Рускиот БДП се очекува да порасне за повеќе од 3% реално оваа година, побрзо од 95% од побогатите земји. Невработеноста е близу рекордно ниско ниво, а рубљата оди добро. Инфлацијата, сепак, е висока – цените се зголемија за 8,6% на годишно ниво во јуни, што е значително над целта на централната банка од 4%. Но, со растот на приходите за 14% на годишно ниво, куповната моќ на руските граѓани продолжува да расте.
Раст никогаш поголем
Само еднаш во последните три децении растот бил поголем. Довербата на руските граѓани во сопствената финансиска состојба неодамна скокна на рекордно ниво, покажуваат официјалните податоци. Растот на економијата не е поврзан со растот на извозот на гас и нафта, кои паѓаат од година во година во однос на доларот.
Сепак, би било погрешно да се мисли дека вообичаените показатели за состојбата на економијата за макроекономистите – инфлација, стапки на раст на БДП и така натаму – се применливи за разбирање на она што се случува во Русија. Ова важи и кога овие фактори работат во „корист“ на западната јавност, па и сега кога тоа не функционира во нејзина „корист“.
Уште на почетокот на војната, многу западни аналитичари, не знаејќи доволно за контекстот на руската економија, толкуваа дека Русија нема можност финансиски да издржи долготрајна војна, земајќи ги претходно споменатите индикатори како „свето писмо“. . Наскоро стана јасно дека фактот дека Русија има БДП на „ниво на Италија“ нема да влијае на текот на војната, барем во следните неколку години, и дека влијанието на санкциите нема да се расплетува како што западната јавност толкува. Санкциите, се испоставува, се алатка која ја забавува и ограничува земјата во која се применуваат со години. Дури и сега, растот на БДП не значи дека во Русија „цутат илјада цвеќиња“.
Санкции и трговска војна
Стратегијата за трговска војна со Западот на почетокот изгледаше доста успешна за Русија. Во 2022 година, руските енергетски приходи се зголемија, додека европската економија претрпе болен удар. Но, веќе во 2023 година, пазарот на гас се стабилизира, а европската економија се прилагоди на високите цени, поради што приходите на рускиот гас нагло паднаа. И годинава тој тренд продолжи, односно Руската Федерација има помали приходи од продажба на гас.
Руската Федерација нема класична планска економија, но би било смешно да се зборува за пазарна економија. Тоа е еден вид насочен модел, кој подразбира активна државна интервенција во сите економски и економски процеси.
Економскиот правец е така фокусиран на две главни цели. Прво, неопходно е да се обезбедат доволно ресурси (материјални и човечки) за извршување на воени операции. Второ, населението треба да го задржи чувството на нормалност, како да не е војна, туку „специјална операција“ која никако не влијае на квалитетот на животот. Без него, стабилноста на политичкиот режим би била под знак прашалник.
До 2022 година, Русија имаше значителни девизни резерви, залихи на воена опрема од различна возраст (до 70 години) и модернизирана производствена база во многу индустрии. Војната и санкциите доведоа до фактот дека овие заштеди и резерви почнаа нагло да се намалуваат. Сите потреби на стопанството – тековна потрошувачка, зголемување на залихите, стекнување на инвестициски добра кои создаваат можности за одржување и проширување на производството во иднина – можат да се покријат или од домашни извори или од увоз.
Зголемување на производството
Значително зголемување на производството во Руската Федерација пред војната беше невозможно: немаше неискористени капацитети и вишок работна сила. По почетокот на војната, се појавија резервации: многу странски компании (на пример, производители на автомобили, апарати за домаќинство и електроника) го напуштија рускиот пазар. Во исто време, побарувачката за такви производи не е намалена и е покриена со увоз (главно Кина, дел од Турција).
Така е и во воената индустрија, не може без зголемен увоз: залихите на оружје и муниција брзо се исцрпуваат, а сè уште нема доволно резерви за значително проширување на производството во земјата. За плаќање на увозот може да се користат или тековните девизни приходи или заштеди во странска валута. Овде доаѓаме до одговорот на прашањето зошто Русија со години создава девизни резерви и ја растерува илузијата дека Кремљ не се подготвува сериозно за оваа војна.
Проблемот со човечкиот капитал
Според тоа, Русија сега го зголемува и ќе го зголемува военото производство со години без оглед на крајот на војната, па дури и со децении, како што тоа го правеше од крајот на Втората светска војна до почетокот на 1970-тите. Друго специфично буџетско ограничување со кое руската економија сè повеќе ќе се соочува е недостатокот на човечки капитал. Проблемот постоеше и пред војната.
Војната нагло го влоши овој проблем: младите Руси масовно избегаа во странство за да избегнат регрутација и мобилизација. Покрај тоа, бројот на гастарбајтери се намали: тие беа погодени од падот на рубљата, тешкотиите што се појавија со трансферот на пари во татковината и заканата да паднат под напад на регрути (случај со Индијците на фронтот ).
Како резултат на тоа, војската, новата воена индустрија и старата предвоена економија се натпреваруваат за сè помалиот број на работоспособно и воено население. Во Русија денес има речиси целосно вработување, што властите и пропагандистите со гордост го истакнуваат. Но, зборуваме за прегревање на економијата, а причината за тоа не е вишок на инвестициски проекти, туку недостаток на работна сила.
Работните ресурси и производствените капацитети се практично исцрпени, а градежниот и банкарскиот сектор повеќе не се заштитени од влијанието на високите каматни стапки по укинувањето на повластените хипотеки. Едноставно кажано, на Русија и недостигаат два милиони работници, а се повеќе компании кои не се во воената индустрија се соочуваат со задолжување со каматна стапка до 20%.
Министерот за одбрана е доктор по економски науки
За сето ова, секако, е свесен и Кремљ и токму затоа за министер за одбрана е именуван Бјелоусов, доктор по економија. Руската Федерација сака да го избегне сценариото на СССР и затоа министерот доби амбициозна задача да најде рамнотежа меѓу „пушките и путерот“. И тука е неопходно јасно да се постават работите.
„Путерот“, односно храната е оставена на пазарниот сектор и веројатно Руската Федерација нема да се соочи со такви недостатоци како што се соочи СССР кон крајот на 80-тите и Руската Федерација на почетокот на 90-тите. Социјалистичката утопија на користење на војната како фактор на „развој“ веројатно нема да се претвори во целосна катастрофа од советски стил само поради ефектот на законите на пазарот врз одредени сектори.
Тоа доведува до хаотични ситуации во економијата, но токму поради тоа Руската Федерација може да биде сигурна дека нејзините граѓани нема да гладуваат. Сепак, растот на БДП и БДП по глава на жител во овој случај не значи многу. Треба да се запомни дека БДП беше во пораст во СССР практично до неговиот распад, а во самата земја имаше голем недостиг од сè, особено од храна.
Такво сценарио е многу малку веројатно да и се случи на Руската Федерација. Исто така, сите предвидувања се согласуваат дека Руската Федерација може да води војна во Украина со ова темпо уште неколку години со своите залихи.