Македонското политичко раководство беше убедено дека само повторувањето на рефренот – „ЕУ е нашата единствена цел“ и забошотувањето на тешките обврски од Преговорната рамка за македонската историографија, образование и култура, е доволно за да си обезбеди поддршка од меѓународната заедница за натамошно политичко владеење
Пишува: Марјан ЃОРЧЕВ
Споровите и суштествените разлики меѓу бугарската и македонската држава се однесуваат на клучни прашања за националната самосвест на бугарскиот и македонскиот народ, како што се: историски и религиозни традиции, државотворност, национален идентитет, јазик, културно наследство и сѐ друго што е поврзано со клучните државнички атрибути на македонската држава.
Современата содржина во двостраните македонско-бугарски државни односи е обликувана по признавањето на независноста и сувереноста на Македонија од страна на Бугарија на ден 16 јануари 1992 година.
Бугарската држава тогаш го призна постоењето на Р. Македонија, но истовремено нивните политички лидери повеќекратно и во континуитет повторуваа дека не ја признаваат македонската нација и македонскиот јазик.
Конечна верификација за таквиот бугарски став беше неусвојувањето на неколку билатерални договори подготвени меѓу двете држави со препорака да бидат потпишани на македонски и бугарски јазик во периодот 1992-1993 година.
Бугарските пратеници се изјаснија дека македонски јазик не постои и поради тоа Собранието на Бугарија во 1993 година официјално изгласа дека не може да бидат ратифицирани предметните билатерални договори.
Владата на Македонија, во февруари 1999 година успеа да ја надмине таа блокада во билатералната државна комуникација, предлагајќи ја т.н. „јазична клаузула“ во Заедничката спогодба, каде што се предлагаше билатералните договори да се потпишуваат согласно јазиците во Уставите на двете држави.
Со тој вешт политички маневар се успеа барем навидум да функционира билатералната комуникација, се потпишаа над педесет билатерални договори, иако суштински Бугарија и понатаму продолжи со негација на нашата нација и јазик.
Клучните флоскули од бугарска страна за нашите државнички атрибути беа и до денес се: „Македонската држава е вештачка творба на Коминтерната и на Броз“, „Македонците до 2 август 1944 година биле Бугари и зборуваат на дијалект на бугарскиот јазик“ и „Македонската историја е фалсификат и претставува кражба на бугарската историја“?!
ДОГОВОРОТ ЗА ПРИЈАТЕЛСТВО
Со потпишувањето на Договорот за пријателство, соработка и добрососедство (ДПДС), сите напластени проблеми во меѓусебните односи на двете современи државни творби еруптираа со огромна вулканска етно-филетистичка и национал-шовинистичка енергија од бугарска страна.
Билатералниот спор сѐ повеќе ја одразува својата стереотипна балканска метафизичка форма, апсолутно противречна со дијалектичката динамичност на современата европска-историска, социјална, хуманистичка и лингвистичка наука.
Сосема е извесно дека двете држави имаат различен методолошки пристап во разрешување на идентитетските, историски и јазични недоразбирања во меѓудржавните односи.
Ќе наведам неколку клучни бугарски документи што се реперни за содржината за нашите меѓудржавни односи: „Декларацијата за бугарските црвени линии и објаснувачкиот Меморандум од октомври 2019 за бугарското вето на нашиот европски пат“, „Собраниската декларација од декември 2020 за прогласување на 24 мај – Денот на св. Кирил и Методиј за ден на бугарската азбука, писменост и култура“, но и ставот на БАН од декември 2020 година „за непостоење македонски јазик, кој е само писмена-регионална форма на бугарскиот јазик“.
Споменатите документи беа показен елемент во кој правец се движи бугарското општество и држава, кога е во прашање иднината на нашите билатерални односи, но истовремено го одразуваа и бугарскиот антагонизам за наша заедничка иднина во ЕУ, доколку Македонија не ги исполни бугарските барања.
Има ли излез од овој наизглед волшебен лавиринт на противречности, негации и оспорувања? Се разбира дека има! Најнапред, ние, Македонците, мора да се соочиме со фактот дека на 1 август 2017 година во Скопје потпишавме штетен договор по националните интереси на нашата држава.
Тогашното политичко раководство, поточно двоецот Заев – Димитров, прифатија три апсолутно небулозни точки во ДПДС. Првата спорна точка е прифаќањето на деветтиот став од преамбулата – „имајќи ја предвид заедничката историја, која ги поврзува двете држави и двата народа“.
Втората спорна точка е точката 2 во членот 8 од ДПДС, каде што стои: „Двете договорни странки ќе формираат заедничка мултидисциплинарна експертска комисија за историски и образовни прашања, на паритетна основа, за да придонесе за објективно и засновано на автентични историски извори, научно толкување на историските настани“.
Третата спорна точка е апсолутна несиметрија во државничкиот третман на лица што не се државјани на Р. Македонија и Р. Бугарија (точка 4 и 5 од член 11). Ратифицираниот ДПДС, Р. Бугарија ја става во повластена позиција, со право да се грижи за македонските граѓани со бугарска самосвест.
Од друга страна, Р. Македонија (се обврзува уставно) не смее ниту да проговори за правата на бугарските граѓани со македонска национална самосвест?!
Македонската држава не се осмелува ниту да побара реализација на пресудите на Судот за човекови права во Стразбур, кои се однесуваат на правото за граѓанско здружување на Македонците во бугарската држава.
Бугарија, секоја интервенција од наша страна по тој основ ја смета за мешање во внатрешните работи на државата?! Целосна нерамноправност по прашањата за фундаменталните човекови права и граѓански слободи.
КАКО ДА СЕ ПРЕМИНЕ РУБИКОНОТ?
Како и во секој проблем, решение мора да има. Ако нема решение, тогаш проблемот фактички и не постои. Оттука, јасно е дека ние сме на потег.
Очигледен е проблемот во нашиот комуникациски канал. Не можеме да преговараме за културно-историското наследство на македонската држава, исклучиво по диктат на бугарскиот патерналистички светоглед, при што ексклузивноста на бугарската историографија се смета за аксиом.
Дефакто ние не дискутираме за „заедничка историја“, туку сите историски настани, личности и случувања на историско-географскиот регион Македонија, од средината на деветтиот век до 2 август 1944 година, аксиомски се сметаат за дел од бугарската историја?! Зошто ни е тогаш потребен во ДПДС поимот „заедничка историја“?
Токму затоа, ставот девет од Преамбулата треба да биде избришан. Следствено на тоа, точка два од членот осум од ДПДС, каде што се говори за формирање мешовита експертска комисија за историско-образовни прашања е беспредметен.
Зошто ни е Комисија на паритетна основа, чии членови се платени од владите на двете држави?! При таква ситуација е извесно дека ќе има политичка интерпретација на историските факти.
Секоја државна интервенција во науката ќе води до промена на колективната меморија на двата народа и негативно ќе влијае врз квалитетот на образованието во двете држави.
Не можете да го избришете фактот дека македонската држава е настаната во антифашистичка борба, додека истовремено бугарската држава била дел од нацистичко-фашистичката коалиција.
Со тоа што ќе се донесе комисиска препорака, или ќе се избришат одделни натписи од спомен-обележјата, нема да се промени колективната меморија ниту на Македонците, ниту на Бугарите.
Или, пак, како може да говориме дека Илинденското востание е заедничко, кога бугарската држава ниту нота нема пратено до Османлиската империја за време на востанието, поради репресалиите врз цивилното македонско население, додека македонските востаници гинеле низ целата османлиска провинција Македонија, во обид да создадат автономен македонски ентитет?
САМИ СМЕ ВИНОВНИ
Секогаш треба да бидеме конзистентни, самокритични и доследни во постапките. За сѐ сме виновни ние самите. Зошто, кога веќе е кристално јасно кои се опструктивните точки од ДПДС, македонската влада не поднесе барање по дипломатски пат за измена на ДПДС!
Така впрочем е предвидено во член тринаесет, точка два. Сите спорни точки треба да бидат излачени од ДПДС и да се изнајдат нови, соодветни формулации за симетричност и рамноправност во меѓудржавните односи.
Притоа, не само што фалиравме на билатерален план, туку фалиравме и на мултилатерален план?! Иако свесни за нашата понижувачка позиција -директна последица од ДПДС, се согласивме во најголем дел сите спорни точки да станат дел од нашата преговорна рамка со ЕУ?!
Годишните меѓувладини протоколи, во кои во најголем дел ќе се реферира пред ЕУ за нашите обврски во контекст на историско-образовните прашања, говорот на омраза и отворање на архивите од социјалистичкиот период на Македонија, се непреминлива бариера на нашиот европски пат!
И покрај тоа што им беа познати обврските од протоколите, актуелната политичка номенклатура во државата – Владата, претседателот и собраниското мнозинство, сепак, се согласија со францускиот предлог.
Тој фактички „данајски предлог“ на Франција во јавноста го претставија само како усвојување уставни измени, со кои македонските граѓани со бугарска самосвест ќе бидат дел од Преамбулата на Уставот.
Со тој чин, без поддршка од опозицијата, знаејќи дека не ќе можат да обезбедат осумдесет пратеници за изгласување на уставните измени во македонското собрание, владата ја доведе европската интеграција на државатa во „слепа улица“.
Македонското политичко раководство беше убедено дека само повторувањето на рефренот – „ЕУ е нашата единствена цел“ и забошотувањето на тешките обврски од Преговорната рамка за македонската историографија, образование и култура, е доволно за да си обезбеди поддршка од меѓународната заедница за натамошно политичко владеење во државата?!
Тоа е заблудата на мултилатерален план. На билатерален план, ситуацијата е уште потрагична. Бугарската држава има изготвено две сценарија.
Првото е ако се усвојат уставните измени и да се продолжи со обидите за „економска асимилација“ на македонското население.
Второто сценарио е ако се одбие предлогот за уставни измени, во нашето Собрание ќе се пристапи кон натамошен притисок врз македонската држава за идентитетски и историски отстапки на наша штета, со натамошна блокада на нашиот европски пат при обидите да се постигне оптимално прифатлива нова Преговорна рамка со ЕУ.
КОМУНИКАЦИЈА НА НОВА ФРЕКВЕНЦИЈА
Бугарија ќе продолжи да го зголемува својот притисок врз нас, непринципиелно, некоректно, дури и бесчувствително. Во меѓудржавните односи нема емоции, само интерес и сила!
Нашите институции, доколку и понатаму се хипнотизирани само со волшебната формула „европските интеграции се решение за сите наши домашни проблеми“, ќе еродираат квалитативно и квантитативно.
Па така, наместо јавниот обвинител од Охрид јасно да се произнесе пред јавноста за каква кривична пријава или акт се товари Кристијан Пендиков, а Судот во Охрид да изрече претпазни мерки за обезбедување тој да не ја напушти државата, што се случи?!
Македонската држава дозволи Пендиков да замине во Бугарија без институционално да се расветли кој е виновен за насилството врз него, кои се учесници во чинот на физичката пресметка, која е улогата на Пендиков во целиот тој случај и истовремено да се обезбеди соодветен медицински третман за него во охридската болница?
Нашиот министер за надворешни работи, заедно со колегите за внатрешни работи и правда, требаше да престојува во Охрид и да ѝ ги соопшти на јавноста сите аспекти на проблемот, а не во Софија.
Во моментов, Бугарија влече потези какви што влече. Бугарското МНР ги сведе дипломатските односи со Македонија на најниско ниво од 1992 година.
Ќе видиме што ќе се случува за време на чествувањето на роденденот на Гоце Делчев. Македонските институции ќе треба да се организираат за да не се случи каков било инцидент, но и да ги заштитат сите граѓани, независно дали се Македонци или гости од Бугарија.
Треба да се елиминираат сите несоодветни и провокативни транспаренти и навредите по национална основа од двете страни, но и да се спречи негирање на македонската држава и нација.
Добрата организација на македонските институции ќе биде од суштествено значење за продолжување на македонско-бугарската комуникација на нова, европска фреквенција.