Текстот е објавен на 1 август 2003 година, во бројот 424 од неделникот „Фокус“
За разлика од Љубчо Георгиевски, неговиот претходник, кој се покажа како харизматичен популист, чии изјави постојано ја брануваа јавноста, Никола Груевски важи за повлечен и мирен, но и за човек со чие име се врзува зборот реформи во ресорот финансии.
Оваа лидерска смена, по малку наликува на приказната од грчки ПАСОК, кога замената на харизматичниот Папандреу со економистот-технократ Симитис, мнозина скептично ја коментираа, предвидувајќи кус век на траење за новиот лидер.Симитис успеа да ги демантира. Груевски допрва ќе треба да покаже, дали и крајот на приказната ќе биде ист како кај грчките колеги?
Сепак, во ова негово прво интервју за „Фокус“ говориме за сосема други „теми и дилеми“, кои ги има во изобилство.
ФОКУС: Како Ви изгледаат работите по првите два месеца на лидерската позиција? Дали ќе успеете да одговорите на предизвикот?
ГРУЕВСКИ: Свесен сум дека на грб зедов една голема и тешка задача. Не само што се вративме во опозиција, туку доживеавме и страшен пад на рејтингот. Мислам дека е потребно многу работа, труд, добра организација и користење на најдобрите идеи да се вратиме на водечката позиција.
Но, ВМРО-ДПМНЕ има големи човечки капацитети, а привлекуваме и нови, па, се надевам дека во догледен период јавноста ќе сфати дека сме вистинска алтернатива на власта и дека брзо ќе ја земеме водечката улога во земјата.
ФОКУС: Дали, според Вас, власта се однесува одговорно кон прославата на Илинден?
ГРУЕВСКИ: Жалам, но тоа не е така. Годинава не наликува на она што треба да биде. Станува веќе и дегутантно да се зборува на оваа тема, се чувствувам исцрпен по ова прашање, а и јавноста е исцрпена, затоа што денот дојде, веќе е пред нас… Ја немаше славеничката атмосфера, го немаше чувството на гордост, возвишеноста од тоа што било направено, ниту, пак, се гледа дека постои визија за иднината, што според мене, мора да оди во пакет!
ФОКУС: Дали мислите дека оваа власт не знае или, пак, не сака?
ГРУЕВСКИ: Можно е да е така, иако не сакам да го правам тој заклучок децидно и ригидно! Меѓутоа, до сега немав шанса да видам визија подолга од шест месеци или максимум од една година. Дури и долгорочните се однесуваат за период до наредните избори, претседателско-локалните, или, пак, најдалечните визионери гледаат до следните парламентарни избори, што и не е некоја стравотно далечна визија.
Отсуствува суштинска расправа околу визијата за иднината. Пред некој ден споменав дека стогодишнината од Илинден може да биде момент за создавање еден нов Манифест – за Европа, за ЕУ. Сето ова е симболички, и суштествено кажано. Симболично, земајќи го зборот манифест, а суштински зацврстувајќи ги сите стратешки идеи и идеали на оваа држава, на сите политички партии, на овој народ за сето она што треба да го имаме во наредните години.
Ние сѐ уште немаме одредено ни година која што ни е цел да влеземе во ЕУ, а чекаме некој друг да ни го каже тоа. Кога ќе се одреди годината, тогаш ќе се одреди што треба да се направи, без разлика дали на власт е СДСМ, ВМРО или некој трет. Тоа го немаме! А за да се влезе во ЕУ, покрај политичката одлука, потребно е да се исполни агендата што ја презедовме.
За ЕУ имаме точно одредени задачи што треба да ги завршиме, дадени во документирана форма и тие задачи се дадени во Владата, меѓутоа, за жал, нема некој транспарентно објавен план; која година што мора да биде завршено, без разлика кој ја води Владата, и сите да постигнеме согласност за тоа. Се разбира, зацртаната година мора да биде оптимистичка, за побрзо да ги сработите реформите и побрзо да се развиваме.
ЗОШТО БИ ВЛЕГУВАЛЕ ВО КОАЛИЦИЈА СО СДСМ?!
ФОКУС: Дали го покренавте тоа прашање на средбите со СДСМ?
ГРУЕВСКИ: Беше разговарано и за тоа, но одеднаш искрсна прашањето за територијалната поделба. Тоа, буквално, како да ни падна од небо. Кога ги слушнавме визиите што ги има Владата на тој план, а особено намерата тоа да го направи во неколку дена, ние бевме особено погодени и изгубивме многу време за да ги разубедиме. Се обидовме да ги убедиме дека дел од тие зацртани цели се погрешни и можат да ја однесат Македонија во погрешна насока. Се плашам дека ако продолжиме така со територијалната поделба, дали воопшто ќе влеземе со сегашниве граници во ЕУ!
Потоа се појави Законот за високо образование, за кој СДСМ не сакаше ни да разговара. Ние ги повикавме, но тие одбија и рекоа дека им е краток периодот. Практично, тие веќе беа договорени со ДУИ. Исто така, имаше итни прашања и околу безбедноста во тој период, така што многу мал простор доби прашањето за кое што зборуваме. Но, очигледно, се немаше и волја, а без неа, уште долго ќе чекаме за влез во ЕУ!
ФОКУС: Имате, ли чувство дека СДСМ, со ваков стил на разговори – форма без суштина, само Ве игра..?
ГРУЕВСКИ: По моето доаѓање за претседател на партијата, дадовме иницијатива за средба со СДСМ и разговор за клучните национални прашања. За оние прашања за кои почнавме разговори, имаше неколку дискусии, меѓутоа мал напредок. Некои прашања, пак, за кои ние мислиме дека се клучни, воопшто не бевме информирани дека се во поодмината фаза на подготовка. Дури, претседателот на Собранието, при негов ТВ настап со потсмев зборуваше за овие наши намери, објаснувајќи ни дека ние не сме во Владата и дека СДСМ треба да се усогласи со ДУИ.
Тоа ме разочара бидејќи нашиот пристап беше искрен и од срце. Зошто ние да не можеме да го направиме националниот консензус за клучните државни прашања, како Словенија на пример, во почетокот на 1990-тите, па, по тие прашања, никој однадвор да не се охрабри да ја закача Македонија? За сѐ друго, нашата меѓупартиска борба нормално би продолжила… Не е добро, ако сосема случајно дознаваме за Законот за територијалната поделба, кој е еден од клучните стратешки закони!
ФОКУС: Власта не сметаше дека треба да ве вклучи барем за вакви проекти уште во првите фази од Законот?
ГРУЕВСКИ: Очигледно дека не сметаа, па ние, самите, побаравме средба. Тие се договарале, пред сѐ, со министрите, но и со претседателот на ДУИ, и оцениле дека тоа е веројатно доволно. Планот им бил за една единствена недела да го протуркаат законот по брза постапка во Парламентот!? Тоа нѐ натера на итни партиски состаноци, за да ја алармираме јавноста со прес-конференција и со текст на платен простор во медиумите, за да се знае кои општини се планира да се спојат и што ќе се случи со западниот дел на Македонија.
Откако целиот проект доби своја димензија во медиумите, дури тогаш Владата реагираше со одложување на точката и со дополнителни консултации. Имаше реакции дури и од СДСМ, од луѓето што живеат во општините каде што требаше да дојде до огромни промени, до тектонски нарушувања… Така барем се отвори дискусија. Тогаш СДСМ прифати да разговара со нас, но немаме информација дека нешто е прифатено. Јас не бев на тој состанок, но дознав дека министерот бил многу нервозен во дискусијата со нашите претставници и дека тешко било да се разговара со него. Не прифатил речиси ништо поважно…!
ФОКУС: Дали, ако ВМРО-ДПМНЕ не гласа за тој закон, ќе се обвинат дека го кочите спроведувањето на Рамковниот договор?
ГРУЕВСКИ: Овој закон може да помине со 61 пратеник, а не со двотретинско мнозинство. Тие го знаат тоа, но почувствуваат дека некои забелешки што ги даваме си држат. Сега не знаат како да се извлечат од целава ситуација затоа што некој некому претходно му ветил нешто. А сега, кога сево ова ќе се разобличи, се остава некое време за да легнат работите и ќе видиме, наесен, што ќе излезе од сето тоа. Но, останува дека не сакаа да отворат повеќекратна дискусија со нас. И тоа веќе не е наш проблем, туку нивен, иако, за жал, ако нешто не се промени, може да стане проблем и на сите Македонци.
Наше е да пружиме рака за клучните прашања во државата, за нацијата, да помогнеме, да дадеме идеја, да поддржиме кога треба да се поддржи… за да имаме заеднички став по одредени прашања, за никој од страна да не ни ги решава. Нели: „Кога двајца се караат, третиот користи“, а знаеме кој е третиот. И не треба да нѐ чуди што сѐ почесто однадвор ни доаѓаат решенија. Тоа е затоа што ние не можеме да ги договориме заеднички, во прифатлив временски период!
ФОКУС: И, по сѐ, на што наиде Вашата подадена рака до СДСМ?
ГРУЕВСКИ: Имам мешано чувство во тој правец. Чувствувам дека одредена група во СДСМ како искрено да сака суштински нешто да се договориме по однос на националните прашања. Меѓутоа, како да има и огромен број луѓе кои од сето тоа гледаат да извлечат ситни дневно-политички поени, а притоа, и да го девалвираат ВМРО-ДПМНЕ. Лично не веруваат дека во ова работа може да има искреност, затоа што никогаш до сега во историјата на Македонија не виделе такво нешто! Не само во овие 13 години, туку навратете се во историјата наназад 100 години…
Многу ретко, а можеби и никогаш не се постигнал силен внатрешен консензус меѓу различни политички групации за клучните национални прашања. Во срцата и во душите на луѓето тоа е чудно, несвојствено, невидено и од тој аспект можам да ги разберам. Но, треба да се погледнат и примерите на други нации.
ФОКУС: Во која од овие групации го сместувате лидерот ан СДСМ?
ГРУЕВСКИ: На прв поглед, неговото прифаќање на овие преговори изгледаше искрено. Но, како што поминува времето, сѐ почесто си го поставувам прашањето „дали е тоа така“?
ФОКУС: Дали е точно дека уште на првата средба паднал муабет и за нова „широка коалиција“?
ГРУЕВСКИ: Не е точно, не стана збор за такво нешто!
ФОКУС: Дали странските претставници Ви сугерирале широка или дури техничка влада?
ГРУЕВСКИ: Не, воопшто. Откако сум претседател, немало такви идеи… Дури и ако ни понудат, ние нема да прифатиме, затоа што Влада на широка коалиција се прави, историски гледано, само во услови на војна. Кога сте во војна, опозицијата не е опозиција, туку е против државата, затоа што и оној што е на власт, сака да си ја одбрани земјата. И тогаш е оправдано да се прави широка коалиција. Значи, не ја гледам логиката дека треба да правиме широка коалиција!? Мислам дека се обични шпекулации и приказните за техничка влада…!
ФОКУС: Речиси сите шпекулации, по извесно време стануваат реалност. Сепак очигледно е дека сите релевантни политички фактори не можат да им кажат „не“ на овие „центри“ на реална моќ?
ГРУЕВСКИ: Не гледам зошто ние би влегле во Владата на СДСМ!? За да ја споделиме одговорноста за нивниот неуспех, за нивното лошо водење на државата, за нивните катастрофални економски резултати!? Зарем тие ќе ја сменат генералната политика, доколку ние им се придружиме со некој ресор под наше раководство!?
ФОКУС: На пример, заради побрзо спроведување на Рамковниот договор и заради безбедносната ситуација. Можете ли, Вие да му кажете „не“ на Батлер за таквите идеи?
ГРУЕВСКИ: Јас ќе му го кажам на Батлер она што ќе го одлучи Централниот и Извршниот комитет на ВМРО-ДПМНЕ. Мое лично мислење е дека ВМРО-ДПМНЕ нема голема причина да влезе во широка коалиција!
ФОКУС: Во такви ситуации, странците знаат да кажат: „Ако не, тогаш ќе бидете маргинализирани“…!
ГРУЕВСКИ: Ако безбедносната состојба биде значително влошена и дојде до степен на војна, тогаш без двоумење би влегле во коалиција за да ја спасиме земјата. Само под таков услов гледам некаква смисла… Рамковниот договор бездруго го поддржуваме…!
ФОКУС: Но, статусот на Косово сѐ уште не е решен и Балканот сѐ уште е кризен регион.
ГРУЕВСКИ: Постои одредена неизвесност по ова прашање. Гледано од аспект на Македонија, проблемот го гледам во неенергичноста на владата да интервенира и да воспостави контрола врз целата територија. Војната е завршена, помина првиот повоен период, во кој можеби беше прифатливо и помеко однесување на Владата за решавање на конфликтите. Но, тој период може да трае неколку месеци, не може да трае вечно. Ваквиот начин на премногу долго работење на Владата по ваков терк, може да создаде контраефект и погрешни сигнали.
Така, под превезот на етничко незадоволство, можно е да се направи било што, како на пример, да се стави под контрола полициска станица, да се заробат полицајци и потоа државата да преговара со терористите; можно е да се нападне и касарна, да се убијат луѓе и да се помине само со преговарање и многу често без санкции. Така ќе се охрабрат многу групации да го прават истото и на посуров начин. Ваквата ситуација не само што не одговара на Македонците, туку не одговара и на чесните етнички Албанци во Македонија, затоа што тој што крева пушка денеска за една цел, утре ќе го направи истото и на својот сосед за многу пониска цел. Тоа е голем проблем и секое губење на време за невоспоставување целосна контрола на територијата ан РМ, во овој момент ја носи државата во погрешен правец и е ризично.
Вториот момент е косовското прашање кое демнее над сите нас и е прашање на ден кога ќе биде отворено. Ние треба да имаме неколку политички офанзиви. Прво, треба да имаме надворешна, дипломатска офанзива, за меѓународната заедница да биде подготвена решавањето на косовскиот проблем да не се прелее во Македонија, доколку се случи таков конфликт во Косово. Второ, и да не се случи конфликт, да не се создаде чувство дека тоа што се случи во Косово, треба да се случи или може да се случи и во Македонија. Меѓународната заедница може да го обезбеди тоа, доколку вистински се заложи, но и ако има наша иницијативност. Не треба да бидеме одбранбено неподготвени, доколку ни биде наметната најлошата варијанта.
Трето, што се однесува до Рамковниот договор, кога веќе е прифатен, кога веќе огромен дел од него е поминат, добро е што побрзо остатокот од обврските да се спроведе, за да не биде аргумент некому утре да почне конфликт во Македонија, заради тоа што не е исполнет целосно Рамковниот договор. Но, притоа не мислам само на исполнување на работите што се бенефит за Албанците, туку и она што е важно за Македонците – враќањето на бегалците, собирање на оружјето, разоружување на терористичките групи и спроведување на правото на целата територија. Тоа се предуслови за да избегнеме конфликт: она што треба внатре да го средиме и она што треба нашата надворешна политика да го издејствува со меѓународната заедница, бидејќи таа е клучна кога се работи за решавање на статусот на Косово, оти таа ги контролира тамошните работи!
НЕ ГЛЕДАМ ПРИЧИНА ЗА СРЕДБА СО АХМЕТИ!
ФОКУС: Но, ние веќе навикнавме дека во одредени делови од земјава нема слобода на движење. Дури и министерот за внатрешни работи не може да отиде таму без да ги информира силите на Конкордија, ОБСЕ…
ГРУЕВСКИ: Јас го изнесов сево ова во разговорите со меѓународните фактори во Брисел, со амбасадорите во Македонија, со г. Солана… и сите се согласуваат дека сево ова трае премногу долго. Се чека на Владата. Наместо некој да се занимава со испраќање касети на новинарите, за дневно-политички цели, би било добро да си го заврши потешкиот и секако поважниот дел од работата.
ФОКУС: Зошто велите, се чека на Владата?
ГРУЕВСКИ: Па, веројатно колебливост е во прашање, а второ, нивните односи со ДУИ. СДСМ е многу загрижен поради падот на рејтингот на ДУИ меѓу албанскиот електорат…
ФОКУС: Дали странските претставници инсистираат на средба и ракување со Али Ахмети?
ГРУЕВСКИ: Секојдневно, но јас засега не гледам причина да се разговара со Ахмети.Тоа треба да си го прави оној што си го одбра за партнер. Ахмети ја остварува својата агенда, а СДСМ се грижи за неговиот рејтинг, бидејќи им е потребен за претседателските избори, но и за стратешки политички партнер…!
ФОКУС: И натаму тврдите дека СДСМ одамна ја договорил работата со Ахмети?
ГРУЕВСКИ: Ние ги кажувавме тие информации уште пред изборите, но никој не ни веруваше. Веројатно се работеше и за нарушен кредибилитет на тогашната влада, па информациите се земаа со голема резерва.
ФОКУС: Последните анкети на „Фокус“ говорат дека речиси половината Македонци, граѓани на Скопје, одговараат со „не знам“ за проектот – трампа на луѓе и територии. Дали ваквото пимплање, со средување на состојбите на теренот, не ја прави атрактивна токму таа идеја?
ГРУЕВСКИ: Ако од една страна се продолжи вака, со преговори со терористи, со убијци, со несанкционирање на сѐ што е под товарот на етничко незадоволство, а од друга страна со брутално санкционирање на она што е македонската страна, особено од политичката заднина на ВМРО-ДПМНЕ, се плашам дека работите можат да почнат да се заоструваат. Оттаму и мојот апел што го упатувам последните денови. Инаку, за проектот на г. Георгиевски партијата и јас веќе го кажавме нашиот став..!
ФОКУС: Ганка Самоилова-Цветановска во една вербална расправија со Хари Костов, во Собранието, најави и „поинакви начини на комуникација“. Минаа неколку недели, но не видовме ништо ново. Евентуално – интерпелација?
ГРУЕВСКИ: Ние размислуваме за негова интерпелација, но правиме анализи околу тоа како ќе се оди понатаму. Факт е дека тој претера со бројните нервозни обвинувања, не само кон ВМРО-ДПМНЕ!
ФОКУС: Дали има некаков ефект од Вашите протести во врска со масовната и селективна примена на притворот?
ГРУЕВСКИ: Очигледна е злоупотребата на институцијата притвор. Имаме конкретни примери, како што е случајот во Гевгелија, со директорката на медицинскиот центар, кој дополнително ќе го објасниме во јавноста. Понатаму, случајот со г. Стојков и многу други. Имаме класични злоупотреби… Владата сака пред граѓаните да се покаже дека се бори против корупцијата, меѓутоа борбата против криминалот и корупцијата не може да биде вистинита, ако таа е насочена само кон една партија или кон една политичка гарнитура.
Сѐ додека не тргнат од себе, додека не направат проверка на криминалните афери од првото владеење на СДСМ, па дури и сега, никој нема да поверува и сериозно да ги сфати. Јас го чувствувам тоа како обид да се направи драма во јавноста, да се оттргне вниманието од реалните проблеми, особено од економските, иако не сакам да кажам дека криминал немало, како што никој не може да каже дека и пред 1998 немало криминал и корупција. Нема да ме изненади ако и во септември се продолжи со таква активност, затоа што доаѓа периодот на давање отчет за сработеното во оваа една година, по „прочуениот“ 15 септември.
Добивам информации дека тие подготвуваат нови апсења во септември, за да го оттргнат вниманието на јавноста и да покажат „колку многу работат“. Но, со овие методи нема да стигнат далеку. Народот е сѐ понезадоволен и се чувствува измамен, пред сѐ, од изборните ветувања!
ФОКУС: Сметат дека работат по список?
ГРУЕВСКИ: Не знам дали имаат список, но имам информации дека бараат нови случаи за да направат нови циркуси, со кои ќе предизвикаат ситуација да се зборува само за тоа. Никој да не зборува за нивните реални резултати, особено во економијата, враќањето на раселените, сиромаштијата, безбедноста…
ФОКУС: Кој ќе биде вашиот одговор?
ГРУЕВСКИ: Ние реагираме со сите можни средства и инструменти што ни се на располагање. Ја известуваме меѓународната заедница, ги известуваме сите меѓународни невладини организации за нарушување на човековите права, подготвивме неколку извештаи што досега се испратени на многу адреси; детално и аналитично разговараме на сите ниво, го истакнуваме тоа и во јавноста, ги анализираме случаите и нормално не сакаме целото време да го посветиме само на оваа тема.
Не сакаме да ја исполниме целта на СДСМ и да разговараме само за селективна примена на законот. На преден план ние ги ставаме економските, безбедносните проблеми, иднината на државата, напредокот кон ЕУ, прогресот кој е исклучително бавен, често и го нема, назадуваме…
За неправдите, пак, што ги прават само за да останат на власт, за душманското однесување кон поединци, за тоа сум сигурен дека ќе им се врати како бумеранг… Можеби не веднаш, но ќе им се врати. Не се свесни што прават и колку е немилосрдна природата и Бог кон неправдите.
ФОКУС: Според изјавата за „Слободна Европа“, Црвенковски е задоволен од полицијата и од обвинителството, но не и од судството. Дали Груевски е задоволен од судството?
ГРУЕВСКИ: Се насетува дека тој се обидува да го стави судството под целосна контрола на извршната власт. Се случија некои чудни работи, како менувањето на Судскиот совет, па принципот при разрешувањето на поранешниот јавен обвинител…
ФОКУС: Мислите дека извршната ја немаше контролата и досега?
ГРУЕВСКИ: Не можам во целост да кажам дека ја имале, ниту дека сега ја имаат, затоа што таму сигурно има многу личности кои се независни и достојни за почит. Никогаш не можам да кажам дека генерално го имаат целото судство, но се обидуваат. И тоа го прават дрско. Како што Судскиот совет комплетно го сменија, целосно неуставно и покрај укажувањата, не само на нашата јавност, туку и на меѓународната заедница.
Значи, сакаат да извршат политички притисок, да влеат страв кај судиите, кои ќе знаат дека можат многу лесно да бидат сменети. За невладините организации и за странците што нѐ посетуваат, тоа е неверојатна работа. Тие буквално се фаќаат за глава кога ќе им кажеме дека на владата ѝ текна да си го смени Судскиот совет, за да си донесе нов; потоа си назначија нов Уставен суд; нормално, речиси само со нивни предлози, си назначија
Антикорупциска комисија од 7 члена, од кои 6 члена се по предлог на Владата; го сменија директорот на Агенцијата за државни службеници; на Управата на Телекомуникации и тоа спротивно на законските прописи. Некои од нив, како директорот на Агенцијата за телекомуникации, веќе ги добија судските процеси. Власта, пак, целосно ги игнорира сите критики и забелешки, но тоа ќе им се врати како бумеранг!
ФОКУС: Ги контролира ли СДСМ медиумите? Вашиот претходник Георгиевски со новинарите беше во тивка војна. Вие, како министер за финансии, одржувавте коректни односи со медиумите. Како сега ќе го оцените медиумскиот простор?
ГРУЕВСКИ: Моите лични односи се добри и понатаму, меѓутоа сѐ уште се чувствува една негативна енергија кон ВМРО-ДПМНЕ, иако тоа не е од сите. Некои телевизии, кои сосема очигледно беа зазеле страна и целосно ги игнорираа нашите факти, полека почнуваат да го менуваат своето однесување. Медиумите ќе разберат дека нивното значење и улога во демократските позиции во земјата е клучно и дека нивното однесување е и нивна голема одговорност за сѐ што ѝ се случува и што ќе ѝ се случува на Македонија.
Ако тие ги забошотат настаните и грешките што ги прави Владата, или, пак, реакциите од опозицијата, тогаш директно влијаат врз замртвување на демократијата во Македонија. Не е битна тука ВМРО-ДПМНЕ, битно е што она што го живееме и треба да го живееме во оваа држава. Мислам дека полека се сфаќа тоа, иако има и многу лични интереси. Некој чека нешто да му се заврши, да добие нешто, што значи дека секакви варијанти се во оптек. Меѓутоа, генерално, мислам дека медиумите разбираат дека само со поддршка на една партија, особено кога таа е владејачка, можат да направат штета на државата, но и на самите себеси.
Колку и да се пласираат информации по нивен терк, народот по некое време ќе сфати дека состојбите, не само што не му се менуваат на подобро, како што беше ветено, туку и се влошуваат, па толку побрзо ќе опаѓа и нивната гледаност, читаност и доверба. Не очекувам повеќе од медиумите, отколку да бидат барем 70 отсто критични колку што беа кон претходната влада. Што не значи дека и поранешната влада понекогаш не оставаше голем простор за критика и дека сѐ било тенденциозно. Грешки секако имаше!
СДСМ Е ПРОТИВ СТРАНСКИ ИНВЕСТИЦИИ!
ФОКУС: ДПА, со формирањето во сенка, како да отиде чекор понапред од вас во смисла на дејствување како вистинска опозиција. Размислувате ли Вие за таков потег?
ГРУЕВСКИ: Имавме дискусии по тоа прашање. Како прво и основно, во Македонија нема закон за влада во сенка. Во државите каде што има влада во сенка, има и закон. Законот во најмала рака овозможува материјалите од седницата на владата да се доставуваат и до министрите во сенка. Ако немате информации, таа влада во сенка е само фарса.
ФОКУС: Дали и есента ќе ја почнете со платени огласи и прес-конференции или ќе внесете новини во дејствувањето?
ГРУЕВСКИ: Мислам дека во минатиот период го запоставивме учеството во Парламентот. Од есен ќе мора повеќе да се посветиме на Парламентот.
ФОКУС: Премиерот изјави дека следната 2004 година ќе биде година за економијата?
ГРУЕВСКИ: Ова што премиерот го кажа ме израдува, но и ме загрижи, бидејќи не даде факти врз кои го базира својот оптимизам. Имено, истиот тој човек и пред изборите кажуваше дека ќе има есенска офанзива, па пролетна економска офанзива, па вработување во секое семејство, па дека нема да се покачи цената на струјата… И редици други ветувања кои што не се остварија. Тој го губи кредибилитетот кога дава такви ветувања.
ФОКУС: Во едно интервју, тој рече дека најголем дел од времето троши на меѓуетнички проблеми?
ГРУЕВСКИ: Но, споредено со првите шест месеци од претходната година сега има повеќе убиства и повеќе разбојништва. Ако нема силна и енергична акција, можно е следната година процентот на убиства и разбојништва да биде уште поголем. Во такви услови, несериозно изгледа најавата дека баш таа година ќе видиме позитивни економски резултати… Без оглед што го посакувам тоа.
Не знам како премиерот планира да ја заврши годината на безбедносен план, меѓутоа не гледам енергична акција на тоа поле. Што се однесува до економијата, делумно можеби безбедносната ситуација има свое влијание, но во голем дел таа не е виновна за слабите резултати.
Како може над 10.000 нови невработени да ѝ бидат припишани на безбедносната ситуација!? Или во периодот јануари – јуни 2003 година спореден со истиот период лани индустриското производство да е намалено во 17 од вкупно 24 гранки!? Едвај две од поважните индустриски гранки забележаа пораст: производството на основни метали и производството на електрична енергија.
Производството, пак, на основни метали е резултат на три фирми, „Фени“, „Југохром“ и „Макстил“. И растот на производството на струјата се должи на работата на овие компании. „Фени“ и „Југохром“ имаат резултат затоа што во нашиот период вложивме големи напори за решавање на проблемот на овие тешки загубари. „Макстил“, пак, има успешен продукт затоа што цената на неговиот производ на светските пазари во моментов е многу висока, а имаат и способен менаџмент.
Во моментот кога светската цена на извозниот производ ќе падне кај овие три фабрики, тогаш паѓа и она што кај нас се вика „успешна економија“. Индустриското производство во ова шестмесечје е зголемено за 3,5 отсто, но растот се должи на овие три компании. Ако тие се исклучат, производството во другата индустрија бележи пад за 15 отсто. Бруто домашниот производ во првиот квартал на 2003 година постигна пораст од 2,2 отсто во однос на првиот квартал од 2002 година.
Ако се исклучат трите спомнати компании, тогаш наместо пораст, би имале пад од 1,8 отсто, што значи дека сите резултати на Владата во овој момент се темелат на успехот на овие три фирми, од кои за две најдиректна заслуга има минатата влада и пак и кај нив успехот се темели на поволната цена на нивните производи на светскиот пазар, покрај добриот менаџмент.
Растот на извозот од 30 отсто, во периодот јануари – мај 2003 година, споредена со истиот период од 2002 година, повторно е резултат на зголемениот извоз на фероникел од „Фени“, феросилициум од „Југохром“, т.е. „Силмак“ и челични лимови од „Макстил“… И нешто текстил.
Растот на извозот на текстил е резултат на големиот број фабрики со грчки капитал во последните две години во регионот на Гевгелија и Битола. Тоа го потврдува и растот на извозот во Грција од 60 отсто во однос на истиот период од минатата година. Кај другите извозни производи нема позитивни тенденции. Во периодот на владеење на СДСМ немаме сериозни странски инвестиции. Се плашам дека луѓето од СДСМ, свесно или потсвесно имаат отпор кон странските инвестиции.
Погледнете го перидот од 1992 до 1998 година и ќе видите дека странските инвестиции се исклучително ниски, кога 16, кога 20 милиони долари. Споредете го со следните четири години, кога имавме и војна и косовска криза, па ќе видите огромни разлики. Споредете го тоа со новиов период на СДСМ повторно ќе видите маргинализирани странски инвестиции!
НАРОДОТ СЕ ЧУВСТВУВА ИЗЛАЖАН!
ФОКУС: Во тој контекст ги ставате и преговорите со Канадски пошти и ПТТ?
ГРУЕВСКИ: Владата влезе во пресметка со странските инвеститори кои вложиле пари во времето кога не владеел СДСМ. Значи, ако некој вложил кога тие владееле, тогаш – во ред. За овие четири години, додека биле во опозиција, тие сакаат да наметнат чувство дека најголем дел од инвестициите се сомнителни. Непријатно и зачудувачки беше кога на Телеком му пратија јавна порака дека ако не даде дивиденда, ќе му бидат пратени сите инспекции. Тоа е нешто за што се фаќаат за глава на Запад.
Со Канадски пошти, пак, договор е склучен; еден речиси загубар ПТТ да се даде на една реномирана куќа со околу 40 такви инвестиции во светот, сѐ со цел ПТТ да престане да биде загубар и во догледно време да носи одредени користи. Но, и тука се бара криминал. „Окта“ ја нападнаа жестоко и не гледам дека постигнаа некаков успех. Истото се случи и со „Газела“, „Нова Македонија“, луѓето сѐ уште не земаат плата, ниту се знае што натаму ќе се случува. Дури и да имало некои неправилности, Владата толку грубо се пресметува со нив што ги плаши потенцијалните инвеститори.
Тоа се исклучително лоши сигнали… Се работи за владеењето на правото, за гаранција на сопственичките права, за репутацијата на инвеститорите. Ако Владата прави штрајкови во кои работниците го фаќаат сопственикот за врат, тогаш треба да се бараат инвеститори кои имаат повеќе пари отколку мозок за да инвестираат во оваа земја. Нормално е што не доаѓаат, гледаат колку Владата се меша во бизнисот, какви пораки праќа… Ако некој сака да влезе во земјата, тој прво ќе ги праша веќе влезените. Што ќе им каже „Телеком“, „Окта“, „Газела“?
ФОКУС: Каде е тука Синдикатот?
ГРУЕВСКИ: Изгледа дека тој е под целосна контрола на власта, па на Синдикатот буквално не му го слушнавме гласот!
ФОКУС: Ве изненади ли поддршката што ССМ му ја даде на СДСМ? Дали вие имавте некакви преговори со Муратовски?
ГРУЕВСКИ: Немавме преговори, а нѐ изненади затоа што многу работи направивме за Синдикатот. Муратовски на договорите со нас не постигна, да не кажам, одредена слава, но барем кредибилитет во неговата организација. Во наше време се решија еден куп загубари: „Југохром“, „Фени“, „Стопанска банка“… По речиси 10 години се качија и платите на државната администрација, редовно се даваше К-15, без разлика што тоа претежно беше во стокова форма и на крајот синдикатот застана на страната на опозицијата.
Многу интересна ми е неодамнешната изјава на г. Муратовски дека со поранешната влада потешко комуницирал со министрите, ама „кога ќе се договоревме, тоа беше договорено и се завршуваше“. Со денешнава влада, пак, многу лесно комуницирал, но она што ќе се договорело не го исполнувале. Дали на човеков претходно не му било јасно, или нешто лично му било ветено, не знам, но засега перцепцијата е дека во земјава нема сериозно организиран синдикат!
ФОКУС: Според Вас, врз што Гошев го темели своето задоволство од ситуацијата?!
ГРУЕВСКИ: Гошев, најверојатно, е еден од министрите што се труди нешто да направи повеќе од сите други. Тој дава сѐ од себе, меѓутоа резултатите не се баш толку добри, дури кога се споредуваат со воената и со поствоената година. Иако не треба репер да ни бидат години кога земјата била во војна. Но, гледам дека споредби се прават токму со тие години, ама и покрај тоа резултатите се прилично слаби. Многу од министрите не ги исполнуваат предвидените проекти!
ФОКУС: Каде се грешките?
ГРУЕВСКИ: Првата работа е зголемувањето на ДДВ. Постоеја и други начини за ММФ да не биде лут, а и буџетските потреби да се задоволат. Тука дефинитивно се направи грешка. Второ, со консолидацијата на фискалниот дефицит се отиде многу нагло, па се предизвика контраефект- неликвидност, неплаќање меѓу компаниите. Според некои податоци, платниот промет е значително намален во земјата; доловите меѓу компаниите се зголемуваат; ДДВ-то не се враќа. Патем, Владата значително доцни со враќањето на ДДВ, еве пример, кој го имам како податок-долгот на претпријатијата по основ на неплатен ДДВ се зголеми за 30 отсто.
Односно од 4,1 милијарда денари во октомври 2002 година, на 5,3 милијарди во јуни 2003 година. Второ, долгот на државата кон претпријатијата по основ на невратен ДДВ се зголеми од 1,2 милијарди денари во октомври 2002 година, на 1,8 милијарди денари во мај 2003 година, што е зголемување за 50 посто! Тоа може да ги уништи субјектите на пазарот. Во некои ситуации можеби и не највисокото раководството, но некој како свесно да работи на одредени компании да им ја отежни ситуацијата!
ФОКУС: И натаму има злоупотреба на инспекциите?
ГРУЕВСКИ: Немам дозвола од тие фирми за јавно да ги посочам. Згора на сѐ е и зголемувањето на низа основни производи, како резултат на зголемениот ДДВ.
ФОКУС: Но, Црвенковски вели дека и народот премногу очекувал!
ГРУЕВСКИ: Народот го очекува она што му било ветено. Не му беше ветено дека бројот на невработени ќе се зголеми за над 10.000 за седум-осум месеци; не му беше ветено дека на 20.000 семејства ќе им биде одземено правото за добивање на социјална помош; не му беше ветено дека отпремнините на лицата отпуштени како технолошки вишок, ќе се намалат од 12 на осум просечни плати; не беше ветено дека максималното време на добивање надомест за вработени ќе биде намалено од 18 на 14 месеци… Народот е збунет и се чувствува излажан.
НÈ ОЧЕКУВА НАЈТЕШКАТА ЕСЕН ДОСЕГА!
ФОКУС: Каква есен предвидувате на економски и социјален план?
ГРУЕВСКИ: Тешка есен… Сиромашна, посиромашна од кога било. Бројот на невработени постојано расте!
ФОКУС: Очекувате ли социјални немири?
ГРУЕВСКИ: Не ги исклучувам и социјалните немири, особено што на брутален селективен начин се бркаат вработени од државната администрација. Се бркаат само оние што се вработени во последниве четири години. Значи, нема избор по квалитет или, пак, на оние што се пред пензија или доброволно со 24 плати или да се приватизира некој дел од државната администрација… Туку се оди само на вработените во последните четири години. Тука фрустрацијата е двојна, ем поради самото губење на работата, ем поради начинот… За жал, мислам дека Црвенковски го прави тоа сосема свесно. СДСМ прави сѐ за да го исплаши народот за да молчи кога му е многу тешко. Но, не може така вечно, тоа е вештачки. Незадоволство се акумулира!
ФОКУС: Дали доколку се вратите на власт реваншот ќе биде неизбежен?
ГРУЕВСКИ: Не би сакал да се случи тоа, но се јавуваат тешки фрустрации кај луѓето кои тешко би можеле да се контролираат. По такви неправди што им се прават… Но, свесен сум дека така далеку нема да стигнеме.
ФОКУС: За овие девет месеци владеење на СДСМ, Вашата партија главно е преокупирана со отпуштање или со апсење на своите членови. Дали актуелнава власт нема корупциски афери?
ГРУЕВСКИ: Дали има или нема криминал, корупција и шверц се гледа од тоа колку цигари на пример се продаваат на црно по улиците. Доколку отидете на Кванташки пазар, да видите што сѐ и како се продава таму. Ако видите колку тезгите низ земјава се преполни со шверцувана стока, а шверцот е криминал, честопати поврзан со корупција, тогаш дали е потребен некој дополнителен коментар?!
ФОКУС: Владата на Георгиевски беше критикувана особено за криминалот и корупцијата. Од денешен агол гледано, каде ја направивте најголемата грешка?
ГРУЕВСКИ: Веројатно имаше многу грешки. Мислам дека тие може да се сведат под неколку групи. Едната, како кадровски промашувања; втората група се можеби и слабите контролни механизми на функционерите; третата се недоволно добрите односи со јавноста и медиумите, поради што, од сосема банални причини, и многу добри проекти често паѓаа во сенка.
Несреќата што ни се случи со војната и косовската криза не можам да ги ставам во грешки, меѓутоа сигурно можам да ги ставам меѓу причините кои значително влијаеја во губењето на власта. Има и други!
ФОКУС: Имам впечаток дека најмалку критики имате за надворешната политика на владата, особено за балансирањето меѓу Вашингтон и ЕУ?
ГРУЕВСКИ: Во моментов имаме многу посуштински и потешки проблеми во земјата, па повеќе се фокусираме на нив. Очигледно е дека за дел од овие прашања препуштивме Владата сама да си ја преземе одговорноста.
ФОКУС: Значи ли тоа дека немате покрупни забелешки за тоа како се води надворешната политика?
ГРУЕВСКИ: Па, прилично непријатна беше бруталната критика од страна на претседателот на Собранието кон ЕУ, во еден од македонските медиуми, која мислам дека беше кажана на несоодветен начин. Дури и да има некои точни работи, тоа не е вистинскиот начин да се доближиме до ЕУ. Мислам дека тоа е во директна спротивност на заложбата за приближување кон ЕУ.
Генерално не гледам некој напредок и прогрес на Владата во однос на надворешната политика, иако беше конкретно најавувано дека ќе се среди дипломатијата, ќе се среди надворешната политика…Меѓутоа, и покрај иницијативноста и желбата, до сега барем јас не видов дека се случува нешто на тој план.
Имено, за мене исклучително важно е прашањето што направи Владата за да го скрати периодот за влез на Македонија во ЕУ? Затоа што гласините меѓу претставниците на меѓународната заедница дека најверојатно ќе влеземе во ЕУ за 10 години, се нешта на кои мора да се работи, затоа што земјата има премногу проблеми, да чека 10 години за да влезе во ЕУ.
Влегувањето во ЕУ за нас е значајно, не само од економски план, туку и од безбедносен план. Очигледно е дека Владата не може да се справи со терористичките групации кои слободно си дејствуваат, па тие ќе бидат охрабрени и во иднина да го прават истото. Треба, значи колку е можно, да се скрати тој предолг период… Меѓутоа, велам на тој план не гледам некој прогрес.
ФОКУС: Кога сме кај САД и ЕУ, чиј збор повеќе Ве погаѓа: на Батлер или на Брунс?
ГРУЕВСКИ: Сите амбасадори имаат своја важност, тежина и респект од моја страна, па со сите имам и добра комуникација. Сите идеи и аргументи се прифатливи за мене, а и обратно од нивна страна, кога ќе се спротивставам за некои нешта, доколку тоа е добро аргументирано, тие го прифаќаат. За нас е битна ЕУ, но и САД и не треба да водиме дебати по тоа прашање во моменти кога сме толку многу слаби, кога буквално тешко преживуваме ден за ден. Мислам дека главната цел треба да биде да се скрати периодот за влез во ЕУ, но и да се привлечат САД за повеќе инвестиции во земјава; за побрз влез во НАТО, со комплетна поголема поддршка за земјата, бидејќи САД е најголемата светска сила во моментов.
ФОКУС: Георгиевски се повлече од лидерската позиција, при што еден од аргументот му беше влошената комуникација со меѓународниот фактор. Колку сугестиите, мислењата и ставовите на Батлер и Брунс се битни во креирањето на ставовите на ВМРО-ДПМНЕ?
ГРУЕВСКИ: Секако дека ставовите на меѓународната заедница со респект се примаат во партијата, со внимание се анализираат, меѓутоа не секогаш се согласуваме со нив. Многу често доаѓаме до компромисно решение, до ставови што се блиски и тоа некогаш се спротивни, но ако се добро аргументирани, тие тоа го прифаќаат. Битна е комуникацијата, дијалогот, разбирањето и сакањето, а се разбира и да се соработува.
ФОКУС: Претседателските избори се нареднава година. Секоја сериозна партија барем една година однапред размислува на оваа тема. Во кој правец одат Вашите размислувања?
ГРУЕВСКИ: За сега не би сакал да зборувам за тоа, бидејќи можам да предизвикам лавина од шпекулации. Размислуваме, секако, доколку имаме кандидат кој би можел да биде? Но, сите шпекулации кои излегоа во медиумите во изминатиов период, очигледно е дека не се излезени од високите кругови каде што се преговара.
ФОКУС: Имате некаков џокер? Можете да изненадите?
ГРУЕВСКИ: Ќе видиме.
ФОКУС: Што планирате за 2 Август?
ГРУЕВСКИ: На 2 Август ќе бидеме во Крушево, на прославата на стогодишнината од Илинденското востание, јас и целиот Извршен комитет на ВМРО-ДПМНЕ, но и многу од нашето членство… Освен г. Живко Попов, кој работи проекти и повремено предава на Универзитетот во Сорбона во Париз, па поради тоа е отсутен. Се надеваме дека Владата ќе ги преземе сите мерки и дека сѐ ќе помине во најдобар ред. Од наша страна, ние како партија ќе направиме сѐ за да не се случи нешто што би ја нарушило прославата и што би дало друго светло на овој голем празник. Секаде, во секоја партија, постојат поединци кои ако МВР не е добро организирана, ќе можат да направат нешто. Затоа апелирам, не само до граѓаните што ќе дојдат таму, туку и до власта, да преземе соодветни мерки и сѐ да помине во најдобар ред. За да можеме задоволни да си го честитаме празникот.