Меѓународниот институт за блискоисточни и балкански студии (IFIMES) од Љубљана, Словенија, објави детална анализа во врска со предвремените претседателски и парламентарни избори во Турција, кои ќе се одржат на 14 мај 2023 година.
Турција се подготвува за одржување претседателски и парламентарни избори на 14 мај 2023 година, откако турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган најави дека нивниот датум, кој претходно беше закажан за 18 јуни, ќе се помести за 14 мај 2023 година.
Овие избори се опишани во Турција како „најважни во историјата на земјата“ од формирањето на републиката.
Освен мноштвото партии и претседателски кандидати, во и надвор од Турција постои консензус дека овојпат изборите претставуваат пресвртница за иднината на земјата.
Важноста на дваесет и осмите претседателски и парламентарни избори во Турција произлегува од фактот што тие доаѓаат по 100 години од основањето на модерна Република Турција од страна на Мустафа Кемал Ататурк.
Она што турските гласачи ќе одлучат во мај нема да биде само за тоа кој ќе управува со земјата, туку и за тоа како да владее, каков економски пат ќе тргне Турција и нејзината улога во ублажувањето на глобалните и регионалните конфликти, како што се војната во Украина и превирањата во Медитеранот, Блискиот Исток и Африка.
Турскиот Врховен изборен совет (YSK) објави дека на изборите во странство може да учествуваат 60.904.499 гласачи кои ќе можат да гласаат на 190.736 избирачки места во земјата и 3.286.786 гласачи во странство.
На денот на изборите, 14 мај 2023 година, ќе се одржат два симултани избори на кои гласачите ќе го изберат новиот претседател на републиката, како и 600 пратеници/претставници за Големото национално собрание на Република Турција.
Претседателот на Република Турција се избира директно во два круга, според кои кандидатот треба да освои релативно мнозинство (повеќе од 50 проценти) од гласовите за да биде избран.
Доколку ниту еден кандидат не освои мнозинство гласови во првиот круг, тогаш ќе се одржи втор круг избори на 28 мај 2023 година меѓу двајцата кандидати со најголем број гласови од првиот круг.
Претседателот на Република Турција подлежи на ограничувања на мандатот, најмногу два мандати од по пет години. Меѓутоа, доколку се одржат предвремени избори пред крајот на вториот мандат, дозволен е трет мандат.
Претседателските кандидати мора да имаат најмалку 40 години и да имаат завршено високо образование.
● Реџеп Тајип Ердоган, роден на 26 февруари 1954 година. Актуелниот претседател ќе се соочи со најтешкиот тест во неговото 20-годишно владеење. Основачот и лидер на Партијата на правдата и развојот (АКП), Ердоган ја води земјата откако стана премиер во 2002 година. Назначен за претседател на Република Турција од страна на Парламентот во 2014 година, неговите овластувања беа само симболични во теорија, иако критичарите тврдат дека тој веќе има воспоставено де-факто претседателски систем откако ја презеде функцијата. Референдумот во 2017 година го отвори патот кон претседателскиот систем, а на изборите во 2018 година Ердоган беше избран за претседател со освоени 52,59 отсто од гласовите, со висока излезност од 86,24 отсто. Ердоган се кандидира како дел од коалицијата Народна алијанса (Џумхур Итифаки), формирана во февруари 2018 година меѓу владејачката Партија на правдата и развојот (АКП) и Партијата за националистичко движење (МХП).
● Кемал Киличдароглу, роден на 17 декември 1948 година, е главен опозициски лидер во земјата веќе 13 години. Тој е лидер на Републиканската народна партија (ЦХП), која е номинирана од Националната алијанса, позната и како „Табела на шестмината“. Тој е искусен политичар, но се препознава неговиот недостаток на харизма и го поддржуваат три личности кои во голема мера го имаат овој капацитет: Мерал Акшенер, претседателката на партијата Ија, Мансур Јаваш, градоначалникот на Анкара и Екрем Имамоглу. , градоначалникот на Истанбул. Доколку победи Киличдароглу, се очекува тројцата да станат потпретседатели, што е невообичаено и нестабилно уредување за секоја влада. Јаваш и Имамоглу се одговорни за поразот на АКП во двата најважни града на локалните избори во 2019 година. Ова беше првиот сигнал дека владејачката партија АКП ја губи поддршката од гласачите.
● Мухарем Инче, роден на 4 мај 1964 година. Тој е лидер на десничарската, националистичка партија Татковина. Тој вторпат ќе се натпреварува против Ердоган по последните претседателски избори во 2018 година, на кои беше поразен со 30,64 отсто од гласовите. По напуштањето на ЦХП во 2021 година, тој ја основа Татковинската партија (пратеник). И покрај повиците од опозицијата да ја повлече кандидатурата, за да не се расфрлаат гласовите на опозицијата, Инче е убеден дека ќе биде вклучен во вториот круг. Опозицијата го обвинува дека си игра во рацете на Ердоган со неговата кандидатура.
● Синан Оган, роден на 1 септември 1967 година. Турски политичар со азербејџанско потекло, номиниран од Алијансата на предците (ATA İttifakı), беше член на Партијата за националистичко движење (МХП). Тој беше исклучен од партијата по втор пат во 2017 година, откако се врати и го доби судскиот спор против неговото исклучување во 2015 година. Тој беше номиниран од неговата Алијанса АТА за претседателските избори со собраните 100.000 граѓански потписи потребни за кандидатура на 26 март 2023 година. Сега тој е независен политичар, помалку познат на јавноста од останатите кандидати, беше пратеник во 2011 и 2015 година.
Турскиот Врховен изборен совет (YSK) објави дека 36 партии добиле право на учество на изборите по исполнувањето на бараните услови, иако бројот на официјално регистрирани политички партии во Турција е 122.
Во Големото национално собрание на Република Турција ќе се избираат 600 пратеници/претставници според пропорционалниот систем во 87 изборни единици, по методот на Д’Хонд.
Според изборните правила, изборните единици се организирани на тој начин што секоја од 77-те покраини (Турција има вкупно 81 провинција) е една изборна единица.
Исклучок се провинциите Бурса и Измир, кои се поделени на два окрузи, додека провинциите Анкара и Истанбул се поделени на три, поради нивната бројна популација.