Текстот е објавен на 15 август 2024 година во неделникот „Фокус“, во бројот 1.506.
Лидерот на СДСМ и пратеник, Венко Филипче, во интервју за „Фокус“ пред 2 седмици ја коментираше владината реторика дека се подготвува дестабилизација, но говореше и за состојбите во правосудството, откако веќе јавно призна дека измените на Кривичниот законик биле грешка. Притоа, тој се осврна и на ефектите и последиците од блиската економска и политичка соработка со Унгарија во контекст на евроинтеграцискиот процес, а не ја одмина ниту темата за СДСМ по историски најтешкиот пораз на двојните избори. Според него, актуелната влада веќе покажала лоши сигнали и перформанси, кои ја чинат губење на поддршка.
Разговараше: Влатко СТОЈАНОВСКИ
ФОКУС: Премиерот Мицкоски излезе во јавност со тврдење дека ДУИ има план за дестабилизација на Македонија наесен. Вие му одговоривте да ги сподели информациите со надлежните институции по што и министерот Тошковски рече дека и тој располага со слични информации. Од ВМРО-ДПМНЕ, пак, побараа вие да одговорите каква дестабилизација подготвувате заедно со ДУИ, па дали сте дел од таков план?
ФИЛИПЧЕ: Што ДУИ ќе прави и кои се нивните планови е нивна работа и политичка одлука. Доколку институциите имаат какви било информации за нарушување на стабилноста на државата мора итно да дејствуваат, но тоа гледаме дека не се случува.
Освен секојдневните прес-конференции на ВМРО-ДПМНЕ, ниту Мицкоски, ниту кој било друг од владата не почна истрага или презема нешто конкретно. Претседателката Силјановска воопшто не е запознаена со овие најави, Советот за безбедност не е ни формиран, а среде таканаречена дестабилизација, премиерот заминува на одмор.
Би рекол дека ова е крајно неодговорно политичко однесување на власта, ако не се знае дека, сепак, ова е само една добро препознаена тактика за манипулација и дефокусирање.
Од друга страна, обидите да се вовлече СДСМ во целата приказна само потврдуваат дека на владата многу лошо ѝ оди. Општата перцепција е дека ВМРО-ДПМНЕ потфрла на секој чекор и има големо разочарување во јавноста.
Во почетните месеци, ВМРО-ДПМНЕ покажува дека нивната кампања била само голема лага. Но, тоа најмалку може да го покрива со заплашување од дестабилизација и со обид во тоа да го вовлече и СДСМ, преку секојдневна партиска пропаганда. Тоа е само очаен обид за дефокус од проблемите во новата влада.
Сакам јасно да порачам дека СДСМ не е, ниту некогаш ќе биде дел од вакви игри, уште помалку од каква било дестабилизација. Нема да дозволам СДСМ да биде вовлечена во таквите нечесни игри на ВМРО-ДПМНЕ и Мицкоски.
СТАРА СТРАТЕГИЈА ПОВТОРНО ВО ИГРА
ФОКУС: Велите што ДУИ ќе прави е нивна работа и одлука, но кои се вашите проценки? Очекувате ли есенски протести во режија на ДУИ, за кои власта смета дека може да ескалираат?
ФИЛИПЧЕ: Сметам дека, во политичка смисла, на ВМРО-ДПМНЕ и на ДУИ многу им одговараат наративите на меѓуетнички конфликт и дестабилизација.
Ова им одговара и на ЗНАМ, кои се целосно маргинализирани во владата, па имаат можност да го оживеат својот националистички наратив.
Оваа стратегија на подигање на меѓуетничката тензија, ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ ја спроведуваа пред изборите, а сега повторно ја враќаат во игра.
Ако се земе предвид дека ДУИ му даде поддршка на ВМРО-ДПМНЕ за Законот за реорганизација на министерствата, без кои не можеше да се формира влада, тогаш не би се чудел целата работа да е договорена стратегија меѓу двете партии. Дури и да не е договорена, таа во интерес на двете страни.
За жал, ваквите сценарија носат само застој во развојот на државата, на економијата, многу конфузија и страв кај граѓаните. Ништо добро не сме виделе од бескрајните меѓуетнички теми, освен покачени тензии и назадување на државата.
Но, добро е што за разлика од претходниот мандат на ВМРО-ДПМНЕ, сега граѓаните и стручната јавност многу рано ги препознава истите тактики, а со тоа и ефектот од нив е слаб.
ФОКУС: Со оглед дека предупредувањата за т.н. дестабилизација беа кажани во контекст на иницијативите на Европскиот фронт за озаконување на принципот „победник со победник“ и за територијална реорганизација на државата по белгиски модел, кој е Вашиот став за овие иницијативи?
ФИЛИПЧЕ: СДСМ веќе јасно го кажа својот став дека не поддржува озаконување на тој принцип. Сметам дека постојните законски и уставни одредби соодветно ги дефинираат сите аспекти за избор на влада.
Постизборните коалиции треба да се прават на база на усогласувањата на програмите и идеолошката позиција на партиите, а не да се условуваат по принципот „победник со победник“ во законска регулатива. Право на секоја партија и политички субјект е да избере коалициски партнер, пред или по изборите.
Најавите за некаква територијална реорганизација, според мене, се исто така дел од таа поширока стратегија за подигање на етничките тензии и окупирање на просторот со вакви теми. Такво нешто не може да добие поддршка од ниедна партија, најмалку од СДСМ. Сметам дека тоа е за дневнополитичките потреби на ДУИ и нивно факторизирање.
Да бидам искрен, верував дека овие манипулативни политики и барања ќе завршат со завршување на кампањата, но, за жал, еве гледаме дека продолжуваат. Наша обврска како одговорна партија е да ги разобличуваме и им се спротивставуваме, што досега сметам дека успешно го правиме.
Јас како претседател на СДСМ, никогаш нема да дозволам партијата да биде вовлечена во овие сценарија и ќе функционираме како глас на разумот. Некој ќе рече дека на тој начин не го постигнуваме ефектот, но јас цврсто сметам дека не смее секоја цел да биде оправдана со вакви средства.
ФОКУС: Во меѓувреме, „интегративците“ одржаа паралелна прослава за Рамковниот договор, на која Ахмети најави своевидна борба за легитимитет и порача дека Македонците ќе преживеат како нација само преку соработка со Албанците.
ФИЛИПЧЕ: Во однос на Рамковниот договор, на ДУИ треба да им биде јасно дека тој не е неисцрпен извор на желби. Тоа е историски документ и сѐ што е од него произлезено и договорено со нашите стратешки партнери, како меѓународни гарантори на тој договор, е веќе втора деценија дел од уставниот поредок на земјата.
Нема интерпретации, нема автентични толкувања. Мачен и долг беше процесот на негова имплементација и ставот на СДСМ е јасен: ниту поддржувала, ниту ќе поддржи какви било барања за негова интерпретација, или како што слушам сега, автентично толкување од странски експерти, од кого и да доаѓаат.
САМО СДСМ МОЖЕ ДА ГО ПОРАЗИ ВМРО
ФОКУС: По инцидентот на скопскиот аеродром со претседателката на Косово, МВР поднесе кривична пријава за шефот на обезбедување на спикерот Гаши поради пречекорување на овластувањата. Но, според Вас, тоа не е доволно, па побаравте одговорност и на Гаши, кој впрочем го испратил обезбедување на аеродромот. Какво мислење имате за Гаши, бидејќи СДСМ со него соработуваше во владата, па дури Вие и Вашите колеги–пратеници не упативте ниту една критика при неговиот избор за спикер, додека сведоци бевме и како некои пратеници на СДСМ му го честитаат изборот?
ФИЛИПЧЕ: Не е прашањето какво е моето мислење за Гаши, туку кои се принципите според кои ветуваа дека ќе работи владата и сите функционери од владината коалиција.
Мицкоски ветуваше дека ниту еден политичар нема да биде поштеден од политичка одговорност доколку се докаже дека работел спротивно на правилата и законите. Тој ова го има повторено стотици пати пред да ја преземе власта, а веќе во првиот случај како премиер постапи спротивно на овој принцип.
Во конкретниот инцидент има јасно утврдена одговорност кај претседателот на Собранието од страна на Министерството за внатрешни работи. Во својот извештај, МВР вели дека обезбедувањето на Гаши било незаконски испратено на аеродромот.
Тоа не го констатирам јас или јавноста, туку самото министерство, што значи дека имаме чисто утврдена одговорност. Мицкоски падна на првиот тест кога не иницираше смена на Гаши, со што го погази принципот што толку силно го промовираше.
Ова е една од причините зошто разочарувањето од новата влада е големо, тие ги погазија основните вредности и принципи со кои ги придобија гласачите.
Го напаѓаа СДСМ дека се однесува поданички кон ДУИ, но тие, и покрај огромното мнозинство, се во ситуација да замижуваат пред незаконските дејствија од албанскиот коалициски партнер. Да не ги споменувам и скандалозните назначувања што Мицкоски и ВМРО-ДПМНЕ ги одобруваат…
ФОКУС: Зошто само ја повикавте власта и мнозинството да го промени Гаши, а не поднесовте аргументирана интерпелација, како што тоа го направи Левица? Нели сметате дека ова офанзивно дејствување на Левица уште повеќе ќе ја продлабочува неповолната позиција на СДСМ после двојните избори?
ФИЛИПЧЕ: Апсолутно не! Ако ги погледнете резултатите, од локалните до парламентарните избори, Левица речиси да нема никаков раст во гласовите, а СДСМ има значителен пад. Тоа значи дека СДСМ воопшто не ги губи гласовите од Левица и не ги сметам за закана.
Според политиките што ги застапува и начинот на дејствување, сметам дека Левица воопшто нема капацитет да го преземат приматот во опозицијата. Нивната стратешка определба нема поддршка од нашите гласачи.
ФОКУС: Значи, според ова што го кажувате, не стравувате дека може да се оствари целта на Левица да стане водечка партија во левиот спектар, што би значела т.н. пасокизација на СДСМ?
ФИЛИПЧЕ: Едно треба да биде јасно во однос на сите дилеми околу тоа дали СДСМ ќе се врати. Само СДСМ може да го порази ВМРО-ДПМНЕ и никој друг. Точно е дека СДСМ е исправена пред голем предизвик, но ние сме биле и порано во слични ситуации од кои сме се враќале посилни.
Тоа ќе се случи и сега, а оние кои се надеваат на распад на партијата, ќе бидат разочарани. Сигурен сум дека стабилно и во континуитет ќе ја враќаме довербата кај членството и граѓаните.
ВЛАДАТА ИМА СОСЕМА ДРУГИ ПРИОРИТЕТИ
ФОКУС: И на брифингот со новинари рековте дека СДСМ се враќа и дека партијата е консолидирана. На што го темелите тоа, кога уште го немате избрано ниту партиското раководство, ниту ги имате екипирано партиските органи, ниту сте презеле некои посериозни политички чекори?
ФИЛИПЧЕ: Од парламентарните избори, па сѐ до мојот избор за претседател, СДСМ беше речиси неактивна. Ова создаваше впечаток во јавноста дека партијата се откажала или не може да се консолидира од поразот.
За кратко време откако ја презедов функцијата, СДСМ почна опозициски силно да дејствува, следејќи го и критикувајќи го работењето на владата.
ФОКУС: На што поточно мислите?
ФИЛИПЧЕ: Благодарение на СДСМ, граѓаните дознаа за најголемиот дел од аферите и скандалите што ги имаше владата во овој краток период.
СДСМ прва во јавноста алармираше и ги изнесе сите ризици од политиките на владата на Мицкоски од задолжувањата, преку ребалансот, па сѐ до погрешниот стратешки правец во кој се носи државата. Од тој аспект, СДСМ е функционална, и тоа граѓаните веќе го забележуваат.
Секако, ние имаме уште работа пред нас во партијата. Мојот принцип е отворено да говорам за проблемите. Поразот беше тежок, апатијата во членството голема, но тоа се надминува. Знаеме каде и што згрешивме.
И следува еден сериозен паралелен процес да се спроведат и внатрешните процедури, кои верувам дека ќе бидат завршени до крајот на октомври и заедно со тоа да излеземе и со новата социјалдемократска доктрина, што веќе ја најавив.
Многумина сметаа и велеа дека СДСМ е и ќе остане во постизборна кома. Но, го покажавме спротивното. А како лекар, ако веќе се користи тој медицински израз, би ви кажал дека, еден од клучните фактори е внатрешниот порив. А во СДСМ тој порив го има.
ФОКУС: Во последното интервју за „Фокус“, Мицкоски вели дека ВМРО-ДПМНЕ расте, а СДСМ дополнително паѓа. Вие, пак, велите дека ВМРО-ДПМНЕ загубило 100.000 гласа од изборите до денес… Дали и вие правите анкети и што ги покажуваат тие?
ФИЛИПЧЕ: Не се потребни анкети за да се почувствува општото незадоволство од првите два месеца на владата. Доволно е да поразговарате со луѓето во најблиското опкружување и ќе видите дека речиси и да нема човек што не е разочаран.
Ако веќе зборуваме за анкетите, според нашите анализи, 35 отсто од граѓаните што гласале за ВМРО-ДПМНЕ на изборите, денес не би го направиле истото. Ова е јасен индикатор дека поддршката за владата паѓа.
ФОКУС: Зар не сметате дека е прерано за вакви констатации, ако се знае дека од изборот на новата влада нема поминати ниту 100 дена?
ФИЛИПЧЕ: Некои ќе речат дека можеби е рано, но јас сметам дека не е бидејќи владата јасно го трасираше патот по кој планира да оди. Според мене, владата ги изневери речиси сите клучни ветувања.
Прво, ги разочараа работниците на кои јасно им порачаа дека не се приоритет. Платите со ВМРО-ДПМНЕ нема да растат, додека според нивните економски проекции на БДП, нема да расте ниту економијата.
Истовремено, најавуваат даночен рај за најбогатите компании, политика која е исклучително погрешна и целосно несоодветна за 2024 година. Таа носи и ризици по меѓународните финансиски рејтинзи на државата.
Ако на ова се додадат огромните задолжувања, но и поскапувањата, кои владата нема намера да ги контролира и амортизира, јасно е дека животниот стандард само ќе тоне.
Второ, ветуваа професионални кадри и професионализација, а ја добивме една од најлошите кадровски екипирани влади кога било. Да не ги споменувам секојдневните гафови на министрите со кои ја потврдуваат сопствената некомпетентност.
Понатаму, ветуваа дека ќе обезбедат подобри услови во преговорите со Бугарија и промена на преговарачката рамка. Но, не само што нема такво нешто да се случи, туку се отвори уште еден проблем, кој беше затворен, оној со Грција.
Со сите потези на владата, се добива впечаток дека и воопшто немаат интерес да ги продолжат преговорите со ЕУ, а не нудат алтернатива. Нејасниот стратешки правец и ставање на државата во целосно заложништво на Унгарија, укажува на тоа дека Мицкоски и владата имаат сосема други приоритети, но чесно не ги кажуваат.
МОЖНО ЛИ Е ОБЕДИНУВАЊЕ НА ЛЕВИЦАТА?
ФОКУС: Во многу држави, левицата е во криза, меѓу другото, и од причина што гласачкото тело е фрагментирано, додека десницата е консолидирана во една партија. Нешто слично сега се случува и во земјава, каде што, условно кажано, левите гласови се расцепкани во СДСМ, Левица, па и ЗНАМ, која е дел од власта. При ваква реалност, неопходно е обединување на левиот спектар, ако левицата сака да биде конкурентна. Во догледно време, можно ли е СДСМ да ги здружи силите со Левица и со ЗНАМ, со кои моментално имате повеќе разлики отколку точки што ве обединуваат?
ФИЛИПЧЕ: Јас веќе најавив дека подготвуваме нова политичка стратегија и СДСМ во следниот период ќе се посвети токму на ова, според мене суштинско прашање.
Основната идеја на тој документ е да ги реафирмираме вредностите и политиките по кои ќе дејствуваме, но и да ги прилагодиме социјалдемократските политики на новото време и македонскиот политички контекст.
Социјалдемократските политики, во скандинавските земји и во Обединетото Кралство не се идентични и се прилагодени на потребите на граѓаните и економијата во тие земји. Тоа е мојата цел. Да се обединиме околу една нова модерна социјалдемократска програма и визија скроена по потребите на општеството и граѓаните.
Што се однесува до Вашето прашање, не сметам дека Левица, иако се претставува како заштитник и претставник на работничката класа, е автентична левичарска партија.
Напротив, со многу свои политики и јавни настапи дури се оддалечуваат и од она што се смета за екстремна левица и се поблиску до некаква мешавина на екстремно леви и доминантно екстремно десни ставови.
ФОКУС: Сепак, Левица се претставува како изворна левичарска партија, која реферира на асномските идеали, исто како и ЗНАМ, која ве обвинува вас како СДСМ дека сте застраниле од традиционалните левичарски основи.
ФИЛИПЧЕ: За ЗНАМ тешко дека воопшто и искусни политиколози би можеле јасно да ја издиференцираат нивната идеолошка матрица. Ако се анализира она малку што постои како програмски принципи и она што го прокламираа на избори, кај нив може да се забележи само желба за власт.
Досега не видовме политики и програмски определби што ќе ги имплементира ЗНАМ во Владата, тие се таму очигледно само од лукративни причини.
ЗНАМ воопшто и не може да биде социјалдемократска партија, бидејќи во моментов е дел од влада, која води целосно антисоцијалдемократски политики. Но, тоа е нивна одлука, нивен начин на дејствување.
Дали можеме да се сретнеме во некаква соработка, во моментов тоа изгледа далечно. Иако, да не заборавиме, вие и сега имате многу навидум неспоиви коалиции на локално ниво и кои функционираат. Но, тоа е сосема друго ниво од она што на ниво на централна власт би се сметало за една крајно непринципиелна коалиција.
ФОКУС: Кога, според Вас, СДСМ повторно би се вратил на победнички патеки, повторно да предводи победничка коалиција или, пак, да биде во можност постизборно да состави влада? Дали оваа цел сметате дека може да ја постигнете на следните парламентарни избори?
ФИЛИПЧЕ: СДСМ ќе победува кога ќе го промени однесувањето кон членството, цврсто ќе ги реафирмира социјалдемократските вредности во нова модерна платформа и ќе направи реорганизација и демократизација на партијата.
СДСМ ќе победува ако се насочи кон реалните проблеми на граѓаните во политичка програма, која ќе значи унапредување на животот во секој сегмент и за секого. По ова треба да биде препознаен СДСМ. Да нуди конкретни решенија и да ја доближи својата политичка реторика до граѓаните.
СДСМ мора да ја негува демократијата и слободата како единствена голема партија во моментов, која има целосно демократска ориентација, без да калкулира со национализмот и да води политики на манипулации на штета на напредокот. Такви партии имаме доволно.
Јас силно верувам дека СДСМ мора да им се обраќа на работниците и на ранливите групи за кои направивме навистина многу во изминатиот период. Овој пристап комбиниран со ефикасен модел за раст на економијата и поддршка на компаниите ќе даде резултат за сите.
И ова е политика на заштита на граѓаните, која верувам дека ќе биде препознаена пред налетот на дивиот капитализам што го нуди ВМРО-ДПМНЕ.
ДАЛИ СЕ НАУЧЕНИ ЛЕКЦИИТЕ ОД ГРЕШКИТЕ?
ФОКУС: Во интервјуто што го направивме кога бевте кандидат за претседател на СДСМ, отворено говоревте за грешките на владата предводена од СДСМ. Меѓу работите што ги посочивте беа напуштеност и негрижа кон членовите, мека стратегија кон Бугарија, отстапена моќ на ДУИ… Во однос на односот со членството, во изборната програма велите дека временски тоа кулминирало во последните 2 години, па дали тоа значи дека за овој сегмент одговорноста ја лоцирате кај партиското раководство предводено од Ковачевски, кој, пак, на заминување ја подели генералната одговорност за изборниот неуспех и со претходното раководство?
ФИЛИПЧЕ: Не треба никој да се амнестира од одговорност, но бројките, сепак, укажуваат дека најголем пад СДСМ имаше токму во последните две и пол години. СДСМ на листите на локалните избори во 2021 освои само околу 50.000 гласа помалку од ВМРО-ДПМНЕ, пораз кој воопшто не беше трагичен.
Но, за само две и пол години на парламентарните избори СДСМ изгуби со речиси 300.000 гласа разлика. И тука лесно може да се види каде и кога се случил огромниот пад, иако сметам дека процесот е почнат порано.
ФОКУС: Во делот за Бугарија, каде ја лоцирате најголемата одговорност? Во тој контекст, како гледате на интервјуто што на оваа тема го даде Заев за БГНЕС, по кое Црвенковски го замрзна членството во СДСМ?
ФИЛИПЧЕ: Кога Бугарија почна остра кампања против Македонија со пораки и реторика кои длабоко го повредија достоинството на граѓаните, мораше да се одговори посилно на тие провокации. Желбата да ги завршиме процесите со ЕУ преговорите нѐ натера некогаш да толерираме премногу, а граѓаните тоа го доживеаја како слабост.
Апсолутно не сметам дека надворешната политика на СДСМ беше погрешна, целите беа вистински и исправни. Но, сметам дека требаше многу поцврсто да комуницираме и да се браниме од неоснованите напади.
ФОКУС: Во врска со отстапената моќ кон ДУИ, се согласувате ли со оценките на многумина дека ДУИ е „гробарот“ на СДСМ, исто како што беше и во периодот 2002-2006?
ФИЛИПЧЕ: СДСМ не беше во поволна позиција во коалицијата со ДУИ со оглед на изборниот резултат и распределбата на гласовите. Во такви услови, практично беше потребно постојано одржување на стабилноста на владата.
СДСМ сметаше дека е важно да се задржи владата стабилна, со цел да се завршат процесите што беа почнати во интерес на граѓаните. Тука можеби се отстапи премногу простор, како во ресорите, така и во јавниот комуникациски простор.
Ова е лекција што добро ја научивме. Во иднина и по цена да не формира влада, СДСМ нема да дозволи да биде во подредена позиција или, пак, условувана, бидејќи на долг рок тоа се покажува како погубно.
Како и да е, сега го гледаме ВМРО-ДПМНЕ, кое има речиси самостојно мнозинство како замижува пред кршењето на законите на албанските партнери, пред назначување некомпетентни кадри и пред очигледната неспособност да се води владата.
НЕ Ѝ СВРТЕВ ГРБ НА ПАРТИЈАТА
ФОКУС: Во еден период, Вие бевте дел од СДСМ и владата, а и по повлекувањето од министерската функција и потпретседателската позиција во партијата, како што самиот велите, сте останале активен во СДСМ. Чувствувате ли и кај себе некаква одговорност за погрешните политики и потези?
ФИЛИПЧЕ: Одговорност може да се има онолку колку што сте имале активен придонес во носењето конкретни одлуки и спроведувањето на политиките.
Се сеќавате дека многумина беа изненадени од моето активирање во политиката. Но, тоа го направив со искрени намери, дел од своето професионално знаење да го ставам во служба на промени во здравствениот сектор, со што е поврзана мојата севкупна професионална кариера и живот.
Верувам дека како министер за здравство имав значителни резултати во повеќе сегменти, од подобрување на условите за здравствените работници до реконструкциите, па сѐ до обезбедување модерни лекови за различни групи на пациенти. Во тој контекст, сметам дека имав успешен мандат во исклучително тешки услови при светска пандемија.
Кога велам останав активен во СДСМ, мислам на тоа дека не ѝ свртев грб на партијата, откако заминав од министерската и потпретседателската функција. И таа активна улога, ако така ја нарекувате, секогаш сум ја користел отворено да ги кажам своите ставови во партиските тела.
Тие некогаш биле идентични со оние на раководството, но некогаш не. И тоа е нормално за една партија, во која одлуките треба да се носат низ една внатрепартиска дебата, со почитување на мнозинството.
ФОКУС: За време на вашиот мандат како министер за здравство, создадовте висок личен рејтинг, но тоа беше во почетниот период од корона-кризата, кога јавноста ве доживуваше како човек кој успешно го менаџира системот. Меѓутоа, кризата брзо почна да се засилува, а во ваше време се случи и пожарот во модуларната болница во Тетово, по кој поднесовте оставка, но не ви беше прифатена. Како денес гледате на оваа трагедија и колку сметате дека ви е товар за политичката кариера?
ФИЛИПЧЕ: Ќе ви одговорам само од еден друг аспект, како лекар, како човек кој професионално се определил да спасува животи. И јас сум првенствено тоа, лекар.
Со заклетвата што сум ја дал, за мене е товар секоја операција со несакан исход, а да не говориме за една ваква трагедија што, за жал, се случи во екот на ковид-пандемијата. Тоа е нешто што никој не би посакал да се случи.
За жал, трагедии во пандемијата се случуваа насекаде. Трагедии ќе имавме уште повеќе да не ги обезбедевме ковид-амбулантите, луѓето ќе умираа во чекалните или на паркинзите.
ФОКУС: Дали, според Вас, судскиот процес даде одговори на сите прашања и дилеми?
ФИЛИПЧЕ: Само Судот е тој што може да ги даде одговорите. Вие гледавте дека при налетот на исклучително силна негативна кампања кон мене и низа обвинувања, јас не влегов во конфронтација, туку ги чекав судските одлуки.
Од оваа позиција на која сум сега, би било крајно неумесно било што во тој поглед да коментирам. Знам само дека мојата совест е чиста. Јас и мојот тим вложивме натчовечки напори да се спасат што поголем број луѓе, работевме дење и ноќе.
Како лекар и хирург, човечкиот живот за мене нема цена и никогаш не би ризикувал ничиј живот за ништо на светот.
ИМАВМЕ ИСКРЕНИ НАМЕРИ ЗА ПРАВОСУДСТВОТО
ФОКУС: Неодамна признавте дека сте згрешиле со измените на Кривичниот законик, со кои многу дела застареа, гонети лица добија обесштетување наместо казни, а се оневозможи и гонење на потенцијални кривични дела од финансискиот криминал на функционери од изминатиот период. Зошто сметате дека овие законски измени се грешка, со оглед дека владата на СДСМ и ДУИ ги правдаше со германско и словенечко искуство и тврдеше дека тие ќе обезбедат конфискација на незаконски стекнатиот имот? Дали сметате дека се грешка од правен аспект или тоа го сметате само поради изборниот резултат?
ФИЛИПЧЕ: Не можам да кажам кои биле мотивите, зошто не сум бил дел од тој процес на креирање на тие решенија. Тоа што го реков дека биле грешка, е тоа што го чувствував тогаш и го чувствувам и сега.
Затоа и повикав веќе подготвениот текст на нов Кривичен законик, на кој се работело долго во Министерството за правда, да биде ставен на јавна расправа и час побргу да го донесеме. Не како некакво оправдување, туку затоа што тоа ни и обврска од реформската агенда со ЕУ.
Сметам, исто така, дека е погрешно да бидеме и натаму обвинувани дека тоа било направено за да се заштитат функционерите на владата на СДСМ од наводни криминали, кога токму челници од ВМРО-ДПМНЕ најмногу се офајдија од тие измени и сега се на високи функции.
ФОКУС: Но, ако навистина имало нов Кривичен законик, зошто толку долго се чувал во фиока во Министерството за правда?
ФИЛИПЧЕ: Во новиот КЗ, кој инсистирам да се донесе, има нови одредби кои ја санкционираат злоупотребата на службената положба и овластувања и тоа беше мој одговор на сите шпекулации дека е заради некаква скриена амнестија на функционерите од претходната власт.
И навистина ме чуди зошто толку експресно тој мој предлог беше одбиен од премиерот Мицкоски.
ФОКУС: Додека СДСМ беше на власт, довербата во правосудството падна на 2 проценти, а позицијата на последната ваша влада беше дека тоа е посебна власт и извршната власт не треба да се меша. Колку тоа е погрешен пристап при ваква поразителна состојба и дали сметате дека грешка е што СДСМ не го исполни програмското ветување за тотален реизбор на судии?
ФИЛИПЧЕ: А зошто да не ја дополниме Вашата констатација и со фактот дека според истите тие анкети, идентична е и довербата во политичките партии, како општествени чинители, без оглед кој бил на власт или опозиција, колкаво изборно конто имал зад себе?
Сѐ заедно и тоа што Вие го нагласивте и ова што јас го споменав, говори за една алармантна состојба во општеството на недоверба, разочараност и апатија што сите имаме обврска час поскоро коренито да ја менуваме.
Не би рекол дека е или бил погрешен ставот на СДСМ дека судската власт е независна и извршната власт не треба да се меша, како што Вие посочивте. Напротив, тоа е единствениот исправен став.
ФОКУС: Да, но таквиот конформистички став при ваква алармантна ситуација може да се толкува и како бегање од одговорност.
ФИЛИПЧЕ: Улогата на извршната власт е само и единствено да креира соодветен правен амбиент и законска рамка, која ќе гарантира самостојност и независност на судската власт. И од тој аспект, таа позиција била не само коректна, туку единствено можна и исправна.
Ако зборуваме за грешки, како што велите, тогаш можеби грешка било дека не се успеа навреме да се реализираат сите проекти предвидени и во Стратегијата за реформи на правосудството.
Но, да не заборавиме дека беа донесени над 20 закони или законски измени во оваа сфера. Споменав претходно дека во финална фаза беше и новиот Кривичен закон.
Впрочем, владата на СДСМ беше таа што побара Брисел да испрати оценска мисија за Судскиот совет и согласно препораките на европските експерти почна да се работи и на измените на законот за Судски совет.
Успешно се спроведе скринингот за Поглавјата 23 и 24 и беше подготвен и прифатен од Брисел и Патоказот за владеење на правото, како една од клучните обврски за преговорите со ЕУ.
Сите овие резултати не се занемарување и покажува дека СДСМ, сепак, имал искрена намера во однос на процесите во правосудството.
НИВНАТА ПОЗИЦИЈА Е „НИ ОДИ, НИ СЕДИ“
ФОКУС: ВМРО-ДПМНЕ тврди дека го почитува Преспанскиот договор и дека нема можност за промена на преговарачката рамка, но се противи на уставните измени без одложено дејство, а од тоа зависи почетокот на преговорите со ЕУ. Притоа, премиерот Мицкоски отворено вели дека државата може и самостојно да се развива и реформира. Што мислите за оваа теза? Според Вас, каква е иднината на евроинтеграцискиот процес?
ФИЛИПЧЕ: Јас во неколку наврати кажав дека сум загрижен за намерите на оваа влада во однос не евроинтеграциите. Нејасен е стратешкиот правец и курс по кој тргна државата.
Мојот впечаток по првите месеци владеење е дека тие немаат интерес да ги продолжат преговорите, ниту посериозно да се занимаваат со оваа тема. Ова би било погубно за државата и граѓаните. Ова ќе значи застој, многу нови иселени граѓани и целосна општествена апатија. Држава без јасна стратегија за развој секогаш губи.
Да се потсетиме, ВМРО-ДПМНЕ дојде на власт со ветувањето дека ќе обезбеди подобар договор со Бугарија и нова преговарачка рамка, иако знаеја дека тоа не е возможно. Ветуваа дека никогаш нема да користат Северна Македонија. Ветуваа дека со исправена кичма ќе сме влезеле во ЕУ.
Тие во својата конфузна реторика на оваа тема со која само сакаа да го пребродат периодот на кампањата, придонесоа сега да ги разочараат сите – и оние кои ги лажеа дека Преспанскиот договор не е готова работа, и оние кои ги лажеа дека нема да употребуваат Северна Македонија, но и оние кои потајно се надеваа дека ВМРО-ДПМНЕ сепак по изборите ќе се вразуми и ќе ја заврши работата со преговорите.
Моментално, позицијата на ВМРО-ДПМНЕ е „ни оди, ни седи“ во однос на ова прашање. Сепак, потезите што ги влечат, како отворање повторно на спор со Грција и заемите од Унгарија, укажуваат дека во заднина владата има сосема други интереси и цели.
ФОКУС: Какви други интереси и цели?
ФИЛИПЧЕ: Јас во јавноста прв алармирав за сериозно застранување на стратешките определби и ќе чекаме да видиме како оваа состојба ќе се развива. Како и да е, во моментов ситуацијата не изгледа добро.
Имаме две отворени прашања, влада што нема јасна стратегија како ќе го откочи процесот, ниту, пак, нуди алтернатива и со тоа состојбата е во статус кво. Искрено се надевам дека ВМРО-ДПМНЕ ќе се вразуми и ќе сфати дека оваа тактика со седење на две столчиња носи само застој и уназадување.
ФОКУС: Откако владата зеде заем од половина милијарда евра од Унгарија, а се најавува заем од уште толку, Вие прашавте дали за возврат Будимпешта треба да презема бизниси и медиуми во Македонија. Може ли да бидете поконкретен – за какви и кои бизниси и медиуми се работи?
ФИЛИПЧЕ: Кредитот од Унгарија, според мене, е спорен од многу аспекти. Во политички и дипломатски контекст нема да елаборирам многу, бидејќи тоа веќе го направив на брифингот неодамна. Ставање на државата во економско и политичко заложништво на друга земја е многу погрешен чекор.
Мицкоски обвинуваше за наводно подаништво на СДСМ кон ЕУ, а сега тој лично е најголемиот поданик на Унгарија, земја со отворено происточни тенденции и нејасна улога во рамките на Европската Унија.
При состојба на ваков долг кон Унгарија, несомнено е дека и политичките одлуки и целосната стратешка ориентација на земјата ќе бидат под силно унгарско влијание. Но, тоа е едниот проблем, другиот проблем е потенцијалната корупција која се спрема со овие пари.
Единствената причина зошто ВМРО-ДПМНЕ реши да земе ваков кредит е затоа што за истиот нема контрола како се троши. Инаку има поволни кредити за стопанството преку европски финансиски инструменти, дел веќе ги користат нашите компании. Ова значи дека овие пари ќе се потрошат неконтролирано што апсолутно значи дека ќе има многу корупција.
ФОКУС: Дали станува збор за Ваши претпоставки или имате и одредени информации?
ФИЛИПЧЕ: Според нашите информации, ВМРО-ДПМНЕ и за делот кој се однесува на проекти од општините веќе преговара со компании кои ќе ги работат проектите, при што ќе бидеме сведоци на офајдување на бизниси блиски до ВМРО-ДПМНЕ.
СТИГНА ЛИ ФАКТУРАТА ЗА УНГАРСКИОТ КРЕДИТ?
ФОКУС: Во исто време кога Унгарија ни позајми нам пари, таа се задолжи во Кина. Паралелно со тоа, унгарски телекомуникациски оператор, кој имал стратешка соработка со кинески гигант, изрази интерес да влезе во земјава. Како ги коментирате овие настани?
ФИЛИПЧЕ: Кога ќе договорите кредит во четири очи, веќе следниот ден стига и фактурата за услугата. Веднаш по кредитот стигна и најавата дека телекомуникациска компанија блиска до Орбан влегува во државата. Таа се најавува како некаква голема инвестиција, која реално ништо нема да донесе за граѓаните и економијата.
ФОКУС: Сепак, најавите се дека тоа ќе ги намали цените на мобилните услуги во земјава.
ФИЛИПЧЕ: Владата не одговaра како унгарскиот мобилен оператор „4iG“ ќе влезе во земјава кога има стратешко партнерство со кинеска компанија, што е спротивно на домашните закони со кои се обврзуваме да користиме телекомуникациски системи од доверливи набавувачи.
Ова е уште еден од серијата чекори кои упатуваат на заклучок дека државата сериозно застранува од стратешкиот правец. Допрва ќе видиме кои се следните фактури кои ќе стигнат и какви бизнис-интереси се кријат зад целата работа.
Кредитот од Унгарија е всушност бизнис-план на Мицкоски, кој со сигурност ќе оди на штета на граѓаните. Три поколенија ќе ги враќаат позајмувањата на Мицкоски и ВМРО-ДПМНЕ зад кои се кријат очигледни матни намери.
СДСМ ЌЕ СЕ ЗАНИМАВА СО СТАБИЛИЗАЦИЈА И РАСТ!
ФОКУС: Во време кога Мицкоски најавува дестабилизација, а Ахмети битка за легитимитет, како ќе се постави СДСМ на политичката сцена?
ФИЛИПЧЕ: Што се однесува до СДСМ, ние имаме свои планови и стратегија за дејствување. Пред нас се сериозни внатрепартиски процеси, подготвуваме нова модерна политичка стратегија, конгрес некаде кон крајот на октомври, а потоа следи период на интензивна комуникација со членството и јавноста. Во СДСМ ќе се занимаваме со стабилизација и раст и воопшто не нѐ засега што прават ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ.
ЗДРАВСТВЕНИТЕ РАБОТНИЦИ ЌЕ СЕ ЗАДРЖАТ СО ПОВИСОКИ ПЛАТИ И ПОДОБРИ УСЛОВИ!
ФОКУС: Голем број лекари и персонал од државното здравство заминуваат или во странство или во приватно здравство, па се јавува недостиг од кадар. Има ли лек за овој проблем?
ФИЛИПЧЕ: Лекот на тој проблем јас како министер го имав и почнавме да го аплицираме. Има неколку аспекти кои мора да се унапредат за да ги задржиме здравствените работници тука, или барем да го намалиме трендот на иселување.
Прво се платите, повисоки плати за здравствените работници. И овој аспект во голема мера го унапредивме, ги покачивме платите за колегите некаде двојно. Секако тие мора да продолжат да растат и жал ми е што владата одлучи да го стопира растот на платите, ова ќе влоши и онака лошата состојба во овој сектор.
Потоа се условите за работа во целина, како квалитетот на болниците и работните места. Модернизирање на здравствените установи и опрема им ја олеснува работата за тие да може ефикасно и безбедно да ја вршат.
Добро опременото работно место може да ја намали фрустрацијата и да го зголеми задоволството од работата. Во овој дел како министер направив многу преку 40 здравствени установи целосно се реновираа. За жал, заради блокадата на ВМРО-ДПМНЕ не успеавме да го реализираме Клиничкиот центар.
Понатаму, потребно е континуирано образование и обука. Чувството дека напредуваат лично и професионално е многу значајно за тие да бидат задоволни на своето работно место. И во овој дел направивме сериозни исчекори преку обезбедување на специјализации и супспецијализации.
Но здравството е комплексен сектор и бара постојано унапредување и промени. Ќе видиме како новата Влада ќе се носи и ќе го менаџира овој сектор.
ВМРО НЕ САКА ДА ГО РЕФОРМИРА, ТУКУ ДА ГО ПРЕКРОИ СУДСТВОТО ПО СВОЈ ТЕРК!
ФОКУС: Што мислите за иницијативата на ВМРО-ДПМНЕ за реформа на Судскиот совет и Советот на јавни обвинители?
ФИЛИПЧЕ: Ние јасно го кажавме нашиот став, а тоа е дека било каква реформа во правосудството мора да биде мониторирана и одобрена од меѓународната заедница.
ФОКУС: Зошто?
ФИЛИПЧЕ: Апсолутно не веруваме, а на тоа не учи историјата, дека ВМРО-ДПМНЕ има искрени намери да го реформира судството, напротив, сакаат да го скројат согласно своите потреби. И на оваа тема кај нив се гледа голема неискреност кон граѓаните, во јавноста се говори едно, а зад затворени врати се потпишува друго.
Само што стигна информација дека владата писмено се согласила да не ги распушта Советите на обвинители и судии како дел од реформската агенда, за веднаш потоа ВМРО-ДПМНЕ да излезе на прес конференција и да речат дека не се откажуваат од таа намера.
Јас не сакав да го нарушувам преговарачкиот процес околу реформската агенда, иако ние ги имавме информациите во кој правец течат преговорите со Брисел, бидејќи во најголем дел тоа го договараше претходната влада, но, сепак, финализирањето остана за новата влада.
Но, сега кога тој процес е завршен, кога и медиумите објавија делови од таа агенда, можам слободно да кажам дека актуелната влада не смени ништо од она што како реформски обврски од Планот за раст беше Договорено со ЕУ. Никому не му е јасно зошто е потребно да се лажат граѓаните и создава конфузија.
Инаку, на темата распуштање на Советите уште кога беше на власт СДСМ, имаше јасна порака од меѓународната заедница дека таквиот чекор е неприфатлив и дека постои огромен ризик од политичко влијание.