Времето на чекање на Годо заврши. Почетокот на преговорите нема да има позитивен ефект, доколку граѓаните треба да чекаат 12 дена за да добијат извод на родените и да се оди неколкупати кај матичната служба, иако уплатата е направена по електронски пат
Пишува: Хасан ЈАШАРИ
Сѐ повеќе станува јасно дека земјите од Југоисточна Европа, како Северна Македонија, Албанија, Косово, Србија, Босна и Херцеговина, развиваат бесконечна идеологија, која им служеше на владејачките елити веќе 30 години – транзицијата.
Транзицијата претставува преоден период по распадот на социјалистичкиот систем во земјите од Источна и од Југоисточна Европа и СССР; преминот од пазарната економија, од општествената сопственост во нов плурализам и почетокот на развојот на демократијата. Маркс го сметаше индустрискиот капитализам како транзиција кон социјализам, а потоа кон највисокиот степен – комунизмот. Дури и ова беше идеологија што не се оствари.
Долго патување од Европа до Европа
Но, прашањето е, дали може да се каже дека за период од 5 години, колку што траеше за земјите од Централна Европа, може да се развие транзицијата на патот кон интеграција во Европската унија, а за земјите од Југоисточна Европа продолжи со години, бидејќи тие сѐ уште се на пат? Дали транзицијата стана доминантна политичка идеологија, доктрина која тивко се претвори во слогани како транзициска правда, неопходна транзиција, ние сме во транзиција, време на транзиција…?
Пред неколку недели бев на конференција во Скопје. Учесници беа политичари и универзитетски професори. Она што навистина ме изненади беше дека никој не ја спомна Европа, не споменуваа транзиција, не споменува дури и демократија, па дури имаше и некои индикации за носталгија за социјализмот. Сето тоа има врска со здодевноста на долготрајната, понекогаш криминална и постојано корумпирана транзиција.
Мојот впечаток е дека и за транзицијата и за Европската унија веќе не постои волја за предавања, истражувања, пишување книги, обука, проекти… сите тие се потрошени. А со почетокот на преговорите, во време на корона вирусот, но дури и да не беше тој, немаше да има емоции, дури и за политичарите, кои порано го пополнуваа својот вокабулар со идеолошките слогани и споменувањето на НАТО и ЕУ. Да се разбереме, ние сме европски народи, но долго време оставени по страна.
Пред неколку години, на научна конференција во Романија, каде што бев со некои колеги од Македонија, некој ме праша каде ја гледате македонската перспектива. Кога накусо им рековме дека тоа се евроинтеграциите, тие се смееја. И ни рекоа: Имате илузии како ние порано, сè додека не се вративме кон нашето битие.
Транзицијата е идеологија како социјализмот, односно политичка идеологија, која им помага на елитите да ги убедат масите да ги следат, да добијат поддршка и да добијат гласови за да ја задржат власта.
Идеологиите имаат тенденција да имаат лош печат. Тие честопати се отфрлаат како „погрешни“ или „вистинити“. Политичката идеологија на транзицијата е стаклен прозорец, кој ги менува боите, неизмерно го нарушува видот. Транзицијата на Западен Балкан е таква што граѓаните повеќе не знаат што е исправно и што е оставено, што е точно и што е измама, тие веќе не знаат кому да му се вратат назад, дали да ја почитуваат Европа, СССР Турција или дури исто така калифатот?
Идеологијата за транзиција и европеизација веќе не е во сила во Северна Македонија. Но, дури и националистичките идеологии веќе не можат да ја туркаат Македонија против Албанците, во Србија – Србите против Албанците, Хрватите, Црногорците, косовските Албанци против Србите.
Транзицијата како застарена дебата
Граѓаните на овие земји денес се уморни и, за жал, повеќе не му веруваат никому. Разговорите за почеток на преговорите за членство во ЕУ, наскоро ќе започнат за Македонија и Албанија. Но, никој нема моќ да се пофали. И политичките елити се покажаа бледи во овој правец.
Транзицијата како доминантна идеологија и надеж е потрошена за 30 години. Што следува? Ветувањето што постојано им се даваа на граѓаните, особено на младите луѓе дека сите патишта нè водат во земјите на Европската унија и таму ќе го најдеме својот пат; сега самите граѓани одат таму. На тој начин, ќе ја растоварат меморијата од децениските ветувања.
Додека тие млади луѓе, кои не знаат што е социјализам или какви биле раните години на демократија бегаат од земјава, во Северна Македонија и Србија тоне парламентарниот живот. Во услови на коронавирусно анте порта, политичкиот негативец не се заборава. Професиите како Пи-ар, портпарол, шеф на пропаганда, се покажаа исклучително профитабилни и тие работат како промотори секој ден да ја вратат својата политичка партија.
Она што на граѓаните им треба во овој момент е добро организирана здравство и социјална држава. Подоцна, како перспектива, треба да се изнајде патот кон нова надеж за зголемување на странските инвестиции, борбата против корупцијата, справувањето со ерозијата на правниот систем, општествениот морал и вредности. На самите граѓани им останува да го кренат својот глас против жестоката борба за моќ и лошо управување со народните пари, корумпираното судство и политичките елити, кои ја градат само своја моќ и самостојност.
Времето на чекање на Годо заврши. Почетокот на преговорите нема да има позитивен ефект, доколку граѓаните треба да чекаат 12 дена за да добијат извод на родените и да се оди неколкупати кај матичната служба, иако уплатата е направена по електронски пат. Во матичните канцеларии во Теарце и Тетово, тоа не го признаваат „бидејќи уплатата нема печат, тие немаат компјутер и не можат да проверат“, (иако уплатата е направена на нивниот сајт). Тие и во времето на 4 и 5 G технологија, работат на машина за чукање Olimpija од 1960 година.
Оваа влада треба да размисли за тоа дека дали сме подготвени за Европа. Повелете во матично во Теарце и во Тетово, па да видите со какви незнајковци имате работа.
И тие зборуваат постојано дека ја сакаат Европа.
(Авторот е професор во ЈИЕ Универзитет)