Македонија спроведе неколку бранови на реформи во правосудството и усвои нова стратегија за правосудството со цел да се подобри независноста, ефикасноста и професионалноста на правосудниот систем, но сепак независноста на судството и институционалниот капацитет за негова заштита од несоодветно влијание претставуваат сериозна загриженост, се наведува во годишниот Извештај за владеење на правото во ЕУ за 2024 година, подготвен од Европската комисија, во кој годинава првпат се вклучени и државите опфатени со процесот на проширување – Северна Македонија, Албанија, Црна Гора и Србија.
– Нивото на утврдена независност на судството е многу ниско. Загриженоста останува и во однос на функционирањето и независноста на Судскиот совет, иако се преземени чекори во овој поглед. Одлуките за именување јавни обвинители и судии беа критикувани од граѓанското општество дека не се сеопфатно мотивирани или засновани на објективни критериуми, се наведува во Извештајот.
Според ЕК, преземени се мерки за подобрување на транспарентноста, особено под покровителство на претседателите на Врховниот суд и на Судскиот совет и се воспоставени етички кодекси и за обвинителите и за судиите.
– Ограничените финансиски средства доделени на судството може да влијаат на нивната финансиска автономија, а дефицитот на човечки ресурси може да влијае на квалитетот и ефикасноста на правдата. Се развиваат дигитални алатки за управување со случаи. Ефикасноста на судството е намалена за првостепените граѓански, трговски и кривични предмети, додека таа остана стабилна за второстепените предмети, се додава во текстот.
Како што јави дописникот на МИА од Брисел, во извештајот се посочува дека е воспоставена сеопфатна национална антикорупциска стратегија, но дека има застој во нејзината имплементација.
– Големиот ризик од корупција останува распространет во многу области. Неодамнешните измени на Кривичниот законик ја ослабеа правната рамка, негативно влијаејќи на справувањето со корупцијата, особено во случаите на корупција на високо ниво. Ограничувањата на ресурсите и недостигот на соработка меѓу националните власти го попречуваат ефикасното справување со корупцијата и го попречуваат воспоставувањето на стабилна евиденција за случаи на корупција на високо ниво, смета Еврокомисијата, посочувајќи дека Државната комисија за спречување на корупцијата продолжи со напорите за исполнување на својот мандат и покрај ограничените ресурси.
Извештајот наведува и дека иако постои законска рамка и регистри за лобирање, засега се уште нема регистрирано лобисти, како и дека има „неколку празнини“ во однос на финансирањето на политичките партии и дека е ажуриран Законот за заштита на укажувачите.
– Агенцијата за аудио и аудиовизуелни медиумски услуги ги исполнува своите задачи, но останува дополнително да се зајакне нејзината финансиска и институционална независност. Советот за етика во медиумите и понатаму е под притисок. Остануваат предизвиците во однос на транспарентноста на сопственоста на медиумите и загриженоста во врска со одредени елементи на повторното воведување на рекламирањето финансирано од државата, се вели во Извештајот.
Еврокомисијата посочува дека јавниот радиодифузен сервис се соочува со предизвици, како и дека покрај тоа што Агенцијата за заштита на слободен пристап до информации од јавен карактер обезбедува пристап до нив иако има ограничени ресурси, сепак останува загриженоста за одбивањата и одложувањата на таквите пристапи до информации.
– Законските мерки ги зајакнаа законските гаранции за заштита на новинарите, но сепак забележани се закани и акти на насилство врз новинарите, се додава во Извештајот.
Според ЕК, политичката поларизација во македонското Собрание предизвика доцнење во носењето закони, што доведе до „прекумерна, а понекогаш и несоодветна употреба на забрзани законодавни процедури“.
-Остануваат недостатоци во спроведувањето на процесите за инклузивно креирање политики врз основа на докази. Канцеларијата на Народниот правобранител нема доволно ресурси, а предизвиците за систематско следење на нејзините наоди и препораки остануваат. Граѓанските организации работат во севкупно адекватна средина, но остануваат предизвици за да се обезбеди одржлив ангажман во креирањето политики, се заклучува во делот од годишниот Извештај за владеење на правото во ЕУ за 2024 година посветен на земјава