Текстот е објавен на 23-ти март 2012-та во неделникот „Фокус“ во бројот 873
Пишувала
Мери ЈОРДАНОВСКА
Кампања за рамен данок, за платежни картички, за владина стотка, за информатичко општество, за туризам, за моќта на образованието, против корупција, против пушење, против абортус, за етика… Вака собрани, навикнати сме владините кампањи да ги гледаме во форма на милиони евра, а не според добиените резултати. Е овој пат, милионите ќе ги претвориме во резултати, за да видиме дали парите биле исплатливи. Ако не биле, џабе биле милионите!
НЕВЕРОЈАТНО „ШИРОКО” СРЦЕ
Паметам кога првпат се појави кампањата „Отвори го срцето”, која требаше, нели, да ја поттикне толеранцијата и разбирањето. Комуникологот Сеад Џигал, на една од социјалните мрежи, напиша: „Се шпекулира дека за новата кампања фронтмен ќе бил Жан Митрев?”
Со секоја почит кон кардиологот, но еве, три и пол години подоцна, навистина ги гледаме резултатите, односно жртвите од кампањата. Жестока тепачка се случи на скопското Кале меѓу поддржувачите и противниците на изградбата на црквата-музеј. Се фрлаше со дрвја и камења, а со камен во главата беше погодено дете кое полицијата го однесе во болница.
И кога помисливме толку од толеранцијата и разбирањето меѓу различните националности, се случија низа настани кои ни докажаа дека не било толку!
Во автобусите на ЈСП се случија крвави тепачки меѓу Македонци и Албанци. Во едно деноноќие имаше три инциденти на различни локации, а првата полицајка Јанкулоска не ја исклучи можноста мотивот да бил дестабилизација. Летаа тупаници и ножеви меѓу малолетниците, но владата на Груевски ова најверојатно го препишува на фактот што инволвираните во инцидентите не ја гледале неговата реклама, која патем чинеше 118.000 евра, или, пак, можеби буквално си го сфатиле она „Отвори го срцето”.
Но, квалитетот на рекламата и за тоа зошто не била правилно разбрана, ќе ѝ ја препишеме на владината миленичка, маркетинг-агенцијата „Република”, која ја изработуваше. А богами и на Владата.
Затоа што досега се делевме на Македонци и Албанци, па власта нѐ делеше на „предавници„ и на „патриоти”, па на религиозни и атеисти, па на морални и на неморални… Имаше периоди кога Груевски и Црвенковски не смееја да се појават заедно на некоја државна прослава. И наеднаш, на Владата ѝ светна дека треба да не учи да го отвориме срцето и да бидеме толерантни. Пофино ќе беше тоа да го покажеше на дело.
И ШТО АКО НЕ ПУШИМЕ ВО КАФУЛИЊАТА?
Се забрани пушење на јавни места, се потрошија 60.000 евра за владината кампања против пушењето. Вчера видов средношколка како поминува улица со цигара во уста. И таа не ја гледала рекламата. Но, ајде, ќе речеш еден пример не ја опишува ситуацијата, во случајов резултатот од кампањата. Но, затоа, се колнам во статистиката. Таа не лаже.
Истражувањата покажуваат дека Република Македонија е на второ место во Европа според потрошувачката на тутун по глава на жител, веднаш по Полска. Во италијанскиот регистар за јавно здравје, објавен пред една година, во делот за Македонија пишува: „Македонија е една од земјите со најголем процент на пушачи, особено женски лица. И покрај законите и кампањите во Македонија, бројот на пушачи не е намален во последниве неколку години”.
И така, наместо ефект, добивме тотално промашена инвестиција на Владата, која имаше добра намера да го намали бројот на пушачи. Истата година кога течеше кампањата против пушењето, во 2009 година, за цигари беа потрошени рекордни 62 милиони евра, што беше за 50 отсто повеќе од 2008 година. Оттаму, со цело право можеме да резимираме дека, како што велат дел експерти, кампањите често имаат контра-ефект. Колку повеќе ни забрануваат, толку послатко ни станува. Па макар пушеле и на улица!
ПОЛОВИНА МИЛИОН ЕВРА ЗА НУЛА ЕФЕКТ
Кога се возевме по автопатите, ако може да се сетите, постоеја морничави билборди поставени на секој чекор за да се подигне свеста кај граѓаните за безбедност во сообраќајот. За оваа намена Министерството за внатрешни работи потроши околу 200.000 евра. Реклами нѐ преплавија и пред вестите и меѓу филмовите. И, што се случи?
Ефектот го покажува статистиката. Владината реклама течеше во 2008 година, кога само во Скопје, според статистиката на МВР, имало 1951 сообраќајна незгода. Во наредната, 2009 година, оваа бројка се зголемила на 2026 сообраќајни незгоди. Ќе речеме, ајде, уште владината реклама не допрела во целост до оние што требало. Но, ситуацијата е слична и во 2010 година, кога бројот на сообраќајни незгоди во Скопје се намалила само за 90.
И уште нешто за ефектите на рекламите, кога е во прашање МВР. Се потрошија речиси половина милион евра за кампања против злоупотребата на дрога „Животот е мојот филм”, која уште на почеток доживеа дебакл, откако Советот за радиодифузија ја забрани за лица под 18 години и одлучи да се емитува по 22 часот.
Своевремено, и „Дневник” пишуваше дека целна група на кампањата беа малолетниците, но Советот за радиодифузија ја забрани токму за да ги заштити. Владата сака да го намали бројот на зависници, особено кај младата популација, а Советот за радиодифузија ја штити токму таа популација, поради можни контраефекти. Да не беше смешно, ќе беше трагично.
Но, да се вратиме на ефектите. Да видиме дали и забранета, кампањата имала ефект, бидејќи за половина милион евра, на пример, можеа да направат споменик… или пак можеби училиште, или болница. Пред да се емитува кампањата, во 2008 година, биле регистрирани 8.619 зависници.
Во 2009 година, кога Владата нѐ подучуваше за штетноста на дрогата, бројот на зависници пораснал за 159. Во 2010, кога веќе требаше наголемо да го осетиме бенефитот од тие 500.000 евра, бројот на зависници продолжи да расте и стигна до рекордна бројка од 9.607. Да не зборуваме за оние што не се регистрирани.
– Од агенцијата „Република”, која ја водеше кампањата, не сакаа да коментираат зошто СРД сметал дека дел од спотовите не биле соодветни за емитување за малолетната публика во одреден период во текот на денот. Наместо одговор, ни посочија реклама од Монтана, САД, која била емитувана со цел да го намали бројот на малолетници што користат метамфетамин. За таа реклама дознавме дека не ја водела државата туку невладина организација, која на крајот успеала значително да го намали процентот на деца што користат метамфетамини, за разлика од Македонија, каде што кампањата немаше никаков ефект – гласи коментарот на „Дневник” во 2010 година.
За 2011 година, доволен е податокот дека само во Тетово се појавиле нови 46 зависници. Оттаму, прашуваме, на што потроши Владата половина милион евра?
НЕКА НЕ НЀ ПРОСВЕТЛУВААТ, ТУКУ НЕКА ПОМАГААТ
Лани во април, Владата со кампања од 8.000 евра ги учеше земјоделците како да ја искористуваат ИПАРД програмата на Европската унија, како да аплицираат и како да добијат проект. За ИПАРД програмата беа предвидени 42 милиони евра.
До ден денеска, македонските земјоделци потрошиле само 7 милиони, а 35 милиони остануваат во касата на ЕУ. Од Федерацијата на фармери велат дека македонските земјоделци ниту знаат како да аплицираат за фонд од ИПАРД, ниту пак им е познат патот до европските пари.
Само 125 земјоделци досега успеале да стигнат до европски фонд. Тие не можат да добијат дозволи за градба, условите за кредити ги одредуваат банките, им бараат хипотеки кои потоа не им ги признаваат.
– Колку за пример, за да добие дозвола за наводнување од државата, на секој земјоделец му требаат од 500 до 14.000 евра, пари што еден македонски земјоделец е речиси невозможно да ги најде, а тоа се бара во апликацијата за ИПАРД проект – вели Ефтим Шаклев од Федерацијата на фармери.
Со тие 8.000 евра што Владата ги даде за да ги подучи земјоделците да аплицираат за европските фондови, на 16 земјоделци ќе им ги платеше најевтините дозволи за наводнување, па така полесно ќе добиеја проект, плус и пари! А вака, ги подучи на нешто што веќе го знаеја, а останатите скапи бирократски процедури нека си ги тераат и плаќаат сами! Кој кого прави луд?
КОРИСТ ИМААТ САМО ПРОВЛАДИНИТЕ МЕДИУМИ
И така, доаѓаме до она очигледното, чуму владините реклами ако немаат ефект? Излегол ли некогаш Груевски да каже: го испитавме резултатот од кампањата за меѓусебна почит и толеранција… еве, резултатите покажуваат дека граѓаните многу повеќе се почитуваат сега, отколку пред две години. Нема тепачки меѓу учениците, нема конфликти на национална основа, младите стануваат кога ќе видат постар човек во новите кинески автобуси, владее соживот…
Не, туку министерката Јанкулоска вели дека сме на прагот на дестабилизација. Колку за пример, во Австралија рекламните кампањи се оценуваат со истражување на пазарот преку таргет групи, уште пред да почне кампањата. Според Македонскиот центар за истражувачко новинарство, австралиската цел на евалуацијата е да ја следи групата дали ја прима пораката од рекламата и дали таа води кон менување на свесноста.
Кај нас, се следи само податокот дали да се потрошат половина милион или еден милион евра за една кампања и како од неа корист да извлечат провладините медиуми. Оти нели, читателите и гледачите на оние критички настроените медиуми, не се достојни да бидат просветлени од Владата.
Или, како што умее да каже Јадранка Костова, уредничката на „Фокус”: „ова се повеќе личи на топ-шоп Влада. Маркетинг кампањите се секојдневна финансиска конекција на релација буџет – морално политички подобни медиуми, а добро се омрсуваат и три добро избрани маркетинг-агенции”. Барем дојдовме до одговорот кој има ќар и кој го влече ефектот од рекламите.
ЕФЕКТИТЕ СЕ МЕРЕЛЕ, АМА НЕ ЗНАЕМЕ КАКО
Како се мерат ефектите од владините кампањи, по смс-порака ни одговори владиниот портпарол Мартин Мартиновски. Вели, резултати имало и точно биле мерени. Како се мерат, не кажа.
– Да. Се прават истражувања за ефектите од информативните кампањи, кои се во рамки и се во функција на поддршка на реформските политики и на активностите што се преземаат во различни области. На пример, во сферата на образованието, има пораст на лицата кои се запишуваат на факултет, од 53 отсто во 2006 на 98 отсто во 2010 година. Потоа, ефектот од кампањата за купување дворни места за едно евро квадрат е тоа што 107.000 семејства аплицираа – вели Мартиновски.