„Актуелниот модел на владеење со сеење страв, заплашување, притисоци, закани, уцени и строго контролирање на поинакво мислење, ги урниса вредносните постулати на системот… Се наруши базичниот принцип на поделба на власта, на законодавна, судска и извршна власт. Потребни се длабоки резови, понизно и покајничко признавање на гревовните елементи на владеење и отстапување на партиската и јавната сцена на новата генерација на партиски соборци, мислители и интелектуалци, кои воопшто не се извалкани досега.“
Ова се опсервациите и предлозите на Љупчо Ристовски, доктор на политички науки, ама и доктор на теологија. Жесток во анализата на бесконечната транзиција, на сите партиски врхушки, ама притоа останува на академско ниво на критиките. Од друга страна разбирливо, ама и интересно, Ристовски е веќе 14 години државен советник во Владата на РМ.
Повод за интервјуто со овој некогашен студентски лидер беше неговата книга „Политичка визија – Вредносен модел на политички поредок“, за која вели дека „со Божја помош, треба наскоро да оди во печат“!
ФОКУС: Наспроти макијавелистичкото сфаќање на политиката, само и единствено како моќ, интереси и влијание, Вие сте приврзаник на концептот дека владеењето со страв нема долго да ги задржи на власт. Но, зар нема низ историјата доволно примери на тирани кои преку силата и стравот успеале долго да владеат?
РИСТОВСКИ: Моќта, интересите и влијанието, генерално, сепак не можете целосно да ги изземете од политиката. Прашањето е во колкава мера политичката култура на една нација е изградена на определени вредности и доблести, и кои принципи, каков стандард градат на политичкото и севкупното општествено живеење. Општество кое ги уредува основите на кои општи заедницата, без вредностите и доблестите да се на сцена, е општество што се гради на песочни основи. Истите при најмали потреси или нарушување на односите внатре се осудени на пропаѓање.
ФОКУС: Кои се тие „песочни основи“?
РИСТОВСКИ: Тие се кога вие практикувате власт со сеење страв, заплашување, притисоци, закани, па дури и употреба на сила. Тогаш, внатрешниот страв на тие што владеат е двигателот на таквиот модел на владеење. И во таквиот случај, во сите ситуации се сака да се скрие некоја вистина. Дали е таа вистина од коруптивна природа, значи потреба за лично богатење на грбот на другиот, дали е во прашање некој скриен концепт, кој има сериозна политичка заднина, а е опасност за иднината на нацијата и државата или е нешто сосема трето, потребно е да се анализира и да се дебатира јавно. А примери на тирани кои се одржале долго секако дека има, но потоа како по правило следел пустош за нациите, како да преживеале катаклизма, од која децении им биле потребни да се повратат во нормала.
ИНТЕЛЕКТУАЛНИОТ КРЕМ ДА ИЗЛЕЗЕ ОД КОНФОРМИЗМОТ!
ФОКУС: Велите треба да се дебатира јавно, но во Македонија веќе една деценија „дебатираат“ само истомисленици!
РИСТОВСКИ: Поделбите внатре во македонското национално ткиво се огромни и сѐ повеќе се продлабочува јазот. А Библијата вели дека секој дом поделен на групи во расправии едни со други е осуден на пропаѓање, секоја група која е разделена однатре е осудена на пропаст. Потребно е да се отвори јавниот простор за дебатирање и соочување на различните концепти на критичко опсервирање на општествената стварност. Интелектуалниот крем на овој народ мора да излезе од конформизмот, треба да го надмине стравот во себе и секој кој има дар за расудување и искрени намери, потребно е да истапи јавно и да ја говори неговата перцепција на стварноста. Само на овој начин ќе се соочат вистински визии за иднината на нацијата и државата.
ФОКУС: Но, дали тоа ќе допре до власта која ги диктира правилата на „демократска“ игра?
РИСТОВСКИ: Прашањето е дали имаме зрели индивидуи во политичките водства, дали тие имаат во себе доволно демократски капацитет за да се справат со поразлично мислење и поимање на стварноста, дали поседуваат доволно политичка култура за соочување со другиот кој поинаку ја опсервира стварноста. Одговорот на овие прашања ќе нѐ доведе сите до одговорот дали овој модел е идеализам или е насушна потреба на секој од нас.
ФОКУС: Видовме колку имаат демократски капацитет. Сепак, кога зборувате за верата во Бога како најголема доблест на еден владетел, зар не сметате дека денес доминира кај нас лажната верба во Бога? Нашите владетели редовно одат в црква, ама не се држат до Божјите заповеди во практикувањето на политиката?
РИСТОВСКИ: По делата се познаваат луѓето. Доколку власта има дела што одразуваат вредности, тогаш народот ќе ги препознае. И таквите, нема да имаат потреба од страв или да се плашат од одлуките на гласачите на избори. Таквите ќе немаат потреба да лажираат изборни процеси, ќе немаат потреба да вршат притисоци на гласачкото тело, ќе немаат потреба да заплашуваат, уценуваат, контролираат, ќе немаат потреба да прават изборни измами, манипулации и фалсификати. Таквите ќе немаат потреба да ја злоупотребуваат државата и позицијата на моќ за да ги „совладаат“ медиумите и да наметнуваат лажна или поинаква вистина, од таа што ја поима народот. Таквите, едноставно, ќе немаат порив да интервенираат врз волјата на гласачите.
ФОКУС: Но, колку религијата се злоупотребува од политиката?
РИСТОВСКИ: Практикувањето на верата е различно кај одделни религии. Во православието, генерално земено, истото не кореспондира со практикуваните вредности на јавната сцена. Верата, сепак, е индивидуален дострел. И доколку ја практикувате спротивно на библиските инструкции, пораки, поуки и опомени, таа може да доведе до разорни последици по општествата, какви што впрочем имало бројни случаи низ историјата на црквата, кога таа била назаден, да не речам сериозно деструктивен чинител во општествата.
Токму тоа наследство си има свои наследени реперкусии и́ денес, кога црквата се искористува и се злоупотребува во партиско-политички цели, наместо да се остави настрана и да се поттикне да ги ослободува луѓето од нивната гревовна природа и да биде сериозен вредносен агенс, дури и во процесот на политичката социјализација.
„СÈ ШТО Е ТАЈНО – ЌЕ ПОСТАНЕ ЈАВНО“
ФОКУС: Зошто заглавивме во бескрајна транзиција?
РИСТОВСКИ: Изворот на проблемот за „бескрајната транзиција“, која никако да премине во одржлив модел на прогрес и просперитет на општеството, е во нас самите. Истиот извира, првенствено од непостоење вредносни основи на кои почива општеството и соодветна вредносна норма, на основа на која се уредуваат односите во заедницата. Во такви услови, процесот на политичка социјализација раѓа порозна политичка култура, низ која протекуваат потребните вредности и доблести и се губат некаде „по патот“.
ФОКУС: Каде е проблемот: во политичките елити или во народот кој има ниски стандарди, во смисла само да има мир, да добие каква било државна работа, макар и најниско платена и слично?
РИСТОВСКИ: Политичари, кои едно ви говорат позади грб, а друго на јавна сцена, се недоверливи од старт. Таквите ѝ носат само штета на државата и нацијата. Проблем е што кај нас ова постанува секојдневие и се случува толку многу често, што луѓето почнуваат да го прифаќаат како нормално. Сите слушнавме што се говори зад сцената, а што јавно. И вообичаено, во такви случаи, некредибилноста ја подрива директно и државата, поради разурнатиот кредибилитет на политичарите на јавната сцена. Најголемиот дострел на една влада е нејзиниот кредибилитет или доверие во јавноста. Се наруши ли и најмал дел од тој систем, сѐ се сринува како песок, полека, но сигурно.
ФОКУС: Но, народот изминативе години гласа за таквите политичари!
РИСТОВСКИ: Јас верувам во мојот народ. Убеден сум дека ние сме доволно зрели како нација, за да ги препознаваме и да ги разликуваме вистинските вредности на јавна сцена. Оттука, секој обид на која било власт, да ја креира вистината според сопствените потреби да дојде или да остане на власт ќе биде препознат и разобличен на наредни избори. Уште пострашно е, доколку се обиде, која било власт, да ја засновува лагата на еден дел од вистината, мислејќи дека на тој начин ќе внесе забуна, и во креираниот хаос ќе дојде до својата поставена политичка цел – да дојде или да се одржи на власт. На лагата ѝ се кратки нозете, вели народот. Таа нема перспектива, нема иднина. Вистината е трајна категорија и таа е цврста основа на која треба да почива секое општество. Вистината е една, нема моја и твоја вистина. Кога-тогаш сѐ се дознава и излегува јавно. Библијата вели, сѐ што е тајно – ќе постане јавно. Прашањето што треба секој да си го постави, е дали е чесно да се скрие нечесноста и да се живее со срамот во себеси?
ФОКУС: Правите разлика меѓу формата на владеење на СДСМ, која ја нарекувате „порозна демократија“, со онаа на ВМРО-ДПМНЕ на „контролирана или диригирана демократија“? Каква е разликата?
РИСТОВСКИ: Според мене и двата модела се „сијамски близнаци“. Демократијата како политички концепт на владеење не е совршена. Таа содржи во себе една контрадикторност, која остава простор за порозност на моделот. Имено, мнозинството да ја има власта, преку практикување на истата од избрано малцинство. Тоа во политичките науки се нарекува „Тиранија 51%“. Не секогаш, тие што ја добиваат власта се и најдоброто од нацијата. И таа болка ја следи демократијата насекаде каде што се применува. Во различни системи, различното ниво на политичка култура во општествата даваат различни модели на демократија, некои повеќе успешни, некои помалку. Но, емпириски потврден факт е дека ниските нивоа на политичка култура произведуваат порозни модели на демократија. Колку помалку вредности – толку попорозен модел на владеење.
МЕДИОКРИТЕТИТЕ СЕ ЗАТСКРИВААТ ВО ПАРТИСКОТО ЈАТО
ФОКУС: И во претходниот еднопартиски систем важеше принципот на „демократски централизам“!
РИСТОВСКИ: Демократскиот централизам беше контрадикторен принцип, сам по себе. И се виде колку е одржлив на јавна сцена. Но, дури и во едно комунистичко-социјалистичко општество, какво што беше нашето во минатиот систем, сепак имаше определени дострели, кои новиве модели ги немаат. На пример, на 10-от конгрес на СКМ (24 ноември 1989 година), секој член на Централниот комитет на партијата беше избиран на тајно гласање од тројца кандидати, на предлог на општинските комитети. Сите тие имаа подеднаква шанса и можност да ги понудат своите визии на јавна говорница, и потоа секој делегат да гласа на тајно гласање, без да има притисоци од кого било. Дури и во случајот на избор меѓу две дијаметрално спротивни политички визии, таа на Петар Гошев и другата на Михаил Данев, тогашниот претседател на СКМ, Јаков Лазаровски, не си зема за право да влијае било врз едната, било врз другата визија, иако секоја одделно го одредуваше идниот траекториум на нацијата и државата. Во фер и демократска атмосфера, во атмосфера на отвореност и критичка опсервација на понудените визии, делегатите донесоа исправна одлука. И Македонија зачекори по патот на самостојност и независност, во повеќепартиски систем како зачеток на новите демократски односи во општеството.
ФОКУС: Да биде иронијата поголема, вакво нешто, понуда на повеќе кандидати веќе одамна нема!
РИСТОВСКИ: Денес е незамисливо сегашниве партиски султани да дозволат тајно гласање од повеќе кандидати за членови на централните тела, или за членови на претседателство или за избор на претседател на партија без да се врши притисок, влијание или со недозволени методи да се насочува слободната волја на делегатите на конгресите на партиите.
Ова потврдува потреба од две реформи. Првата е таа дека мора да се најде исправен начин на ремоделирање на внатрепартиската демократија и воведување на принципот на тајно гласање од повеќе кандидати. И втората потреба е ремоделирање на изборниот модел, кој ќе изврши притисок врз изборот на кандидатите за пратеници на начин што тие ќе мора да бидат индивидуално препознаени во своите средини како чесни, доблесни и морално вредносни индивидуи. Тоа го нуди мнозинскиот модел (или комбинираниот), во кој партиските медиокритети нема да се затскриваат во партиското јато и ќе бидат постепено детронирани од јавната сцена. Квалитетот и индивидуалните дострели ќе навлезат на јавна сцена, а знаеме дека конкуренцијата раѓа квалитет.
ФОКУС: Зар не ви е прифатлив пропорционалниот со отворени листи?
РИСТОВСКИ: Ова е солидно прашање за дебатирање. Треба да се отвори сериозна академска научна дебата за изборниот модел, кој би дал најдобри резултати за иднината на нацијата и државата. Варијации на тема може да се прават, но и во тој случај се потребни сериозни научни анализи, отворено и без предрасуди да се соочат различните гледања за најефикасниот и најцелисходен изборен модел. Сега е време за отворање на ова прашање и за носење здрави и одржливи одлуки на долг рок.
СУДСКАТА ВЛАСТ НИ Е КАКО„ЈАВНА ЖЕНСКА“
ФОКУС: Периодот од 1994 до 1998 година го оценувате како најмрачниот, најризичниот и најозлогласениот. До пред некоја година бев на истиот став, но зар не мислите дека последниве години од „Преродбата“ го зедоа приматот?
РИСТОВСКИ: Прерано е за објективно оценување на поновиов модел на владеење, иако, за волја на вистината, тој веќе дава знаци на сериозен застој и назадување на процесите. Политичкиот капитал на оваа гарнитура на власт, сепак е огромен, посебно во одделни реформски сфери од општеството. Ако објективно ја опсервираме стварноста, дострелите се видливи за секого, посебно во финансиската и во економската сфера. Доблест е тоа да се признае како факт.
ФОКУС: Дел од експертската јавност ги оспорува овие дострели, како покриени со манипулација со податоците. Со тоа, предвидуваат и еден ден да пукне овој надуван балон. Во секој случај, многу покритички ги опсервирате демократските дострели на актуелнава власт.
РИСТОВСКИ: Според мене, најголемиот проблем на овој модел на владеење е заблудата на проектот за т.н. контролирана демократија. Модел на владеење со сеење страв, заплашување, притисоци, закани, уцени и строго контролирање на поинакво мислење и поимање на општествената стварност. Ваквиот модел на владеење ги урниса вредносните постулати на системот и дозволи да се наруши базичниот принцип на поделба на власта, на законодавна, судска и извршна власт. Извршната власт си зема за себе преголеми овластувања, го детронираше Парламентот во неговата суштина и го претвори во слеп послушник и извршител. Со тоа се доведува во прашање кредибилитетот и одржливоста на законските решенија. Судската власт е посебна приказна. Таа е „јавна женска“ речиси сиот период на независност. И оттука нејзиниот низок авторитет, кредибилитет во јавноста и сериозната недоверба во нејзиното функционирање.
ФОКУС: Каде е четвртата власт – медиумите?
РИСТОВСКИ: Медиумите се во иста каша. Се борат, но никако да се ослободат од „ропството“ на власта, претежно поради финансиски причини. Оттука, и модерниот израз на т.н. клиентелизам: Власта ќе се рекламира на тој и тој медиум, а за испорачаната „милост“ вие ќе одработите за власта, тоа и тоа. Во период на избори – сѐ повеќекратно, и така во недоглед. Затоа, треба да се почне да се размислува за нов финансиски концепт на четвртата независна „власт“. Конечно е време, и медиумите да се реформираат и да се наметнат на јавна сцена како сериозен чинител на прогресот во општеството. Моја порака е: отворете ги своите страници и минути, дури и за поинакво мислење од вашето. Ослободете го јавниот простор за нови ветрови, изнесете на јавна сцена сѐ што е напредно во нацијата, направете промена видлива за сите. Којзнае, можеби токму таа промена ќе донесе нови ветрови на медиумскиот простор и нова вредност ќе зацари во јавната сфера.
СТУДЕНТИТЕ ТРЕБА ДА ИМААТ ПОЛИТИЧКИ СТАВОВИ
ФОКУС: Студентскиот пленум внесе нова енергија во општеството. Како некогашен претседател на студентската младина, што мислите дека беше клучен фактор за ваквата ерупција?
РИСТОВСКИ: Во тие години, 1989/1990 бев активен во студентското движење, и станав првиот претседател на Сојузот на студентите, по 1968 година. Бевме многу активни на општествената сцена. Слободно изразувавме и политички ставови и критички ја опсервиравме општествената стварност во тогашниот комунизам, и во тогашна Југославија. На само ден пред 10-от конгрес на СКМ (23 ноември 1989 година), организиравме Студентски демонстрации против постојниот систем на недемократско владеење, против притисоци, закани и примена на сила кон народот и бевме силен поттик за општеството да постане поодлучно. Според многумина, токму тие демонстрации на околу 70-тина илјади народ на плоштадот во Скопје, беа зачетокот на т.н. македонската пролет и навестување за демократски исчекор во општеството.
ФОКУС: Значи и студентите треба да имаат политички став? Тоа не е страшно, како што некои сакаат денес да ги анатемизираат?
РИСТОВСКИ: Секако, никој нема право денес, на денешниве студенти од Студентскиот пленум да им забрани или да им оневозможи да изразуваат и политички ставови. Тие се политички битија, тие се најпрогресивниот дел на општеството, тие се иднината на македонската интелигенција и нација, тие се нашата иднина. И секој нивен исчекор во тој правец ќе треба да биде поддржан од секој добронамерен човек. И наместо да им се лепат етикети дека се на овие или оние, потребно е да се прифатат и рамноправно да се третираат како значаен сегмент на општеството. Потребна е почит кон нивниот ентузијазам, без разлика дали ние се сложуваме или не со нивните ставови или погледи на стварноста. Потребен е вентил за изразување на нивните критички опсервации на стварноста. Државата мора да поттикне ослободување на дел од јавната сцена и отстапување на истата на секој прогресивен чинител, колку и да ни изгледа нам далечен во своите погледи и ставови. Но, тоа е убавината на демократијата.
ФОКУС: Уште сето ова да допре до власта!
РИСТОВСКИ: Доколку државата врши притисок и сака да доминира над нивните погледи и ставови, сака да ги компримира и контролира, тогаш веќе имаме проблем. Тогаш тоа предизвикува револт кај студентите, и како бумеранг ѝ се враќа на власта. Мој совет е власта да си ги држи рацете подалеку од студентското движење и нека ги остави студентите да се пронајдат себеси на општествената, а зошто да не и на политичката сцена. Тие се млади, образовани и свесни индивидуи, и јас имам целосно доверба во нив дека еден ден тие ќе бидат силни носители на општествениот прогрес на Македонија.
ОД МЕКИ ПРИТИСОЦИ, ДО ПОСЕРИОЗНИ ЗАКАНИ
ФОКУС: Дали Вашите опсервации се обидовте да ги споделите со оние за кои сте платен да ги советувате? Мислам, како државен советник во Владата на РМ!
РИСТОВСКИ: Државните советници се позиционирани во професионалниот дел на државната администрација, според области на надлежности. Секако дека етички и професионално чесно е најпрво, внатре во системот, да ги споделите вашите размислувања за критичките точки на системот и процесот на менаџирање со истиот, секогаш кога ќе имате можност за тоа. Но, не секогаш и ќе добиете повратно некаква реакција или интерес за вашите анализи и предлози. Тоа е процес кој мора многу внимателно да се одвива зашто власта не секогаш има доволен демократски капацитет да слушне поразлични погледи, ставови и предлози за унапредување на состојбите во поразличен правец од тековниот. Но, тоа не смее да биде пречка да не се обидеме да влијаеме врз состојбите, како внатре во системот, така и надвор од него, како политички битија.
ФОКУС: Очекувате ли сега да бидете казнети поради вашите критички ставови за актуелното владеење на владата на Груевски?
РИСТОВСКИ: Повторувам, јас сум во професионалниот дел на државната администрација, а не во функционерскиот дел. И иако припаѓам на десната, демохристијанска, конзервативна и републиканска опција, која е моментално на власт, сепак сум ангажиран професионално, а не партиски. Еве речиси 15 години сум во раководниот дел на државните службеници, од кои речиси 10 години сум на позицијата државен советник во различни области. Значи, повеќе влади се смениле за сиот период на ангажман.
ФОКУС: Конкретно, имате ли притисоци поради Вашите ставови?
РИСТОВСКИ: Власта, секако, во сиве овие години на развој, речиси секогаш се обидувала да го контролира секој сегмент на државната администрација, и тоа не е ништо ново на сцената. Обиди имало разни, од меки форми на притисоци, до посериозни закани и преземени мерки. Во случајов, се надевам дека никој нема против јавно академско критичко опсервирање на стварноста, секако не надвор од стандардите декларирани во Етичкиот кодекс на државната администрација. Секој од нас е повикан, да жигосува состојби за кои цени дека се сериозни критички точки на системот, кои треба да се надминат и да нуди решенија со цел сите елементи на системот да си го најдат своето место во механизмот на функционирање.
УКРАИНСКОТО СЦЕНАРИО Е РУСКА БАЈКА
ФОКУС: Дали сметате дека содржината на „бомбите“ го нарушува кредибилитетот на владата?
РИСТОВСКИ: Одговорот е – да, нарушен е кредибилитетот на владеење по системот на контролирана демократија, сериозно се дерогирани столбовите на демократијата, нарушен е базичниот принцип на поделба на власта, детрониран е Парламентот и сведен е на позиција на слуга на извршната власт, развластени се судските инстанци, а медиумите се срамно подјармени до најниски граници. И да не беа обвинувањата од опозицијата преку објавените материјали, овие состојби беа одамна нотирани во редовните извештаи на Европската комисија и други релевантни меѓународни организации, секако, во поблага и дипломатска форма.
ФОКУС: Гледате ли странски замешателства во актуелнава криза? Дали ви звучи реално тезата дека странски служби преку „бомбите“ работат на дестабилизација на Македонија? Ова впрочем е и став на руските политички фактори, кои, за разлика од нашите, јасно ги лоцираат во таква улога западните демократии!
РИСТОВСКИ: Не. Странски служби имале и ќе имаат интерес, не само за Македонија, туку и за сѐ останато. Тоа е нивна работа. Наша обврска е да ја санираме порозноста на системот и да го поставиме на здрави нозе да функционира во корист на државните интереси.
Е сега за руските обвинувања кон Западот, како наводен извор на кризата во Македонија. Ајде малку сериозна анализа на состојбите.
Кој прв ја спомена Македонија во контекст на неговите политички интереси? Тоа беше Лавров, рускиот министер за надворешни работи. Во кој контекст ја спомена Македонија? Во контекст на проширувањето на НАТО во Босна и Херцеговина, Црна Гора и Македонија. Тој јасно даде до знаење дека секое придвижување на НАТО кон овие држави задира во руската сфера на влијание. Дури потоа, државниот секретар на САД ја спомена и Македонија, како држава на „линијата на огнот“, како што тој ја нарече.
Секоја дестабилизација внатре нѐ оддалечува од НАТО и од ЕУ. Чиј интерес е тоа? На НАТО и на ЕУ? За да останеме под руска закрила?
Во чиј интерес е сега Македонија да биде стабилна и демократски развиена држава, проценете си самите?
ФОКУС: Значи, не гледате некакво „украинско“ сценарио?
РИСТОВСКИ: Украинското сценарио е руска бајка и ништо повеќе од тоа. Кога почна проблемот во Украина? Во моментот кога претседателот Јанукович му ја одзеде, со декрет, европската перспектива на украинскиот народ. Народот на Украина одлучно почна да ја брани европската и западната перспектива на државата, што, пак, обратно, на Русија не ѝ одговара од стратегиски аспект и излез на Црно Море. И еве ви проблем. Кој има интерес да го одржува? Повторно – проценете самите.
Во случајот со Македонија, нека се обиде која било власт да му ја одземе европската перспектива на македонскиот народ и на граѓаните на Македонија и ќе се увери во исконскиот порив на секоја индивидуа да живее и да твори во прогресивни и просперитетни општества, каде што впрочем е и целата наша емиграција. Граѓаните најдобро знаат каде е просперитетот на нациите. Тоа треба да биде и патоказот за секоја власт, во кој правец да ги позиционира надворешно-политичките цели и приоритети на државата.
ПОТРЕБНИ СЕ НОВИ НЕИЗВАЛКАНИ ЛУЃЕ
ФОКУС: Како да излеземе од ќор-сокакот до кој не доведоа двата модела според кои во изминативе две децении се води Македонија? Дали некаков договор, компромис меѓу Груевски и Заев ќе го разреши хаосот или, сепак, треба некаква радикален политички пресврт?
РИСТОВСКИ: Со истите навики и рутина во животот, никој не успеал да го промени исходот во својот живот. Со истите политички методи на владеење, кои ве довеле во состојба на проблем, не ќе може да се излезе од кризата. Мора да настане промена, и во двата правци. Опозицијата не ќе може да издејствува посериозно враќање на довербата кај народот, поради сериозните и непремостливи трауми од минатото. Ќе мора да примени латерални и несекојдневни решенија, кои ќе значат и прочистување на актерите на партиската сцена, односно ослободување на просторот од старите ликови, кои се провлекуваат премногу долго на политичката сцена, а не носат промена.
ФОКУС: Зар кај ВМРО-ДПМНЕ не се исти ликовите 10 години?
РИСТОВСКИ: Власта не смее повеќе да владее со старите револуционерни методи од 19 век. Потребно е модернизирање, прочистување, исто така. Внатрепартиската демократија е единствениот процес на основа на кој, по пат на демократски избори внатре, ќе се дозволи вториот и третиот ешалон да се појави на јавната сцена. Девет години се премногу власт за исти ликови. Не само замор, се чувствува и недостиг од ентузијазам, немање нови идеи, а потврда за ова се и бројните идеолошки застранувања на владејачката партија. Без јасна идеологија – нема прогрес и иднина. Без морално-доблесни индивидуи на јавна сцена – нема излез од кризата, ниту прогрес и просперитет за нацијата. А за ова се потребни длабоки резови и искрен и добронамерен однос кон народот, понизно и покајничко признавање на гревовните елементи на владеење и отстапување на партиската и јавната сцена на новата генерација на партиски соборци, мислители и интелектуалци, кои воопшто не се извалкани досега.
ГО ИМААТ ДОБИЕНО БОЖЈИОТ ПОВИК ЗА ПОКАЈАНИЕ
ФОКУС: Вие сте и доктор по теологија, а и во вашите анализи на политичкиот систем често се повикувате на Библијата. Инспиративен е еден цитат што го наведувате: „ќе бидете посрамени кога вашите гревови ќе бидат откриени пред луѓето; вашите беззаконија ќе застанат како обвинители… Грешникот да не вели дека тој не згрешил … Господ ги знае сите дела на луѓето и нивните замисли, помислите на нивното срце… Ете Бог е Судија, од Него плашете се!
Зар не мислите дека овде кај нас не се посрамуваат ни кога нивните гревови се открија пред луѓето? Не се плашат од Бога?!
РИСТОВСКИ: Тоа си го знаат тие самите. Јас сум убеден дека Бог им говори на пречудни начини, и на едните, и на другите. Тие сигурно досега го имаат добиено Божјиот повик за покајание и промена. Дали го слушнале со внимание, не знам. Дали го разбрале, исто така не знам. А дали ако го разбрале ќе го применат во својот живот и во односите во политичкиот живот, ќе видиме од периодот што следи и од одлуките што ќе ги носат. Јас само едно знам, дека над секоја власт стои Бог. Над секој што владее, има поголем од него. Затоа, никој да не се преценува и да мисли дека тој е единствениот без кој не се може.
СОДРЖИНАТА НА „БОМБИТЕ“ Е ЕДИНСТВЕНО ВАЖНА
ФОКУС: Недемократските модели на владеење се следени со силен мотив и порив за корупција. Колку „бомбите“ на Заев ја разголија „контролираната демократија“ на ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ?
РИСТОВСКИ: Процесот на обелоденување на методите на владеење на власта е легитимен процес на секоја опозиција. Секако, тој мора да се одвива во етички контекст и да не се сведе само на лични обвинувања, омаловажувања и навреди. Инаку, да, содржината на разговорите, која е единствено важна и релевантна во случајов, открива сериозни аномалии во методологијата на владеење. Ирелевантно е од каде потекнуваат и кој ги доставил и до кого. И во двата случаи одговорноста се слева во државните институции. Значи, изворот на проблемот е внатре во системот, а не надвор од него. И таму ќе треба да се бараат и решенијата.
ПОСЛУШНОСТА И ПОЛТРОНСТВОТО ЈА ОКУПИРААТ СЦЕНАТА
ФОКУС: Зошто сте против пропорционалниот изборен модел?
РИСТОВСКИ: Пропорционалниот модел ги фаворизира султанатските модели на водење на партиите, при што практиката потврдува дека во тие случаи не секогаш на сцена доаѓаат проминентни кадри. Напротив, непотизмот, послушноста, кодошењето, улизувањето, полтронството, медиокритетството и слични карактеристики, без вредност во себе, ја окупираат сцената. Притоа се губи слободоумноста, критичката мисла, индивидуалните дострели, се губи принципот на подеднакви шанси за секој што мисли поинаку и покритички ја опсервира стварноста.
