Евентуалното зближување на Бугарија и Македонија и постигнување на договор ќе зависи од делувањето на различни фактори, а на прво место од храброста, мудроста и умешното дејствување на премиерите Кирил Петков и Димитар Ковачевски, вели за Фокус бугарскиот професор и историчар Стефан Дечев, по повод посетата на Петков на Скопје.
Воедно, додава Дечев, односите меѓу двете страни ќе зависат и од тоа до кој степен претседателите, особено бугарскиoт, ќе им дозволат на двете влади да ја спроведат својата надворешна политика, како и од степенот до кој промените во македонската влада ќе значат поголема соработка со Бугарија, наместо, како што вели, едноставно повторување на реченицата дека не може да се преговара за македонскиот јазик и македонскиот идентитет.
-Последно, но не и најмалку важно, многу зависи дали приоритетот во практичното спроведување на бугарската политика ќе се даде на Рамковниот став на Владата на Бојко Борисов и Декларацијата на бугарскиот парламент од октомври 2019 година, или на флексибилното спроведување на претседателскиот пакет 5 плус 1, заедно со новиот пристап на Петков со формирање на работни групи од различни области – вели Дечев.
ВАЖНИ ДЕТАЛИ
Тој објаснува дека на 10-ти јануари беше постигнат одреден паритет во Советодавниот совет за национална безбедност на претседателот Румен Радев, така што рокот од 6 месеци што го постави Петков е отфрлен, но во исто време не се споменува експлицитно барањето да се вклучат македонските Бугари во македонскиот Устав, за што би било потребно уставно (двотретинско) мнозинство.
-Во исто време, не се изнесени барањата на Рамковниот став од 2019 година за македонскиот јазик, како и разбирањето на само една бугарска историја до 1944 година. Тоа се два многу важни детали кои може да се покажат како клучни. Ослободувањето, како што одлучи Советодавниот совет за национална безбедност на претседателот Радев, ќе зависи од „резултатите“. Проблемот овде е што може да се смета за „резултати“, и доволно задоволително за да се укине ветото – објаснува Дечев.
Под претпоставка дека правата на македонските Бугари веќе стануваат „клучно“ барање, но не и нивно вклучување во Уставот, според Дечев, во тој дел нема голем проблем. Тој ова го поврзува со уште едно бугарско барање – рехабилитација на жртвите на југословенскиот комунистички режим во НР Македонија со бугарски идентитет.
-Ова може да биде повод да се зборува за тоа во вашата земја, но и повод Бугарија конечно да разбере дека до крајот на Втората светска војна бугарскиот идентитет во Македонија беше во голема мера маргинализиран и најмногу се бореше во две главни линии – Македонците против другите Македонци. Некои од нив се лојални на Белград, а други сакаат поголема автономија и независност за Македонија – вели Дечев.
Што се однесува до другите барања, тој посочува дека македонската влада со години повторува дека тврдењата на лицата кои тврдат дека се македонско малцинство во Бугарија се предмет на односите меѓу Бугарија и судот во Стразбур.
-Во самиот договор од 2017 година стои и во чл. 11, ст. 3 дека двете држави немаат територијални претензии една против друга. Што се однесува до говорот на омраза – ако тргнеме од учебниците по историја, во барањата на УНЕСКО и Советот на Европа се т.н. новата учебна година да започне наесен, иако со стари учебници, барем со отстранет говор на омраза – истакнува Дечев.
НЕПРИФАТЛИВ ЈАЗИК
Но, тој порачува дека и бугарското општество мора да разбере дека е невозможно да се зборува и да се инсистира на постоење на говор на омраза во Македонија, со оглед на тоа што во Бугарија има патерналистички и понижувачки тон кон Македонците и Македонија.
-Навредливо ги нарекуваат „северномакедонци“; се вели дека ова не била земја туку „географски регион“; се зборува за Повардарие; македонскиот јазик е опишан како „бугарски на српска машина за пишување“; се вели дека Македонија и Украина не биле држави; се вели дека наместо Кирил Петков да оди во Македонија, Македонците морале да дојдат и да му бакнат рака Овој јазик во бугарските медиуми кон нашиот југозападен сосед и нејзиниот братски народ е целосно неприфатлив – смета Дечев.
На крајот, тој потенцира дека заедничката историска комисија, колку што е камен на сопнување, таму може да се направат лични промени, а потоа и во методологијата на работа. Во оваа смисла, според него, нема потреба да се движи историјата, туку да се дејствува храбро и да се бара консензус.
Влатко Стојановски