Текстот е објавен на 12 декември 2014 година во неделникот „Фокус“ во бројот 1101
Шпедитерското друштво Фершпед деновиве ја заокружи продажбата на винаријата Сковин вредна околу 3 и пол милиони евра на компанија од офшор зоната Сингапур. Пред неколку години, пак, Фокус откри шема за извлекување на средства од АД Фершпед на приватна компанија. Станува збор за „Триаголник ТРЕЈД“, која од средината на 2012 до средината на 2013 година била во сопственост на еден од синовите на Штерјо Наков – Драган Наков, а во тој период, според документите со кои располагавме, купувала производи за репрезентација во износ од над 40.000 евра.
Пишувал Влатко СТОЈАНОВСКИ
Штипјанецот со влашко потекло, Штерјо Наков, е еден од луѓето кои претставуваат синоним за македонски олигарх и персонификација на македонската неправедна и несреќна приватизација, кога мораше да се приватизираат дотогашните општествени претпријатија многу порано пред да се направи денационализација на имотот, по замената на општественото уредување и политичкиот систем.
Заедно со уште неколку ликови кои важеа за „дрим-тим“ на македонската олигархија, Наков беше еден од оние луѓе кои се наметнаа за време на приватизацијата во компаниите каде работеа, односно во случајов шпедицијата „Фершпед“. По извојувањето на внатрешната битка, со помала или поголема политичка поддршка, зависно од котирањето на политичката берза, бизнисот почна да се размножува кон брокерството, хотелиерството, винарството, медиумите, за по извесен период сета ергела на компании да прераснат во цела бизнис-империја на Штерјо Наков.
Она што него го разликува од некои други современици од бизнис-елитата, е тоа што успеа да преживее неколку политички промени, покажувајќи способност за мимикрија. Со текот на годините, дел од старите олигарси се пензионираа, други беа маргинализирани, а се изродија и нови бизнисмени, кои безмислосно го освоија бришаниот простор. Меѓутоа, моќниот шпедитер е еден од ретките кои ги мина сите премрежја.
Сепак, тој во последно време доживува се побројни и посилни удари, поради кои почна да прави разни отстапки и компромиси. Оттука, се поставува прашањето дали ќе успее да ги преживее и овие, условно кажано, невољи, или, пак, можеби овојпат ќе капитулира?
КАКО ШТЕРЈО СТАНА ГЛАВЕН ВО „ФЕРШПЕД“?
Почетоците на работењето на неговото бизнис-чедо – „Фершпед“, од кое почнува и тргнува се друго, датираат од далечната 1968 година, кога во „Железниците на Македонија“ е формирана самостојна работна единица „Фершпед“, која понатаму се организира во организација за внатрешна и меѓународна шпедиција и ќе се интегрира со организацијата за јавни и царински складишта. Веќе во 1989 година „Фершпед“ се ситуира во друштво со ограничена одговорност, а две години подоцна и во акционерско друштво во мешовита сопственост.
Тогаш, друштвото делумно се приватизира, додека подоцна се доприватизира според менаџерски модел – продавање на претпријатието на лица кои го преземаат управувањето, што ги стави во привилегирана и супериорна позиција менаџерите на друштвото. Токму во тој период во деведесеттите години на минатиот век, Наков стана главен газда во „Фершпед“, додека втора виолина вечно останува Кираца Трајковска.
Арно ама, неговиот подем наидуваше на многу оспорувања, а еден од тие кои јавно проговорија против „газда Штерјо“ беше Драгослав Димевски, некогашен менаџер и сегашен акционер во „Фершпед“ кој има 5 отсто од акциите. Тој го обвинуваше Наков дека (до)приватизацијата на компанијата практично е сторена со фалфикат на акционерските книги, а она што било уште посимптоматично – Агенцијата за приватизација не го утврдила, или, пак, не сакала да го утврди тоа. Од друга страна, Наков се бранеше дека се е според законот и врз ознова на правилен модел.
Навистина, судската постапка за преиспитување на приватизацијата се влечеше до неодамна и точно е дека на крајот последната судска инстанца одлучи дека во неа немало ништо нелегално. Но, мора да се каже дека во пресрет на окончувањето на судскиот процес многу субјекти, и невладини и владини, кога на власт биле и едните и другите, изразуваат сомнеж за приватизацијата на шпедитерската компанија, храбро најавувајќи институционални мерки за нејзина ревизија како предуслов на враќање на првобитната состојба на друштвото.
БИТКАТА Е ДОБИЕНА, НО НЕ И ВОЈНАТА
Инаку, во 2003 година беше покрената постапка за поништување на приватизацијата на „Фершпед” од страна на Државната комисија за спречување на корупцијата, која во 2007 година продолжи да ја води Државниот правобранител, во име на државата. И двата органи тврдеа дека има основани индиции, поткрепени со докази, за промашена приватизација на шпедитерската компанија и противзаконско преземање на компанијата од мала група луѓе.
Паѓа во очи тоа што и двете иницијативи се покренуваат само една година пред промената на власта (во 2002 на власт доаѓа СДСМ, а во 2006 година ВМРО-ДПМНЕ), но од денешен аспект тоа може да се оцени само како почетната демонстрација на храброст и одважност да се амортизира притисикот од јавноста или да се собере некој политички поен. На крајот, Врховниот суд одлучи дека приватизацијата ја имала предвид тогашната законска регулатива, што, случајно или не, временски коинцидираше со продажбата на уделот на Наков на телевизијата „Алфа“ за сума далеку пониска од нејзината реална вредност.
Во меѓувреме, Штерјо влезе во конфликт со својата довчерашна блиска соработничка, Трајковска, со која само една година претходно се повлекоа од менаџментот на компанијата – првиот беше генерален менаџер и воедно најголем акционер пред да им ги подели акциите на своите синови во 2008 година, додека втората ја играше улогата на негова заменичка и втор по големина акционер по Накови. Наводно со поддршка од влијателни бизнис кругови блиски со власта, Трајковска се обиде да ги врбува акционерите на „Фершпед“ на вонредното собрание на акционерите.
Како и да е, Накови успеаја да ја добијат оваа битка, а Кираца го призна поразот продавајќи ги своите акции во „Фершпед“. Но, прашање е дали, за разлика од дамнешната победа против Димевски, ова ќе биде пирова победа на Накови? Дали му се подготвува нова офанзива од оние кои сметаат дека за џабе присвоил најголем дел од „Фершпед“, па ја користат позицијата на моќ за да ја порамнат разликата?
ШПЕДИЦИЈАТА РАБОТИ ВО НЕГАТИВА
Како што објавува Централниот депозитар на хартии од вредност, во моментов двајцата синови на Наков поседуваат најголем дел од акциите – Драган Наков поседува 11,83, а неговиот брат Сашо Наков 11,04 отсто (нивниот татко за себе си остави 1-2 отсто). Номиналната вредност на една акција изнесува 37.400 денари, па оттука вкупниот акционерски капитал, ако се има предвид дека вкупниот број на акции е 18.113, е околу 110 милиони евра.
Податоците од финансиските извештаи за работа на друштвото во последните пет години, објавени од страна на Македонската берза, покажуваат дека во изминатава 2013 година, кога стариот Наков и Трајковска се повлекуваат од менаџментот, а подоцна и се конфронтираат, „Фершпед“ работи во минус од речиси 100 милиони денари. Наспроти тоа, во 2012 и во 2011 година остварена е добивка по оданочување од 88, односно 58 милиони денари.
Негативниот тренд на работење продолжува и во тековната 2014 година, што само дополнително ја зголемува нервозата и го подгрева револтот кај вработените во „Фершпед“, кои, во ситуација кога не мора да го потиснуваат незадоволството, што би морале да го чинат доколку, се разбира, не секнал вентилот, се почесто и погласно обвинуваат за проблемите во друштвото. На нивните обраќања со изобилство од тешки зборови, дисквалификации и напади врз Накови значителен простор им отстапуваат и опозициските, ама и провладините медиуми.
Поттикнати од случувањата во судот каде пред извесно време дојде до физичка пресметка меѓу семејството Накови и Омерагиќи (Ружди и Масер Омерагиќ), дел од вработените од „Фершпед“ испратија отворено писмо до јавноста во врска со работењето на друштвото. Во него се вели дека многу од нив биле заплашувани, санкционирани со намалување на платата, па и отказ од работа. Дополнително, до јавноста осамна и отказот на Младен Дамев, кој беше на значајни позиции во близина на Штерјо, кој на заминување си ја отвори душата оти „менаџерскиот тим нема капацитет за водење на компанијата“ и придонесува за нарушените меѓучовечки односи“.
НАД 40.000 ЕВРА ЗА „ТРИАГОЛНИК“
Една од појавите за која тие алармираат се однесува на средствата што „Фершпед“ ги троши за реклама, што, исто така, се доведува во линк со младиот Наков, бидејќи компанијата од која ги набавува производите до вчера била негова. Се работи за компанијата „Триаголник ТРЕЈД“, основана кон средината на 2012 година, со седиште во хотелот „Александар Палас“, чија заведена основна дејност е трговија со облека во специјализирани продавници, иако денес се сведува на трговија со часовници.
Прво, според историјатот на промени од Централниот регистер, оваа компанија била во сопственост на извесен Горан Блажевски. Точно една година по основањето, односно кон средината на 2013 година, Блажевски излегува од сопствеништвото на компанијата и на негово место влегува токму Драган Наков. Така е се до август 2013 година, кога како содружник во компанијата со непаричен влог од нецели 57 милиони денари стапува познатиот адвокат Јован Јоанидис, за веќе кон самиот крај на годината Наков да истапи и единствен сопственик да остане Јоанидис до ден денес.
Според договорот со кој Наков без никаков надомест му го отстапува уделот во „Триаголник ТРЕЈД“ на Јоанидис, кој всушност претставуваа непаричен влог од 5.000 евра, се предвидува сета добивка што компанијата ќе го оствари да биде 100 процентно на Јоанидис. Во изјавата за основање на „Триаголник ТРЕЈД“ стои дека тој, покрај преземениот непаричен влог од 5.000 евра од Наков, остатокот од речиси еден милион евра повторно го внесува како непаричен влог.
Практично, станува збор за акциите кои Јоанидис ги поседува во „Технометал – Вардар“, кои ги купил во 2002 година од Фондот за пензиско и инвалидско осигурување за исто толку пари колку што е денешната пропишана вредност на акциите. Од истата таа година, според аналитичката картица на „Фершпед“, која ја доставија вработени во друштвото кај нас, датира долг на Јоанидис кон „Фершпед“ во висина од 30.800.000 денари, или половина милион евра. Тој одби да одговори на нашите прашања за фактите што ги наведовме, единствено нагласувајќи дека нема никаков долг кон „Фершпед“ и за такво нешто не е тужен.
ЗАРЕМ НОВИНАР МОЖЕ ДА ПОСТАВУВА ПРАШАЊА КАКО ДА Е ИНСПЕКТОР?!
Редакцијата на Фокус поседува фактури, кои докажуваат оти „Фершпед“ извршил низа набавки на производи од „Триаголник ТРЕЈД“ во периодот од крајот на 2012 до крајот на 2013 година. Се на се, за разна брендирана гардероба од шпедицијата се одлеале кон „Триаголник“ вкупно 2.666.079 денари, или 43.250 евра, и тоа само врз основа на доказите си кои располагаме.
Интересно, името на Драган Наков беше испишано на некои од фактурите со рачен ракопис. Кога го побаравме за коментар околу тоа што компанијата каде е најголем акционер и член на Управниот одбор, „Фершпед“ купувала производи од компанија во период кога бил сопственик, „Триаголник ТРЕЈД“, почна да се однесува безобразно и дрско.
– Инспектор од МВР ли си, па да ти кажувам? „Фершпед“ не е моја компанија, па јас да префрлам пари од неа во друга. Јас имам акции, како што може да имам акции и во други фирми. Можам да купам производ и да ми се одбива од плата. Не гледам каде води дискусијата… – рече Наков, додавајќи дека неговата приватна работа е тоа што му го отстапил својот удел во „Триаголник ТРЕЈД“ на Јоанидис.
Сето ова изгледа премногу комплицирано и деликатно, но она што претставува непобитен факт е дека „Триаголник ТРЕЈД “ остварувала приходи од „Фершпед“, од каде произлегува дека компанијата каде најголем акционер е Драган Наков купувала од компанија каде е сопственик. Зошто излегол од таму и му го отстапил уделот на Јоанидис, кој пак, во уделот ги внел акциите во „Технометал – Вардар“, стекнати во време кога зел позајмица од „Фершпед“ кога во шпедицијата жареше и палеше Штерјо Наков, ќе покаже времето.
Производи за репрезентација од „Триаголник“
ОД КАПИ И ШАЛОВИ И КОШУЛИ ДО ВРЕДНИ ЧАСОВНИЦИ
Непосредно пред Нова Година 2012/2013, „Триаголник ТРЕЈД“ му фактурирал на „Фершпед“ 277.000 денари за 40 артикли, меѓу кои има кошули, каиш, шал, капа, како и друга брендирана гардероба од марките „Хуго Бос“, „Лакост“, „Гучи“… Неколку дена подоцна, шпедицијата од истата компанија купила 19 производи, меѓу кои паричник, пенкало, часовници за 965.125 денари.
Понатаму, во 2013 година „Фершпед“ купил вратоврски, паричници, кошула и футрола за скоро 50.000 денари. Плус, набавени се 6 рачни часовници, меѓу кои и од марките „Свач“, „Бреитлинг“ и „Таг Хауер“ во вкупен износ од 1.373.954 денари.
Што поседува „Фершпед“?
ЛОТАРИЈА, ВИНАРИЈА, ХОТЕЛИ…
Шпедицијата „Фершпед“ има удели во неколку акционерски друштва. Според официјално достапните податоци, во винаријата „Сковин“ поседува 96 отсто, во „Хотели Метропол“ (три хотели на охридското крајбрежје) 73 отсто, а во „Лотарија на Македонија“ 58 отсто од акциите. Во сите три друштва, од кои некои работат со добивка, некои со загуба, претседател на одборот на директори е Драган Наков, споменатиот син на Штерјо Наков.
Исто така, „Фершпед“ поседува 21,7 отсто од акциите во „Европа“. Притоа, од проспектот на компанијата може да се види дека компанијата ги поседува хотелот „Александар Палас“, деловен простор во „Капиштец“, „Буњаковец“ „Палома Бјанка“, бензиска пумпа, складишта…
Најголем дел од имотот, односно највредниот дел од него, беше замрзнат од страна на судот со до одлуката за приватизацијата на шпедитерската компанија.
Што вели законот?
АДВОКАТ НЕ МОЖЕ ДА БИДЕ ФУНКЦИОНЕР, НО МОЖЕ АКЦИОНЕР
Најголем акционер во „Технометал Варар“ со 24,8 отсто е „Мепком“, која е на членот на претседателот на управниот одбор Кочо Моцан, додека „Ултимус ДОО“ поседува 17,4 отсто од акциите. Овие две компании поседуваат вкупно 40 отсто од акциите во уште една шпедитерска компанија – „Макошпед“, каде „Технометал Вардар“, пак, има 10 отсто.
Законот за адвокатура му забранува на вториот по големина акционер на „Технометал Вардар“ со 23 отсто од акциите, адвокатот Јован Јоанидис, да врши јавна функција или друга јавна служба. Но, никаде не може да се сретне забрана да учествуваа на пазарот со хартии од вредност и да членува во тела и одбори.
Своевремено услов за престанување на дејноста било засновувањето на рабтен однос, ама тој дел е избришан и сега основа за тоа претставува откажувањето, губењето на способноста, изрекувањето мерка…