Текстот е објавен на 05 април 2023 година во неделникот „Фокус“ во бројот 1.435.
„Огнената група“ од ДУИ веќе извесен период функционира како фракција. Додека бара промена на Артан Груби и други министри од партијата, деновиве се дозна дека и меѓу самите „огнени“ има различни мислења како да продолжат понатаму, односно дали да водат битка во рамки на партијата или да се издвојат во посебно движење. Неодамна, во разговор за „Фокус“ еден од предводниците на фракцијата Изет Меџити говореше на повеќе теми, за што може да прочитате во продолжение…
Разговараше: Катерина СМИЛЕВА БОЖИНОВСКА
ФОКУС: Во саботата се одржа седница на Централното претседателство на ДУИ. За што точно се дискутираше и како беа опфатени вашите барања?
МЕЏИТИ: Наше беше инсистирањето и интензивно барање да се вратат седниците, бидејќи три години немаше Централно претседателство. Кон крајот на минатата година истото се формираше, една година до Конгресот.
Првото претседателство имаше писмен отчет од владиниот состав на чело со Груби. На втората седница имаше ревизија на отчетот на владата и до осми декември требаше да има трета седница пред која требаше да се соочиме јас и Артан, а Садула Дураку беше посредник. И зависно од тој пресек и резултатите, кои министри да останат, а кои да си одат.
Но, третата седница се откажа, не се одржа. Сѐ до денес, први април и оваа последна седница, но без претходно Дураку да нѐ соочи мене и Артан. Ова беше тенденциозно, со план.
Седницата почна со устен отчет на Артан, како ништо да не се случило пред тоа. Значи не дојдовме на точка нула, туку под нула. Веќе немавме ниту писмен отчет и сето тоа испадна несериозно. Имаше едно гласање, тие што гласаа, гласаа срамежливо, а некои не ни гласаа.
Првпат се случува такво гласање во Претседателството. Ние баравме да има тајно гласање, не на Претседателство, туку на Централно собрание, да биде подемократско.
Но, видовме дека станува збор за сценарио и незадоволни ја напуштивме седницата и соопштивме дека ќе најдеме други форми да го артикулираме нашето незадоволство. Односно преку фракција внатре во ДУИ.
И АХМЕТИ Е ЗАЛОЖНИК НА ГРУБИ
ФОКУС: Зборуваме за гласање во однос на отчетот што бил даден на седницата?
МЕЏИТИ: Отчетот, владиниот состав… Тие не се луѓе што собрале гласови. Немаат легитимитет кај народот, немаат легитимитет во партиските структури. Немаат резултати за изминатите години и затоа баравме да се гласа на Централното собрание, и тоа тајно. Сѐ друго е недемократски.
Замислете, на Централното претседателство, 10-15 од тие 20 што гласале се или министри, или заменици, на видни позиции. А, имајќи предвид кој е духот на ДУИ во последниот период, односно кој размислува поинаку се разрешува, се враќа политичкото диференцирање од времето на комунизмот, очигледно е дека тоа не е реалното размислување и убедување на тие што гласале.
ФОКУС: Кој беше ставот на претседателот Ахмети на оваа седница во однос на вашите барања?
МЕЏИТИ: Ова што го елаборирам е директно сценарио од него и Груби. Веќе не гледам разлика меѓу нив двајца. И ДУИ и Ахмети се заложници на Груби.
ФОКУС: Се чувствувате ли предадено што Ахмети толку директно ја одбра страната на Груби? Го очекувавте тоа?
МЕЏИТИ: Во суштината не е релацијата меѓу мене и Ахмети или некои лични релации. Туку гледаме дека има некоја тенденција ДУИ да се преобрази. Се менува духот и ликот на партијата.
Второ, на локалните избори, таму каде што владиниот состав ја водеше кампањата, изгубивме. Особено во шестата изборна единица, а имајте предвид дека од таму доаѓаат најголем број на пратениците-Албанци. Ние таму веќе ги немаме ниту Тетово, ниту Гостивар, ниту Желино… Останавме само на Теарце и поради превирањата во Алијанса, и Боговиње.
Исто така, во Собранието битката беше при крај и тука немаше победник. Ахмети се одлучи добар дел од власта да ја дели во Алијанса само за да опстане Груби.
ФОКУС: Што мислите, зошто толкаво инсистирање да се зачува Груби во владиниот состав?
МЕЏИТИ: Тука не е само Груби, туку целиот состав. Имаме различни размислувања, и програмски, и организациски, како и потфрлувањето во тоа што имаат сработено. Тоа го има во нашиот извештај каде што има 2 отсто реализација во капиталните инвестиции, воопшто ништо не е направено за децентрализацијата, не се занимаваат ниту со албанскиот јазик. Во програмата со која ги добивме изборите има 180 ветувања, од кои само 2 се реализирани.
Исто така, не можеме да не го кренеме гласот кога има реални проблеми во општеството. Има извештај од Стејт департментот, во кој се зборува за сериозен криминал и владина корупција. За ова нема никаков одговор од нашите министри или елаборација.
Гледаме и еден друг феномен: влезот на Груби и „нашите“ во бизнисот со казината. Има и предлог-закон во Собранието за кој има реакции од европскиот и од австрискиот амбасадор, како и од Пендаровски, да не се злоупотребува европското знаменце. „Нашите“ се однесуваат како ништо да не се случило и си тераат.
ВЛЕЗ ВО КАЗИНО-БИЗНИСОТ
ФОКУС: На што поточно мислите? Дали алудирате на поврзаноста на Груби со бизнисот со игри на среќа?
МЕЏИТИ: Една од работите што ми беше чудна… Во овие 30 години, Албанците никогаш не претендирале ниту да вработуваат, ниту да имаат некоја значајна позиција во Лотарија на Македонија.
Првиот ден кога Груби стана вицепремиер, неговиот асистент Бајрами, кој му беше асистент во Собрание без никакво искуство, премина и стана генерален директор на Лотарија, од каде што протежира и финансира медиуми. Една од спојките е и тоа што наведува да се размислува во оваа насока е оваа позиција.
Второ, Министерството за финансии е многу битно за издавање лиценци за казина. Тоа се двете најкомпетентни институции за оваа тематика. Има некој предлог во владата и за онлајн-казина.
Понатаму, она што го гледаме на терен. На пример, економската зона Визбегово, која беше зона за инвестиции, производствени капацитети и фабрика, во последните две-три години таму се отвораат казина и ги има едно десетина. Полека станува Лас Вегас.
Има уште информации во оваа насока, но она што е најважно е дека за првпат има реакција од европски претставници, а власта си ја тера процедурата.
ФОКУС: Најавивте дека отсега ќе дејствувате како фракција. Имате конкретен план какви активности ќе преземате?
МЕЏИТИ: За волја на вистината, во Статутот на ДУИ не постои фракција. Во минатото, Ахмети во повеќе наврати нѐ убедуваше дека треба да има фракција во ДУИ, бидејќи тоа е европски стандард, кој го има и во СПД, ЦДУ… И има логика, бидејќи за многу нешта може да размислуваме исто, но не мора за сѐ.
Ние од саботата тоа го гледаме како начин да се структурираме и овие наши различни размислувања да ги артикулираме погласно и појасно. Ако во минатото сме молчеле и сме разговарале внатре во органите, сега гледаме дека таму не функционира партијата. Функционираат само Ахмети и Груби, така што прашања за кои имаме различно размислување, ќе ги артикулираме во јавноста.
За важните прашања досега не се разговарало на Претседателство. Како што е Отворен Балкан, Зелената агенда, пописот. Или, пак, сега дали треба да се тргне формулацијата „20 отсто“ од Уставот. Иако сме на важни позиции и сме придонеле за успехот на ДУИ, ние, овие ставови ги слушаме само кога ќе излезат во медиумите. Отсега натаму за овие теми ние ќе излегуваме јавно и ќе ги кажуваме нашите ставови.
Има уште една контрадикторност. ДУИ никогаш немала олкаво учество во власта: министри, претседател на Собранието, прв вицепремиер. Или да има и министер и заменик во образование, а да не може да им обезбеди на учениците во Чашка да учат на свој јазик.
КОЈ ЈА СМИСЛИ „ЗЕЛЕНАТА АГЕНДА“?
ФОКУС: Кој е Вашиот став за овие важни теми што ги наведовме, а не биле дискутирани во врвот на ДУИ. Што мислите, на пример, за „Зелена агенда“?
МЕЏИТИ: Еве конкретно за Зелената агенда. Тоа го разбравме од билбордите, па потоа од пресот на претседателот во парк кај Школка. Но, сето тоа без министерот за екологија. Промовираме зелена агенда, имаме министер за екологија, а ниту тој не беше запознат со тоа. Ако толку ни беше важна зелената агенда, требаше нешто да придонесеме во овој период.
Исто така, при првата реконструкција на владата, прв што го дадовме беше министерот за екологија. Ниту тогаш бевме запознати со таа агенда, ниту сега ни е јасно зошто се повлековме од зелената агенда. Како потпретседател на ДУИ, не знам зошто влеговме во ова, што ни беше целта и зошто се повлековме.
ФОКУС: И од каде дојде воопшто идејата?
МЕЏИТИ: Јас знам од каде дојде идејата. Новите дечки што сакаат да се покажат: Артан, Бујар и овие што се „дошљаци“ во ДУИ заради позиции, не заради идеи и идеологија.
Прво добиле позиции, па потоа станале членови на партијата. За жал, повеќето се такви во овој состав. Имаат една ПР-агенција, на која главен фокус им е казино-бизнисот и одвреме-навреме треба да даваат идеи.
Има едно правило – ако ДУИ стои лошо на анкетите, тогаш предлог е да има премиер Албанец и слично. Ако анкетите се добри, тогаш се оди на зелено, цвеќиња, комотно, стабилно, нема потреба од политички големи теми.
На тој начин беше и даден предлогот за зелена агенда. И јавноста и гласачите се сметаат за бројки, кои можат да се придобијат со ПР-финти. Но, не е баш така.
„ОГНЕНИТЕ“ НА ВТОРО МЕСТО
ФОКУС: Според ситуацијата на терен, каква поддршка уживате од членството и од граѓаните?
МЕЏИТИ: Митинзите беа нешто посилни од тоа што беше во 2020 и на локалните избори. На некој начин, немајќи сериозна опозиција, се прелеаја поддржувачи, не само од незадоволните внатре во ДУИ, туку и од другите субјекти. Имаше поголем број од тоа што очекувавме. Поддршката секојдневно расте. Тоа се гледа и на собирите.
Како компарација, нашиот митинг во Чаир беше локален, а во истата сала митингот на ДУИ беше централен и тоа со звучно име од естрадата. Не знам како е платен.
Второ, и анкетите, не само наши, туку и на ДУИ и другите партии, се гледа дека нашата поддршка расте. За кратко време сме втор субјект на ниво на Република Македонија. И сѐ уште ќе расте, затоа што дел од нашата поддршка сѐ уште е невидлива.
На пример, дел од анкетираните во сѐ се согласуваат со нас и на крај велат ќе гласаат за ДУИ, бидејќи така ги слушаат Изет и Блерим. Мислам дека со фракцијата поочигледна ќе биде поддршката на, како што нѐ нарекоа, „Огнената група“.
ФОКУС: Како фракција, како планирате на дејствувате на изборите следната година?
МЕЏИТИ: Рано е. Државата има приоритети, уставните измени. Дали ќе има редовни или предвремени избори, тоа треба да оцениме. Сега за сега, важно е ние да бидеме блиску до граѓаните и гласачите, да ги артикулираме нашите ставови. Сѐ почесто ќе бидеме и медиумски, и теренски присутни. Има време за тоа да се размисли.
ФОКУС: Што доколку Ахмети реши да оди до крај и да ве исклучи од партијата, бидејќи фракции, нели, не се дозволени?
МЕЏИТИ: Многу нешта не се дозволени во Статутот на ДУИ. Како што се координаторите за политички и стратешки прашања во Чаир и Сарај. Тоа го нема во Статутот. Го нема и она што го прават „еден член – еден глас“. Нестатутарен е и влезот на Алијанса во Владата. За тоа не беше разговарано во партијата. И за владата на Заев и за владата на Ковачевски не беа поминати филтрите во ДУИ.
За фракцијата, точно е дека не стои во Статутот, но поважна е политичката волја. И до вчера Ахмети нѐ убедуваше дека тоа е европска вредност. Ако сакаме да се прикажеме како европски фронт, а ни пречи европска вредност како фракција, тоа е контрадикторно.
Во ДУИ никогаш немало исклучување од партија, па дури и некои луѓе имаа формирано и политички партии, како Острени, и тој не беше разрешен од позицијата во „Телеком“. Ние сме сѐ уште внатре во ДУИ и се соочуваме со работи што не се совпаѓаат со духот на ДУИ и со тоа како до вчера го знаевме Ахмети. Мек политичар, со меки ставови, широкоградни. И сега одеднаш се соочуваме со политичко диференцирање како во времето на комунизмот. Секој што ќе се осмели да каже збор против Артан Груби, утредента ќе биде разрешен.
ЕВОЛУЦИЈАТА НА ЛИДЕРОТ
ФОКУС: Од каде таа промена на Ахмети од мек политичар кон некои поинакви ставови?
МЕЏИТИ: Мислам дека тука е влијанието на Груби, на таквите околу Ахмети. Под нивно влијание, не само ДУИ, туку во последно време не можам да го препознаам ниту Ахмети. Особено во Чаир со изјавите: едниот ни кажуваше дека возот ќе нѐ прегази, другиот ураганот.
ФОКУС: Има ли Груби амбиција да се промовира за наследник на Ахмети?
МЕЏИТИ: Тоа е очигледно и Ахмети тоа не го крие. Не го кажува, но работи на тој проект, кој е погубен. Албанците, кои 20 години ни дадоа целосна поддршка и во моменти кога бевме паднати, не заслужуваат таков крај и Ахмети да им остави таков наследник.
ФОКУС: Според анкетата на Алсат, вашата популарност е многу блиску до онаа на Ахмети. Што значи тоа за Вас?
МЕЏИТИ: Тука е важно што целата екипа (н.з. на „огнените“) има голема поддршка. Ние никогаш не сме биле фокусирани лично, секогаш на Ахмети и на ДУИ. Ова не е првпат, и во минатото сум уживал добра поддршка и внатре во ДУИ. Но, ние сме биле фокусирани да сработиме и да има успех за ДУИ и за Ахмети.
Зошто Ахмети се одлучи за вакви промени и ваков пат, не знам. Но, сигурно ќе има одраз и ДУИ ќе плати цена на следните избори. Тоа укажува дека ние сме блиску до граѓаните, артикулираме нивно незадоволство. Од друга страна, другата страна го има изгубено контактот со реалноста и со граѓаните. Затоа се овие бројки.
ФОКУС: На таа анкета имаше и прашање: кого од „огнените“ го гледате како добар претендент за лидерска позиција. Повторно Вие имавте највисок процент. Би прифатиле ли таква улога?
МЕЏИТИ: Ние во моментов работиме екипно. Отворени сме и за други млади што може да се најдат и да промовираат во оваа нова политичка формација. Секој од нас има свои добри страни во различни сектори. Тука сме комплементарни. Не е битно кој ќе биде лидер. Завчера Беџети го водеше пресот, тука немаме проблеми.
ФОКУС: Доколку дојде до тоа да ве исклучат од партијата, ќе бидете ли тогаш принудени да формирате нова партија?
МЕЏИТИ: Ќе почекаме. Дваесет и две години, никој во ДУИ не е исклучен. Ќе биде интересно и за нас такво нешто. Но, со тоа веќе нема да има дилема дека во ДУИ нешто се случува. Секој што размислува поинаку, ќе биде казнет и тоа ќе биде порака и до тие што остануваат внатре: или ќе замолчат, или ќе си одат како нас.
Ќе почекаме да повлечат таков потег. Нема да бидеме зачудени. Некој да нѐ прашаше пред една година или шест месеци, немаше да веруваме. Но, по сите овие разрешувања на луѓе што придонеле за Ахмети… Ќе почекаме и ќе седнеме, ќе анализираме. Не е крај на светот. Дваесет и две години сме вложиле во ДУИ, нема да биде лесно да се соочиме со тоа, но ќе се соочиме.
СУДСКИ ПРЕДМЕТИ КАКО ПОЛИТИЧКА ОДМАЗДА?
ФОКУС: Во проектот за Коридорите 8 и 10 Груби се промовираше како заштитно лице. Кое е вашето мислење за овој проект?
МЕЏИТИ: Прво, немање резултати и знаење и визија, бидејќи тој води Министерство за политички систем, а нема ниту една политичка иницијатива во тој сектор. Нема ниту еден предлог или измена на Закон. Нему му беше битно само да стои зборот прв вицепремиер.
И кога немаше никакви резултати во областа што ја води, се наметна во друг сектор. Ова е проект што го води јавното претпријатие за патишта. Таму се наметнува кога сака да го промовира проектот, но кога ќе се појават проблеми, тогаш вели јас тука немам ништо, таму си има директор.
И како граѓанин и како економист, патиштата се значајни и носат економски развој. Но, имајќи предвид како испадна Блаце за 5 години, не може да направат два километри, се надевам нема да биде и ова исто. Дека за овие коридори, ако се оди со таа динамика, ќе ни треба еден век.
Второ, уште пред да почне проектот, секојдневно имаше очигледно криминално дејствување. Фирма што до вчера се занимавала со долна облека, сега да врши надзор на еден ваков голем проблем. Тоа се работи што нѐ тераат да ги укажеме нашите забелешки.
Удрија камен-темелник во ситуација кога нема дозвола за градба, нема ниту испитување на земјиштето… Мислам дека само ќе се удри камен-темелник и потоа со месеци нема да има никаква активност.
ФОКУС: Кога беше изборот за јавен обвинител за организиран криминал, во јавноста излегоа информации дека тој е близок до ДУИ. Постојат ли такви релации и на кое ниво се?
МЕЏИТИ: Беше образложено, но најважно е што на вакви сериозни забелешки на американскиот амбасадор, нашите претставници од владата не реагираа и сакаа да го заобиколат тоа. Но, тоа не е здраво за демократијата, ниту за ДУИ. На вакви забелешки да не се рефлектира. ДУИ не рефлектира ни кон вакви забелешки, ниту кон нас „огнените“ и сето ова создава една слика дека ДУИ не е тоа што беше и дека не е приоритет интересот на граѓанинот.
ФОКУС: Запознаени ли сте какви биле релациите на обвинителот со Ахмети?
МЕЏИТИ: Од порано?
ФОКУС: Да, од порано.
МЕЏИТИ: Тоа е очигледно. Беше тема во медиумите. Имаше реакција и од странците. Дека се од Зајас, од исто маало. Други релации не сум проучил и не ги знам.
ФОКУС: Очекувате ли да посегнат по политичка одмазда преку отворање судски предмети против вас?
МЕЏИТИ: Имаат сила, го имаат и Ислам Абази. Но, ниту разрешувањата, ниту други процеси нема да нѐ исплашат. Само ќе се брукаат со тоа. Очигледно ќе биде пред јавноста, човек што е преку 20 години во политиката, нема ниту едно кривично дело, нема ниту една постапка, сега да се отвораат постапки ќе биде очигледно дека тоа е реваншизам. Но, тоа нема да нѐ исплаши и ќе возвратиме уште посилно.
ФОКУС: Но, не би ве изненадило доколку се случи?
МЕЏИТИ: Не би ме изненадило сега. Но, имајќи предвид дека не познаваат кој сме и што сме и како сме реагирале и во режимот на Груевски и во 2006 и во 2008, мислам дека двапати ќе размислат да посегнат по такви мерки.
НОВА ПАРТИЈА СО КОАЛИЦИСКИ ПОТЕНЦИЈАЛ
ФОКУС: И од БЕСА и од Алтернатива имате отворени покани за соработка, особено ако формирате нова партија. Дали досега имате остварено контакти со овие партии?
МЕЏИТИ: Да. Годините од кога дејствувам ме карактеризираат со тоа што каде што сум можел сум помогнал, не сум наштетил. Затоа имам отворени врати. И кога имам спротивставени ставови, тоа го правам јавно, не позади грб. Поради тоа секаде сум создавал пријатели и имам отворени врати. Комуницираме со сите политички субјекти. Има простор за соработка и со нив и со други.
ФОКУС: Можеме да заклучиме дека евентуално новата политичка партија би имала сериозен коалициски потенцијал?
МЕЏИТИ: Да.
ФОКУС: Што би значело тоа за ДУИ?
МЕЏИТИ: Најверојатно кога не ни даваат да преговараме внатре за овие проблеми, кога се чувствуваат толку силни да разрешуваат наши луѓе, да нѐ казнат, па да одат до таму и да нѐ исклучат од партијата, се надевам дека тоа го анализирале, што би значело тоа за ДУИ. Број на пратеници, градоначалници, гласови, теренски лидери.
Кога се постапува, треба да се анализира. Но, ќе има наредни ситуации, наредни избори и ќе видиме. Како и да е, ова не го правиме со желба, со задоволство. Но, сме принудени, зашто не сме такви да можеме да замижиме пред вакво скршнување од програмата.
ФОКУС: Според сите овие случувања, време ли е за политичка пензија на Ахмети?
МЕЏИТИ: Ќе признаам јавно дека уште од почетокот го митологизиравме и глорифициравме Ахмети. Можеби некогаш тоа и треба, лидерот да се митологизира за да се движиш поубедливо. Дури и сега не размислувавме и немавме проблем Ахмети да остане уште 2 или 4 години. Сум му го кажал тоа и нему лично, ако сака може да остане до крај, со него ќе бидеме и во победи и во порази.
Но, со него. Тој да биде лидер. А, не да игра на овој начин, каде де факто лидер на партијата е Артан Груби. Некој што вчера е дојден и не го познава духот на ДУИ и на анкетите стои полошо од Тачи. Погубно е да се обидеш ликот на партијата да го идентификуваш со таков профил.
Со сите нас и на овие години, Ахмети ќе продолжеше како лидер на партијата. Вака како што ги тера работите, по секоја цена да го наметне Груби, ќе си наштети прво себеси, а потоа и на целата ДУИ.
ЗА ПРВПАТ, АХМЕТИ НЕ ОСТАНА „МИТОТ ОД РЕЧИЦА“!
ФОКУС: Каква цена ќе плати Ахмети што го одбра Груби наспроти Вас, условно кажано?
МЕЏИТИ: Ахмети беше лидер во Речица, мит од 2001 од УЧК и имаше владин состав, кој ќе го наречам контејнер. Контејнерот на Муса Џафери. Кога ќе се наполнеше тој, следуваше контејнер на друг, на трет вицепремиер.
И владините состави се трошеа, а Ахмети секогаш остануваше горе. Не се трошеше никогаш. Сега првпат се случува тој да не остане лидер во Речица, туку да се постави пред Артан. Штитејќи го Артан, се троши себеси. Ова му се случува на Ахмети.
НЕМАМЕ ДИЛЕМИ ЗА УСТАВНИТЕ ИЗМЕНИ
ФОКУС: Кој е вашиот став за уставните измени?
МЕЏИТИ: Тука нема дилема. И сега, а ако сакаме да гледаме и историски, нашиот придонес е голем. Можеби не е најзначаен и единствен, но и во минатите години бевме значаен фактор Македонија да биде на овој правец, членка на НАТО и на пат кон ЕУ. За нас, за тројцата пратеници, нема никаква дилема дека ќе гласаме за уставните измени.
ФОКУС: А во однос на паралелно менување на формулацијата „20 проценти“ од Уставот?
МЕЏИТИ: Тоа прво сакаме да се разговара на Претседателство, па потоа да излеземе со став.