваат со своја глава?
ГОЉА: За жал, социолошкото и културолошкото ниво на населението во Македонија, без разлика на етникум, е на многу ниско ниво. Јас најодговорно тврдам дека во Македонија има само 2 отсто интелектуална фела, луѓе кои размислуваат со своја глава и тука е фактички проблемот. Дури 98 отсто од народот, поради нивното социолошко и културолошко ниво, многу лесно се манипулира. Извршната власт го нашла вистинскиот начин на кој да ги манипулира. Според моите сознанија, има 40.000 граѓани што земаат плата во државната администрација, а седат дома. Ако помножите по три, тоа е 120.000 граѓани, гласачки апарат. Значи, владејачката гарнитура го нашла рецептот за овој народ. Не случајно, мојот драг професор Ѓорѓе Марјановиќ пред 20 години даде една многу паметна изјава „секој народ има власт каква што заслужува“.
Рамка:
КРИМИНАЛЕН ЧИН ЗА ЗАМОЛЧУВАЊЕ НА МЕДИУМИТЕ
ФОКУС: Сметате ли дека затворањето на А1 телевизија беше поради критиките на владеењето на Груевски?
ГОЉА: Ако се навратиме на А1, може да се сетиме дека на почетокот немаше обвинителен акт, немаше материјално финансиско вештачење до последниот момент, па мораа да ги присоберат во Охрид за да направат вештачење. Од ништо, нешто. Нема никаква логика вие да го гоните сопственикот како физичко лице, а ад хок да ја затворате телевизијата како правен субјект. Основачот не одговара за обврските на друштвото, само го сноси ризикот на работењето во висина на вложените средства. Правниот субјект е самостоен. И тука беше нашиот најголем апсурд. Само затоа што Велија Рамковски беше сопственик и се критикуваа политиките на власта, затоа и ја затворија телевизијата. Не треба да се биде многу интелигентен за да се сфати дека тоа беше ригиден и криминален чин на власта за замолчување на единствената телевизија која беше критички настроена кон неа.