Текстот е објавен на 26-ти септември 2014-та во неделникот „Фокус“ во бројот 990
Јаким Неделков веќе четири години е претседател на СОНК. За два дена тие ќе почнат со генерален штрајк на кој се очекува присуство на целото членство. Тој на лидерската позиција дојде во 2010 година како кандидат на огранокот од Кисела Вода. Неделков објаснува со какви проблеми се соочуваат просветните работници во последните неколку години, за бркањето на професорите од Штипскиот универзитет, какви притисоци им се вршат, дали очекуваат контраштрајкувачи.
ФОКУС: Вие сте лидер на СОНК веќе четири години. Во последните неколку години во образованието се случија многу реформи, екстерно тестирање, казни и награди за наставниците и професорите… Се подобри ли состојбата барем малку?
НЕДЕЛКОВ: Во основното и во средното образование овие четири години постојано се занимаваме со реформи, внесување на електронски дневник, имплементација на законски решенија во делот на екстерното тестирање со сите недостатоци, потоа имплементација на законот во делот на казнување и наградување на наставниците и професорите. За овие крупни прашања СОНК постојано имаше средби со сите министри.
ФОКУС: Во образованието се сменија најмногу министри досега?
НЕДЕЛКОВ: Додека јас сум претседател се сменија четири министри: Тодоров, Кралев, Ристовски и на крај Адеми. За овие четири години најмногу министри поминаа во ова Министерство и секој министер e со своја визија за реализирање и водење на образованието во Македонија. Меѓутоа, што ако се менуваа министрите, кога проблемите остануваа исти.
ФОКУС: Кои се тие проблеми што не ги реши ниту еден од нив?
НЕДЕЛКОВ: Наставниците се преоптоварени во делот на водење на педагошката администрација. Исто така, преоптоварени се од проекти, кои им се наметнуваат од Министерството за образование или од локалната самоуправа. А да не зборуваме за честите посети на просветните инспектори, кои од нив бараат многу работи, кои, за жал, се регулирани со закон. Просветните работници беа и сѐ уште се изложени на многу високи казни во однос на тоа ако педагошката или административната евиденција не е регулирана онака како што предвидува законот.
ФОКУС: Нели постојано кружат муабети дека СОНК им дава целосна поддршка на реформите во образованието?
НЕДЕЛКОВ: Постојат такви муабети. Но, јас слободно можам да кажам дека ниту за едно законско решение СОНК ниту бил прашан, ниту консултиран. Посебно во овој дел, каде што директно се работи за социјалниот статус на вработените, за социјалната сигурност, за сигурноста на работното место. Со новиот закон, сега и градинките имаат оценување на нивната работа. И тоа, по некои критериуми кои за нас, исто така, не се прифатливи. По две негативни оценки, работникот се наоѓа на улица. Тоа не е ниту дозволиво, ниту прифатливо. Критериумите за оценување на работата, во согласност со колективниот договор, треба да ги сработат заедно синдикатот и ресорното Министерство. 
ЗА ЉУБОВ СЕ ПОТРЕБНИ ДВАЈЦА
ФОКУС: За 29 септември е најавен генерален штрајк во образованието и културата. На тој начин вашето членство ќе го искаже своето незадоволство од досегашните реформи. Што ја прелеа чашата, па се одлучивте на ваков радикален чекор?
НЕДЕЛКОВ: Долго време се полнеше чашата. СОНК досега секогаш по пат на социјален дијалог ги решаваше проблемите. Ние имавме јалов социјален дијалог со министерствата, имавме разговори и преговори, меѓутоа немаме никакви резултати. На секоја средба со нашето членство, ние бевме жестоко критикувани поради неактивноста. Ние им тврдевме дека работиме, но тие не го прифаќаа тоа како аргумент. Одлука за генерален штрајк донесовме по претходна консултација со членството, на кое, верувајте, му е дојдено преку глава. Таа одлука е донесена пред шест месеци.
ФОКУС: Може за тоа пресудно беше бркањето од работа на тројцата професори од штипскиот Универзитет?
НЕДЕЛКОВ: Всушност, тогаш сфативме дека за љубов се потребни двајца. За овој случај разговаравме со актуелниот министер Адеми и неговиот заменик Ристовски. Требаше да разговараме за сите проблеми во образованието, посебно за случувањата во универзитетот „Гоце Делчев“, каде што колегите штрајкуваа со глад речиси 17 дена.
ФОКУС: Во штрајкот со глад, што се случи за првпат во историјата на државата, им се приклучивте вие и уште 50 професори и наставници?
НЕДЕЛКОВ: Да. Во знак на солидарност се приклучивме на штрајкот со глад. Министерството за образование и министерот се прогласија за ненадлежни во овој случај во името на автономијата на универзитетот. Тие не сакаа воопшто да се мешаат во случувањата во Штип. За нас беше апсолутно неприфатливо да дозволиме наши членови 17 дена да штрајкуваат со глад, а државата воопшто да не обрне внимание кои се причините и зошто тие луѓе се во штрајк. Како сето тоа да е нормална работа. Но, сепак, тоа не ја прелеа чашата. Тоа беше наше мало освестување. Оттогаш до денес немаме никаков пристап ниту во Министерството за образование, ниту во Министерството за труд и социјала.
ФОКУС: Што планирате да преземете за да им помогнете на професорите кои останаа без работа?
НЕДЕЛКОВ: Штрајкот со глад не беше за џабе. Ништо во животот не е за џабе. Ние сме длабоко уверени дека професорите тоа го правеа многу чесно и искрено во согласност со законите во Македонија, со цел вистината да излезе на виделина. Не е точно дека тие дефинитивно останаа без работа, бидејќи дури сега имаат можност правно да се жалат за донесената одлука.
ФОКУС: Но, се губи време. Барањето правда по судски пат трае со години?
НЕДЕЛКОВ: Да, тоа ќе трае. Меѓутоа, имаат правна поука и правни механизми каде да се жалат, за разлика од тоа што цело лето беа измачувани. Наставничкиот совет не им даде никакво решение во кое пишува дека тие не можат да напредуваат во повисоки звања. Дури им изгласаа недоверба и во звањата, кои досега ги имаа, како доценти.
ФОКУС: Не мислите ли дека постои некоја друга заднина за ваквото гласање?
НЕДЕЛКОВ: Во одлуката нема никакво образложение зошто не се избрани. Последната одлука што ја прочитав беше дека предизвикувале немири на Наставно-научниот совет на последната седница. На професорот Костадиновски тогаш му се слоши. Никому око не му трепна. Веднаш го однесоа со Брза помош и се констатираше тахикардија и покачен крвен притисок. За жал, еснафот, нивните доскорешни колеги по случката си продолжиле со работа и си изгласале недоверба. Дури деканот се пожали дека бил физички нападнат. 
РАБОТОДАВЕЦОТ МОЖЕ ДА БИДЕ ОСУДЕН НА ЗАТВОРСКА КАЗНА АКО ПОПРЕЧУВА ШТРАЈК
ФОКУС: Генералниот штрајк го најавивте пред неколку недели. Се соочувате ли со некакви притисоци и закани што ќе ве натераат да се откажете?
НЕДЕЛКОВ: Постојано имаме притисоци и тоа од секаков вид. За некои од нив дури на памет нема да ви падне. Ако го вратиме филмот наназад, уште кога го закажавме протестот на 1 август, според кажувањата на претседателите на регионалните одбори, требаше да има околу 6.000 до 7.000 присутни. За жал, на 60 до 70 автобуси им беше наредено да ја откажат услугата да вршат превоз за СОНК. Но, не беше само тоа. Потоа полицијата ги легитимираше нашите членови. За да се изврти работата, почнаа да се пуштаат приказни дека ние вршиме притисок врз нашето членство и ги подмитуваме со сендвичи и сокови. Не ми е јасно како може некој врз свое членство да врши притисок.
ФОКУС: Па, таква практика власта има за своите митинзи?
НЕДЕЛКОВ: Да. Така функционира власта со години. Преку своите контролирани медиуми пласираат секакви невистини и на некој начин сакаат да ја збунат јавноста. Меѓутоа, јавноста, за цела среќа, знае да гледа и да процени дека не е така.
ФОКУС: Кој вид притисоци најчесто се вршат врз вашето членство?
НЕДЕЛКОВ: Сега имаме многу поперфидни притисоци. Индивидуално се повикуваат членовите на СОНК на разговор кај директорите, наводно за службена потреба. Меѓутоа, им кажуваат да стојат настрана, да не си играат и да не го поддржуваат штрајкот, бидејќи тоа може само да им наштети. Тоа континуирано се случува десетина дена откако ја донесовме одлуката за штрајк.
ФОКУС: Но, тие се плашат дека можат да бидат избркани од работа?
НЕДЕЛКОВ: Нема потреба да се плашат. СОНК цврсто стои зад своето членство. По никоја основа, поради синдикално делување не можат да бидат избркани. Сакам да подвлечам дека и со меѓународни конвенции, и со Устав, и со закони, правото на штрајк е загарантирано и работодавецот не смее да го попречува. Во согласност со Кривичниот законик, ако работодавецот го прави тоа, може да биде осуден на затворска казна. Ние тоа постојано им го укажуваме на директорите и на некои моќници на локално ниво, да не учествуваат во вакви активности бидејќи можат да се најдат во сериозен проблем со законот.
ФОКУС: Но, дали законот се почитува? Тодоров успеа по судски пат да им го забрани штрајкот на лекарите, им се вршеа разни притисоци и, на крај, по 50 дена успеаја да ги скршат.
НЕДЕЛКОВ: Дали се почитува Законот или не, јас во тој дел нема да навлегувам. Јас сум убеден дека во Македонија сѐ уште има правна држава и дека судските одлуки се независни. Сигурен сум дека измените и дополнувањата на Законот за основно и средно образование беа донесени специјално откако власта слушна дека се подготвува генерален штрајк. Факт е дека тој закон е донесен наменски, за да го исплашат членството дека на нивно место ќе бидат донесени нови луѓе и дека можат да останат без работа. Јас сакам да го охрабрам членството да не се плаши, дека никој нивното работно место не може да го заземе. Посебно, за време на штрајк, работниците се исклучително заштитени. Повторувам, и со Устав и со меѓународни конвенции е строго забрането вработување на нови работници за време на штрајк.
ФОКУС: Како наставниците и професорите да бидат сигурни во тоа?
НЕДЕЛКОВ: Тоа го потврдува и Законот за привремени вработувања, каде што децидно се наведува дека Агенцијата за вработувања не смее да вработува нови луѓе за време на штрајк, иако реално кај нас никогаш не се знае.
ЗАКОНОТ Е СРАМЕН, НЕДЕМОКРАТСКИ И НЕУСТАВЕН
ФОКУС: Колку време планирате да трае генералниот штрајк?
НЕДЕЛКОВ: Ние со штрајк ќе почнеме да 29 септември, а колку ќе трае, тоа не зависи од нас. Тоа дефинитивно зависи од некој друг.
ФОКУС: По изгласувањето на Законот во Собранието има ли реакции од наставниците и професорите. Се плашат ли да штрајкуваат?
НЕДЕЛКОВ: Не. Но, има реакции на одредена група луѓе кои намерно сакаат да внесат забуна и да го уплашат членството дека може да останат без работа, односно да внесат немир и раздор во Синдикатот. Нивната цел е да создадат атмосфера дека во вакви услови е навистина преопасно да се влегува во штрајк заради сигурноста на работното место. Јас сум убеден дека намерно се пласираат вакви невистини. Од друга страна, во период кога се носи ваков закон, кај огромен број од членството тоа влијае стимулативно. На повеќето тоа им дава енергија да издржат до крај и да се изборат за своите права. Тие се свесни дека секој ова го прави за доброто и иднината на себе и на своето семејство.
ФОКУС: Кој е вашиот став за донесувањето на новите измени во Законот за основно и за средно образование?
НЕДЕЛКОВ: Овој закон е срамен, недемократски и неуставен. Законот е срамен, затоа што во период кога организираме генерален штрајк се носи еден таков закон, каде што, условно кажано, се спречува правото на штрајк. Недемократски е затоа што не е донесен по демократска процедура. Не смее да се донесе таков закон без расправа и во собраниските комисии и надвор од нив. И, на крајот на краиштата, е неуставен, затоа што Уставот нешто друго кажува, а тоа е спротивно на она што се носи.
ФОКУС: Колку очекувате да биде масовен штрајкот?
НЕДЕЛКОВ: Ние очекуваме одлуката на Советот на СОНК да ја испочитува целото наше членство, а тоа се над 30.000 члена. Таа одлука е донесена на база на изјаснување на членовите во синдикалните организации на национално ниво. Значи, имаме записници и докази дека дури 87 отсто од нашето членство ги поддржува барањата за организирање на генерален штрајк. Одлуката е конечна и извршна. Има и такви што се изјасниле дека не го поддржуваат штрајкот поради нивно лично мислење. Но, сепак, тие се должни како членство да ја почитуваат одлуката и да влезат во штрајк.
ФОКУС: А на кој начин ќе се одвива штрајкот?
НЕДЕЛКОВ: Штрајк значи прекинување на работниот процес на работното место. Тоа значи дека вработените во детската заштита, градинките, основното, средното образование и културата ќе бидат на своите работни места. Односно, тие ќе бидат во одредена просторија, која заеднички ќе ја договорат со директорите, и таму ќе седат. Нема да извршуваат никакви воспитно-образовни функции. Детските градинки првите три дена ќе ги згрижуваат и дечињата, нормално згрижување и храна, без воспитно-образовен процес. Што значи, настава ќе нема.
ФОКУС: Што ако од надлежните институции продолжат да ве игнорираат?
НЕДЕЛКОВ: Доколу за три дена Министерството не изреагира, нема социјален дијалог, нема отворање на прашањата, тогаш наредните денови ќе биде класичен штрајк, каде што ќе се затворат вратите на училиштата и нема да се примаат децата. Тоа важи и за културните установи. Ќе нема ниту театарски претстави, ниту филмски, ниту други манифестации… Истото се однесува и за музеите и за библиотеките. И тие нема да работат.
ФОКУС: Нели сметате дека штрајкот е задоцнета реакција?
НЕДЕЛКОВ: Па, не би рекол дека е така, иако и во нашето членство има такви мислења. Јас сметам дека не е задоцнета реакцијата, бидејќи претходно имавме социјален дијалог, за кој се испостави дека е едностран и јалов. Ние бевме длабоко убедени дека сите проблеми што ги ставаме на маса во министерствата, дека наоѓаат на разбирање од актуелната власт. И дека чекор по чекор проблемите ќе се решаваат. Смешно е и жално, потпишан колективен договор, од 2011 до септември 2014 година да нема никаква имплементација. Цврсто стоиме на ставот дека екстерното тестирање не е единствениот начин за вреднување на трудот на наставниците и професорите. Тоа мора да се исфрли. Во културата, морам да напоменам дека дури девет години преговараме за тој фамозен колективен договор, каде што имаме хаос по работни места, хаос по плати, хаос во коефициенти. 
НЕМА ДА СЕ ИЗНЕНАДИМЕ ДА ИЗВАДАТ И КОНТРАШТРАЈКУВАЧИ
ФОКУС: Пред повеќе од една недела, премиерот Никола Груевски излезе со став за генералниот штрајк. Тој нагласи дека сте го организирале штрајкот поради реизборот во СОНК и за да го задржите претседателското столче?
НЕДЕЛКОВ: Изборите во Синдикатот се дури по една година. Се бориме за да ги заштитиме интересите и барањата на нашите членови, а не за фотелјите. Многу поважно е што во моментов мисли членството, а не Премиерот. Енергично демантирам дека тоа е причината, бидејќи воопшто не е важно кој тогаш ќе се кандидира за лидерското место во СОНК. Значи, членството очекува од сегашното раководство овие важни прашања, од сигурноста на работното место и висината на платите, сега да се решат. И ние тоа ќе го направиме. Тоа прашање сѐ уште не е отворено, бидејќи е прерано.
ФОКУС: Лекарите штрајкуваа повеќе од 50 дена. Според досегашната практика гледаме како завршуваат синдикалните лидери кои се борат за правата на работниците. Нели се плашите дека може да ве снајде слична судбина?
НЕДЕЛКОВ: Не би сакал да ги поврзувам вака работите, дека е претседател на СОНК, па му се случило нешто поради тоа. Меѓутоа, да претпоставиме дека и тоа не е исклучено. Јас воопшто не би се нафатил да извршувам ваква функција во овие лоши времиња, ако би се плашел. Ова не го кажувам, за да се покажам колку сум храбар и силен, но навистина не можете да бидете синдикално ориентиран ако во себе чувствувате страв. Тогаш тоа би било огромно лицемерие спрема сите наши членови кои од сопствениот џеб и од своите деца издвојуваат денар за членарина. Тие веруваат во мене и во целото раководство на СОНК. Па, зар јас треба да ги изневерам поради мојата неодлучност и страв.Тоа во мене не го барајте и не го гледајте. Дури и по цена на сопствени ризици, кои ги има во животот.
ФОКУС: За време на владеењето на ВМРО-ДПМНЕ стана тренд на секој штрајк да има контраштрајк. Очекувате ли и вие контраштрајкувачи?
НЕДЕЛКОВ: Очекуваме, само не знаеме од кого. Од членството не очекувам. Директорите во оваа ситуација навистина ги жалам, затоа што се оптоварени со такви решенија, што ги обврзуваат да го прават тоа што не смеат по закон да го прават. А, од друга страна, мораат да го прават. Па, се чудам кој им е мотивот во ваква лоша ситуација да останат директори. Според мене, професорите се тие што треба да застанат на страна на својата фела и да бидат филтри на отстранување на овие неправилности. Но, тие се присилени да работат по наредба и да го прават она што не го сакаат, бидејќи казните по нивниот грб се огромни.
ФОКУС: Очекувате ли да продолжат притисоците за да се скрши штрајкот на просветните работници?
НЕДЕЛКОВ: По тоа што досега имаме сознанија од училиштата и од културните установи, директорите бараат списоци колку членови и кои ќе штрајкуваат. Што значи, притисоци постојано има. Нема потреба од создавање такви тензии, плашења и притисоци. Како, дајте ми списоци, да видиме кои се тие што ќе се осмелат да штрајкуваат. Очекуваме да продолжат и тоа со уште позасилено темпо. Ама, тоа не може да остане скриено зад завеса. Ние енергично ќе реагираме и ќе го спречиме заплашувањето на членството.
ФОКУС: Како ќе успеете во тоа?
НЕДЕЛКОВ: Морам да напоменам дека тука ќе бидат и блиските пријатели на СОНК, а тоа се Синдикатот за образование на американските учители и репрезентативниот синдикат во Америка. Тие ќе ни дадат поддршка во ова што го правиме и ќе го заштитат нашето членство. Исто така, на денот на штрајкот ќе дојде и Претседателот на Синдикатите за образование на Европа, кој ќе се обиде да има разговор со ресорниот министер. Ние досега не успеавме да оствариме никакви контакти. Па, да видиме дали европските синдикални лидери ќе можат нешто повеќе да направат?
ФОКУС: Сметате ли дека зад сите притисоци и закани врз просветните работници стои владејачката партија?
НЕДЕЛКОВ: Тоа е логична последица на состојбите. Не може директор да презема никакви активности ако тоа некој не му го нареди. А, кој ќе му нареди, ако не тој што му е претпоставен? Дали е тоа локална власт, централна власт, партија. Јас не можам да детектирам точно со име и презиме. Сите знаеме кој стои зад сите притисоци и закани. Тоа е едно име.
ФОКУС: Да претпоставиме дека дел од членството може да се уплаши и постепено да почне да се откажува од генералниот штрајк. Што ќе преземете во таква ситуација?
НЕДЕЛКОВ: Јас сум убеден дека доколку до 29 септември нема искрен социјален дијалог, штрајкот ќе почне. Знаеме кога ќе почне, но не знаеме кога ќе заврши. 
ЛИЦЕМЕРИЕ Е ДА ПРОТЕСТИРАМЕ НА 1 МАЈ, А 364 ДЕНА НИШТО ДА НЕ ПРАВИМЕ
ФОКУС: Дел од синдикалните организации во Македонија се блиски до власта, а нивните лидери се членови на управни одбори?
НЕДЕЛКОВ: Тоа се функции што се спротивставени една на друга. Меѓутоа, за жал, има такви функции и членовите на тие синдикати не можат да очекуваат никаква помош од нив. Од една страна, може да помогне синдикатот да биде близок до таа организација кај што се одлучува и навремено би можело да спречува да се носат одлуки, штетни за работниците. Тоа е едната страна на приказната. Некој ќе ја купи таа приказна и ќе рече дека тоа е добро. Од друга страна е многу лошо синдикатот да биде во улога на носење одлуки на работодавецот, каде што ќе се сложува со сѐ и сешто. Дури и да не се сложува, ќе биде надгласан во управниот одбор каде што ќе мора да ги спроведува тие одлуки. Односно, се става во улога на работодавец.
ФОКУС: На 1 мај, Денот на трудот, во сите држави се протестира и се бараат работнички права, само во Македонија се оди на излет и се јаде скара?
НЕДЕЛКОВ: Да излеземе на 1 мај на некаков протест би била голема лага од страна на синдикатите. Лицемерие е, ако ние 364 дена во годината ништо не работиме, а ќе излеземе само еден ден да протестираме. Што ќе протестираме ако ништо не сме сработиле во текот на годината. И, навистина сум противник на такви театрални излегувања пред Собрание, пред Влада. Тоа е лично промовирање и маркетинг за целата синдикална организација. Со видливи резултати, со социјален дијалог, со протести и штрајкови во текот на целата година, тоа е вистинскиот начин на самопромовирање. Сето друго е маркетинг, кој брзо се чита и брзо се заборава.
ФОКУС: Ќе се кандидирате ли повторно за лидер на СОНК?
НЕДЕЛКОВ: Премногу е рано за таква работа и тоа не зависи од мене. Ќе зависи од членството
И ДВА ЧАСА ДА СТОЕВМЕ, ЌЕ БЕШЕ ЗА ЏАБЕ
ФОКУС: На 1 август излеговте на протест само десетина минути. Зошто протестот траеше толку кратко време?
НЕДЕЛКОВ: Тоа беше протестен марш или, може да се рече, протестна прошетка, каде што нашето членство јавно го искажа своето незадоволство. Ние ниту имавме барање, ниту имавме цел да оствариме средба со некој од министерствата. Намерата ни беше да им ја испорачаме пораката. Во јавноста имаше коментари дека кратко траело, но нас тоа ни беше намерата. Ништо повеќе. И два часа да стоевме, ќе беше за џабе. Немаше да има никаков ефект.
АКО ШТРАЈКОТ ПОТРАЕ, ЧАСОВИТЕ ЌЕ СЕ ОДРАБОТУВААТ
ФОКУС: Нели сметате дека учениците и децата ќе страдаат со губењето на наставата за време на штрајкот?
НЕДЕЛКОВ: Сметам дека нема да има никакви посериозни последици во следењето на наставата за време на генералниот штрајк, бидејќи СОНК може да штрајкува и со таканаречен бел штрајк. Тоа е кога наставниците ќе одат на работа, ама нема да работат со учениците. Секогаш кога СОНК досега штрајкувал, изгубените часови на крајот на учебната година се одработувале и се реализирала наставната програма онака како што било планирано со наставниот годишен план.