Граѓаните на Гренланд утре излегуваат на парламентарни избори, а во фокусот на изборната кампања беше можната независност на најголемиот остров во светот. Законските прописи за да се овозможи ова веќе постојат. Сите главни политички партии на Гренланд ја поддржуваат независноста, така што дебатата главно се однесува на тоа кога, а не дали да се прекинат врските со Данска.
Членот 19 од данскиот устав и дозволува на владата да отстапи дел од својата територија, под услов да добие одобрение од парламентот.
„Општо е прифатено дека би било можно да се откаже од дел од земјата или Гренланд да стане независен без уставен амандман и промена на данскиот устав“, вели Фредерик Вааге, професор на Универзитетот во Јужна Данска.
Актот за самоуправа на Гренланд од 2009 година „во основа го дефинира патоказот за независност“, рече тој. Нејзиниот член 21 вели дека „одлуката за независноста на Гренланд ќе ја донесе народот на Гренланд“. Тогаш данската и гренландската влада мора да се договорат за договор, се вели во извештајот.
Договорот мора да биде одобрен од парламентот на Гренланд, мора да добие поддршка на референдум и да биде склучен со согласност на данскиот парламент.
„Независноста на Гренланд подразбира дека Гренланд ќе има суверенитет над територијата на Гренланд“, се наведува во текстот.
Данската премиерка Мете Фредериксен повторува дека „Законот за домашно правило јасно кажува дека иднината на Гренланд ќе биде дефинирана од Гренланд и Гренландците“.
Дури и американскиот претседател Доналд Трамп, обраќајќи му се на Конгресот на 4 март, призна дека „неверојатните луѓе“ на Гренланд имаат право на самоопределување. „И ако така одлучите, добредојдени сте во Соединетите Американски Држави“, рече тој, ветувајќи дека ќе ги направи „богати“ и „безбедни“.
Законот за самоуправа не дефинира кои Гренландци би имале право да гласаат на референдум за независност. Ова предизвика дискусии за гренландското државјанство и за воспоставување „регистар на Инуити“, во кој нема да бидат вклучени Данците. „На луѓето кои ја колонизираа земјата не треба да им се дозволи да одлучуваат дали сакаат да продолжат (колонизираат) или не“, рече Пеле Броберг, лидер на гренландската партија Налерак, која најотворено се залага за независност.
Но, Јорген Албаек Јенсен, почесен професор по право на Универзитетот во Архус, рече дека би било „многу, многу тешко“ да се состави таков регистар. „Има толку многу мешани бракови меѓу Гренланѓаните и Данците. Дали треба да сте половина Гренландец? Или четвртина? рече тој.
„Мислам на Нирнбершките закони кога ќе го слушнам тоа“, рече тој, мислејќи на антисемитските и расистичките закони на нацистичка Германија.
Правилата за изборите во парламентот на Гренланд, Инацисартут, се јасни. Право на глас имаат данските граѓани кои живеат на Гренланд повеќе од шест месеци. Седумнаесет илјади Гренландци кои живеат во Данска не смеат да гласаат на изборите на Гренланд, освен оние кои се регистрирани како студенти.
За да се разјасни ситуацијата, владата на Гренланд во заминување во септември му даде задача на Фондот да подготви сеопфатна правна анализа за сите аспекти на процесот на активирање на член 21.
„Комисијата ќе ги проучува и опишува потребните чекори во процесот на одлучување и ќе подготвува предлози за идната работа“, соопштуваат од Владата.
Се очекува Комисијата да ги претстави своите заклучоци до крајот на 2026 година.
Ниту една од главните партии на Гренланд не планира да го започне процесот за прогласување независност пред тој рок.
„Кога ќе започне процесот, ќе бидат потребни најмалку неколку години, бидејќи има толку многу практични прашања што ќе треба да се решат пред да добиеме независност“, рече Албаек Јенсен, меѓу другото, наведувајќи ги односите со трети земји, вклучително и САД.
– Тоа е долгорочен проект – додаде Вааге.
„Тие секако разбираат во Данска дека целосната независност нема да се постигне додека Трамп е претседател.
Истражувањето на јавното мислење спроведено од Институтот „Вериан“ кон крајот на јануари покажа дека 56 отсто од Гренландците ја поддржуваат независноста. Сепак, 45 отсто се против независноста ако тоа би довело до влошување на нивниот животен стандард.
