Текстот објавен на 26 мај 2006-та во неделникот „Фокус“ број 569
Разговарала
Мирка ВЕЛИНОВСКА
Марјан Ѓорчев е политичар со минато. Навидум тивок, добродушен човек со типично македонска траекторија, изгледа дека лидерот на новата Земјоделска народна партија, во себе крие експлозивен потенцијал. Неодамна тоа го демонстрираше така што не ги прифати понудите на Никола Груевски да му статира во веќе бившата коалиција „За подобра Македонија“.
Ѓорчев има причини да остри заби на својот некогашен сопартиец, омилен министер и наследник на Љубчо Ѓорѓиевски, зошто овој без трошка обзир го шутна од ВМРО-ДПМНЕ како што претходникот го маргинализираше. Во долгите преговори за коалицирање, Груевски на Ѓорчев му понуди улога на статист, впрочем како на Андов, Трајанов и Ѕинго.
Единствено ЗНП одби таква позиција. Марјан Ѓорчев кој своевремено дозволи да го наместат како добродушно се ракува со Али Ахмети, покажа дека има мсвоја црвена линија, која не е подготвен да ја прејде на своја штета. Колку ќе го чини тоа на претстојните избори, дали ќе умее да стане добар епизоден играч на политичката сцена, ни претстои да видиме на 5 јули.
ФОКУС: Искрено да ти кажам не знам како да го почнам ова интервју. Со оглед на важноста на овие избори, бидејќи повлекуваме црта по 15 години неуспешна транзиција, очекував дека опозицијата ќе нагази жестоко, кога веќе практично го отспа 4-годишниот мандат на власта и дека сериозно ќе и понуди алтернатива на Македонија. Од друга страна, гледам, дека опозицијата војува меѓусебно и се класифицира како бранковистичка и бучковистичка. Што ќе рече, се уште сме во зоната на еднопартизмот. Ете, вие на пример, колку што знам, дел од енергијата потрошивте за предизборните преговори за коалицирање со ВМРО-ДПМНЕ. Одлучивте ли нешто или до последен момент ќе чекаме да откриеме колку пратеници Земјоделската партија ќе добие од Груевски, а не од гласачите?
ЃОРЧЕВ: Вие сте прва со која разговарам после одлуката на Централниот републички орган, а тоа е Републичкиот совет на кој што донесовме одлука за самостоен настап на овие избори и одредивме критериуми за кандидирање, формиравме Републички изборен штаб и комплетната инфраструктура за поддршка на изборите која што е нужна за самостоен настап. Меѓутоа, како што кажавте, овие 4 месеци сме во преговори како потписници на повелбата за коалицирање, од која не излегуваат ниту права, ниту обврски. Но, заради чесноста да се докрајчи тоа, ние мораме да се видиме со луѓето од ВМРО-ДПМНЕ, во комисијата и да им кажеме дека донесовме таква одлука и во тој контекст да оставиме простор, ако ништо друго, за постизборно коалицирање. Конечно, ние сме десно од центарот, народна партија, и природно е да им соопштиме на луѓето со кои што преговаравме дека така сме решиле.
ФОКУС: За разлика од другите демократски политички партии вие се обраќате на одредено гласачко тело, на популација која на било кој начин е врзана со земјата, ја обработува и од тоа живее. Беше ли толку нужно, или, можеби, имавте мало самочувство за, кога веќе сте излегле на политичка сцена како субјект, да потрчате веднаш во прегратките на фаворитот?
ЃОРЧЕВ: Нашата заложба во Собранието беше прво да се договориме околу изборниот модел, кој ги детерминира настапите на политичките партии. Ние се залагавме Македонија да биде една изборна единица, без страв дека етничките заедници ќе имаат 40 или 50 пратеници. Јас лично сметам дека тоа е невозможно. Но, Парламентот гласаше за таков изборен модел, што ги фаворизира, условно кажано, големите партии, или здружувањата, поточно коалициите. Ако Македонија беше една изборна единица или ако имавме мешовит модел, ќе можеше реално да се види кој колку тежи како личност. Кој колку тежи во својата средина. Но, сепак ние мислиме дека реално можеме во 60-тина општини да извадиме пет пратеници. Тоа е можност за партиципација и во парламентарниот живот, па и учевство во извршната власт.
ФОКУС: Што ќе и понудите вие конкретно на Македонија, како остварлива програма, а не список на желби, за македонското земјоделие да стане гранка која ќе произведува пристоен живот. Нашето земјоделие е организирано како во камено доба. Ние уште не сме го „измислиле“ наводнувањето. Земјоделците му се молат на Бога да врне или да не врне, иако уште пред 8000 години Сумер и Акад знаеле за мелиорација. Јас не сум стручњак по економија, но колку што разбирам, ние увезувавме храна, не си го заштитуваме сопственото производство, не го стандардизираме да одговара на високите потреби на модерниот потрошувач. Што ќе направите конкретно за да произведете радикален скок од предисторија во технолошка цивилизација?
ЃОРЧЕВ: Најнапред треба да се промени концептот на макроекономската политика во РМ. Од премногу нестабилност ние дојдовме во состојба на „мртва“ стабилност и тој економски концепт за Македонија е непродуктивен, убиствен. Ние како партија предлагаме промена на тој концепт.
ФОКУС: Тоа значи дека вие фактички сте против оваа политика кој што сега СДСМ и ЛДП ја застапуваат?
ЃОРЧЕВ: Апсолутно сме против ваквиот концепт и додека бев министер во Владата, моите главни судири со други министри во Владата на Ѓорѓиевски тогаш бев на полето на ригидната монетарна економија и макроекономска политика.
ЈАВНИ ЗАФАТИ
ФОКУС: Во случај да победите, веднаш ќе дојдете во конфликт сп она што го прогласија за свето во РМ, договорите со ММФ и Светска банка, како прво. Како второ, во случај на ваква спротиставеност на економските програми, вие не би можеле да коалицирате со СДСМ. Или можеби „прагматично“ вие ќе отстапите од вашите цврсти убедувања.
ЃОРЧЕВ: Мене воопшто не ми е грижа дали ќе дојдеме во колизија со ММФ зашто во делот од она што треба да се разговара, ние имаме добри постулати и со нас сега треба да разговараат на начин како што веќе и Хрватите разговараат. Секое понатамошно вплеткување на ММФ во она што значи структурен мозаик на македонската економија е катастрофално за РМ. Тоа така повеќе не може, тој модел ја доведе РМ до ова дереџе да не можеме да ја достигнеме 1990-та година. Ние сега треба да разговараме за потребата за стабилна валута, но за нова прераспределба на буџетот при што треба да водиме една многу потентна потрошувачка политика за развој кој според нас треба да се движи помеѓу 7 и 9 отсто. Ова значи да бидат употребени 120 до 130 милиони евра во јавни зафати од страна на државата. Едноставно, нема структурни ангажмани без структурни пари. Реформа без пари значи страдање на македонскиот човек. Тој треба да поднесе се, а ќе бидат „успешни“ само тие што ќе кажат. „Еве, го донесовме, на пример, Законот за вода, за водостопански заедници“. И што имаме сега ние во РМ со тие закони? Водите ни се поделени во четири министерства. Разно- разни експерти кои што земаат меѓу меѓу 20-25.000 евра месечно ни кажуваат што треба да правиме, а од системите кои што во 1990 година наводнуваа 120.000 хектари земја, сега се наводнуваат едвај 10.000 хектари. Тоа е тотален хаос и распад, што не го покриваат „ѕвездичките“ што Светската банка ги дава за проектот „преструктуирање на водоводните системи за наводнување“. Не е работата во тоа само да ви дадат чин дека сте добар сте добар службеник, добар администратор во функција на Светската банка и ММФ, туку да добиете признание од македонските граѓани дека нешто добро сте направиле за нив.
ФОКУС: Па, ќе направите ли, кога еден Вељо Тантаров ви влезе во партијата како фингиран земјоделски лидер со тапија од СДСМ, кој не успеа во ништо да го смени квалитетот на живот на земјоделецот. Напротив, се е полошо?
ЃОРЧЕВ: Нормално, ние се формиравме да направиме политичка артикулација на земјоделците и да ги обединиме. Таа артикулација не можеме да ја направиме ако немаме порака која што ќе ги обедини. Нашето кредо за дејствување се вика агрокод. Тоа е стратегија со која в центарот на збиднувањето на македонската економија го ставаме македонскиот земјоделец. Само преку земјоделието може да се постигне стапка на развој од 9 до 10 отсто. Тоа не е модел кој што е наша иновација, некоја наша посебна аграрна политика, туку тоа е модел кој што имаше успех во 50-тите години во ЕУ, на почетокот на 21-то столетие во Кина и Русија, а може да даде резултати и во Македонија. Македонија на светската економија може да и понуди нешто единствено на полето на здравата храна, на полето на органското производство.
ФОКУС: Повторно нѐ обвинуваат од Грција дека сме станале складиште на атомски отпад. Имате ли вие показатели кои говорат дека македонскто земјиште е се уште недоволно загадено?
ЃОРЧЕВ: Немаме некои големи индустриски загадувачи. А и поради сиромаштијата, нашите земјоделци се уште природно, со најмалку хемикалии, ги одгледуваат своите производи.
ФОКУС: Ако вака продолжите, власта која кубури со реални остварувања, може ова да си го припише како едно од нејзините најголеми остварувања, да не речам стратешки.
ЃОРЧЕВ: Не можат така да ме разберат затоа што се што се случи во Македонија се виновни токму г-дата од СДСМ кои направија три клучни работи за тоа. Како прво, направија модел на приватизација во 1993 година, потоа го направија моделот на загубарите во 1995 година и на крајот, кога заврши приватизацијата, не направија постприватизационен модел. Ја приватизираа општествено- јавната сопственост, ја продаваме државната сопственост, меѓутоа факторот луѓе го баталивме сосема. А можна ли е функционална држава без живо население?
РАМКОВСКИ ДОБРО ТРГУВА
ФОКУС: Значи вие ни нудите план за живеење од земјоделие. Ве вознемири ли појавата на Велија Рамковски кој исто така тврди дека земјоделецот му е во срцето. Односно, зошто не најдовте заеднички јазик да се поврзете пред изборите за посигурно да биде дека земјоделецот ќе стане составен дел од македонската политика?!
ЃОРЧЕВ: Во принцип, секоја соработка со политичките субјекти е можна. Но, јас не знам од кои причини токму на Земјоделската Народна партија и е недостапен А1 како национален телевизиски концесионер. На таа телевизија едноставно никако не можевме да дојдеме за да кажеме каков план имаме со тој наш агрокод. Велија Рамковски се појави во политиката метеорски и тука ние не можеме ништо да правиме затоа што контактите со него не постојат. Тој ниту пак се обидел да контактира со нас. Јас не сум прочитал ниту еден документ од него и се уште не знам што фактички бара Велија Рамковски во аграрот затоа што тој никогаш не бил дел од аграрот. Тој бил трговец кој што добро се позиционирал со увоз на турски патлиџани во Македонија во 90-тите години, добро ги пласираше и чипсовите во Турција.
ФОКУС: Кога ги пишувате програмите, ете, конкретно за ветерниците, да не препишувавте и вие, онака од ракав, како она „преродбеничко“ парче на ВМРО-ДПМНЕ која му објави војна на кариесот? Пред извесно време, професор Самаковски, кој ќе изработува за некои европски фирми од овие ветерници, ми потврди дека ние, всушност, не располагаме со силни струења за да можеме да произведуваме ваков вид на енергија.
ЃОРЧЕВ: Зависи за кои подрачја на Македонија се говори. Нашата програма е реална. По течението на сите македонски реки дуваат ветрови кои што можат да се мерат годишно, како на пример ветерот Повардарец, по должина на Црна и зборуваме за подрачја на кои тие ветерници , исто така како и мини хидроелектраните, можат да обезбедат напојување со електрична енергија на населените места за потребите на домаќинствата. За потребите на Берово, на пример, алтернатива би била употребата на биомасата или отпадното дрво со кое може да се обезбеди енергија за централно греење. Таму има отпадно дрво што никој не го користи. Таму може да се направи централана топлана и луѓето од Берово да се греат на парно што ќе им заштеди најмалку 50 отсто од парите што ги даваат за огревно дрво. Мораме да ја поефтиниме енергијата. Ние сме единствена партија која што досега промовирала дека сме за тоа Македонија да го реши проблемот со енергија преку атомска енергија. Затоа што сега во Бугарија, во Белене се градат новите атомски реактори, а ние немаме доволно енергија и имаме проблеми со резервите. Бугарија има веќе финансиски проблем со изградба на третиот реактор и ние би можеле како Македонија,сосема легитимно, со Светската Банка да склучиме договор на една до две милијарди долари, колку што чини тој 600 мегаватен реактор кој што би бил во наша сопственост, а потоа би земале атомска енергија од Белене и, како земја, во следните 50 години, не би требало да размислуваме за енергија. Македонија во следните 15-20 години ќе се соочи со два големи проблема. Прво, тоа е проблемот како да ја искористиме водата и второ, што ќе правиме кога ќе имаме проблем со залихите на јаглен во РЕК Битола и РЕК Осломеј. Сега сме во петиот инвестиционен циклус кој ќе трае 50 години. Во Телекомуникациите не нема, во електрониката и микрочиповите не нема. Можеме барем да си обезбедиме ефтина и квалитетна енергија за идните генерации.
ГРУЕВСКИ СЕ МИСЛИ ЗА МЕСИЈА
ФОКУС: Централна Македонија е запустена. Најретко населена, испразнети и уништени села. Имате ли вие концепт како да се врати во живот?
ЃОРЧЕВ: Она што ќе дојде како пари во Македонија, ние тоа го кажуваме во програмата и тоа е концептот на ЕУ, ќе оди за рурален развој и за инвестиции во земјоделството. Нашите села се времеплови, оставштина од 18 век. Без радио и ТВ сигнал, без можности за информатичка комуникација, без можности за тие луѓе што ќе живеат таму да имаат џип, да можат децата да ги однесат до првото основно училиште, да има доктор кој што ќе ги посети.
ФОКУС: Не правиме ништо без регионално поврзување на лозарите, житарите, овоштарите, градинарите…
ЃОРЧЕВ: Работиме на тоа. Наша основна ориентација е токму тие средства, кога ќе дојдат од Европа, да ги дочекаме подготвено со систем, со закони во хоризонтала и вертикала. Кога ќе го имаме сето тоа, тогаш веќе доаѓаат експерти за конкретни области. Ние, на пример, во тој дел немаме се уште проекти, иако немаме евро-регион што никој не го знае, што никој не го афирмира. Тоа е евро-регионот Кукуш- Петрич – Струмица. Тоа е неспорно регионот Македонија. Јас сум бил иницијатор за формирање на тој регион, се гордеам што тој регион постои, има толку убави проекти во регионот како на пример, заштита на дивиот костен на Беласица каде што ЕУ ќе вложи големи пари. Тоа е еколошка димензија, димензија на природна реткост, и тоа го има само на Беласица, на тоа тромеѓе.
ФОКУС: Сакате да кажете дека ваквите регионални проекти ќе ја интегрираат побрзо Македонија во ЕУ. Ако не може да стане формално правно член во наредните 10 до 15 години, барем да дише преку мини регионите?
ЃОРЧЕВ: Секогашм тврдам дека ние грешно се движиме. Како што течат македонските реки, така треба и ние да се движеме. Нашиот пририден центар е Солун и се натаму се движи, таму е пристаништето, таму се светските текови. А, гледате нашата полиика е поставена обратно, па ние одиме кон Грделичка клисура. Таму е тесно, таму не можете да се движите слободно. Друго е да правиш бизнис со Серес и со Сандански и со Банско, а друго е да правиш бизнис со некои сосема други подрачја кои што имаат континентален амбиент. Ние, сепак, сме повеќе медитеранска Македонија.
ФОКУС: Кога веќе сте размислувале сериозно за развојот, зошто не успеавте заеднички на минимум програма да се најдете со вашите колеги за да не ви се случува сега да бркате минимум мандати како вистински аутсајдери?
ЃОРЧЕВ: Проблемот е во разбирањето на политиката. Проблемот е тука дали сакате да бидете главен сервис на македонскиот народ или сакате да бидете влада која што треба да оствари некакви лични, теснопартиски крупни интереси. Тука доаѓа до израз она што го наметнавте „линија на разграничување „бранковисти“ или „бучковисти“. Тогаш политиката веќе нема смисла и тогаш политиката добива вулгарно значење.
ФОКУС: Вулгарната политика го натера македонскиот граѓанин да изгуби самодоверба и да не верува никому?
ЃОРЧЕВ: Јас говорам конкретно за себе. Бев буквално избркан од ВМРО-ДПМНЕ. Кога отидов да разговарам со господинот Груевски тоа го направив со добра волја, го направив со надеж дека ние, народните партии, кои што имавме минимум заеднички пристапи на дејствување, да можеме дури и во ситуација кога во коалицијата има толку примеси од други партии, да оствариме некаква соработка. И се најдовме во една подредена ситуација кога едноставно многу тешко ни одат преговорите. Произлегува дека имаме сосема поинаков пристап кон политиката. Јас сум против тоа, а во ВМРО-ДПМНЕ имаме токму таква ситуација, каде што претседателот на партијата буквално се ставо во улога на месија кој што треба утре со некоја идеолошка палка да ја смени свеста на Македонија.
На своја страна
МЕ ЕТИКЕТИРАА КАКО ЗМЕЈКОВИСТ
ФОКУС: Станува модерно, не знам кој го смисли тоа, дека опозицијата се определува кон власта во зависност од тоа дали се „бучковисти“ или „бранковисти“. Вие во кои спаѓате?
ЃОРЧЕВ: На времето, како член на ВМРО-ДПМНЕ, бев етикетиран како змејковист и таа ми беше единствената етикета. Со Змејковски бев пријател, но со настанатите чистки во ВМРО-ДПМНЕ кога беа препукувањата и јас, бидејќи сум од Кисела Вода, веројатно така бев и етикетиран. Во овие пресметки јас не учествував, ниту пак ме интересираат. Според мене, ЗНП со ништо не оставила впечаток( во Парламентот имавме пратеничка група), дека не интересира што се случува со „бранковистите“ и „бучковистите“. Не класифицираат ваму или таму, ама ние сме си на нашата страна.
Проверени кадри
ИМА МНОГУ ТАНТАРОВЦИ ВО ПАРТИИТЕ
ФОКУС: Имам резерва да поверувам во вашите вистински намери се додека како составен дел од ЗНП го гледам селанскиот лидер кој осум години без малку дигаше еднаш месечно неуспешни селански буни за потребите на Бранко Црвенковски, издишувајќи ја енергијата на незадоволните земјоделци како што Ванчо Муратовски ја врши истата функција во ССМ. Тоа некако и вам ви одзема од автентичноста.
ЃОРЧЕВ: Тантаров на самиот почеток ми призна дека бил, така да речам, човек од доверба на Црвенковски после ТАТ и откако заврши неговиот пратенички мандат. Но, дозволете, Тантаров не е легитимација на ЗНП, не е фактор што може да ни ги наруши плановите. Тој е само еден од членовите со конкретно минато за кое горе-долу сите знаеме и како таков не е уникатен. Напротив, ѕирнете и во другите партии, па ќе видите не еден, ами дузина како Тантаров.