Текстот е објавен на 23 декември, 2016 година во неделникот „Фокус“ во бројот 1107
Пишува: Ирена МУЛАЧКА
Јана, Игор, Давид, Сања, Мартина, Петар се само дел од многубројните имиња ставени на листата на чекање за операции во странство. Тие лесно можат да се пронајдат на веб-страницата „донации.мк“ наменета за донирање пари на сите што имаат потреба од лекување надвор од државата. Таму има бебиња од по неколку месеци, па сѐ до девет-десетгодишни деца. На нивниот број им нема крај, а сумите за операции најчесто се движат од 50.000 до 300.000 евра, во зависност од тоа за која болест и за каква операција станува збор.
Последните неколку години не поминува ден без на социјалните мрежи да се појават нови апели за собирање пари за деца болни од церебрална парализа, мултиплекс склероза, рак на коските, тумор на главата, вродена срцева мана, за што се потребни илјадници евра, а семејствата не можат да ги обезбедат. Во тој период на гнев и револт, кога е во прашање детски живот, социјалните мрежи вријат од обвинувања упатени на адреса на државата и локалните власти кои фрлаат од 5 до 10 милиони евра за барокни згради, споменици, фонтани или, пак, носат пејачи од соседните држави за суми од 50 до 80 илјади евра за да ги забавуваат на новогодишните прослави. Па, така на плоштадот во Скопје се организираат две новогодишни прослави, едната од буџетската сметка на Град Скопје, каде што за настапот на пејачите Слаткар, Адријан Гаџа, Каролина Гочева и Миле Кузмановски, како и за предновогодишното украсување се потрошени 300.000 евра, додека на прославата каде што се трошат народни пари од Општина Центар ќе настапат Јура Стублиќ, „Филм“ и „Забрањено пушење“, но не се открива точната сума на потрошени пари. Исто така, новогодишни прослави на буџетска сметка на општините ќе има и во Кавадарци и во Охрид, додека сѐ уште не е дефинирана новогодишната програма во Битола и во Прилеп.
За разлика од кај нас, каде што народните пари од буџетот се трошат, како што обвинуваат родителите, на споменици за мртвите, а секојдневно од негрижа ни умираат живи луѓе, во едно гратче во Босна и Херцеговина се смени ставот на размислување, па хуманоста на локалните власти и на граѓаните се покажува на дело. Градоначалникот на градот Какањ ја добил поддршката од жителите да ја откаже прославата за Нова година и парите да ги донира за лекување на седумгодишниот Евелин Алајбеговиќ, кој страда од тумор на мозокот и мора под итно да биде опериран. За операцијата во Германија биле потребни 130.000 конвертибилни марки, а на сметката на детето само од локалните власти биле префрлени 8.000 марки.
На само две недели пред Нова година, иста таква хуманитарна акција се подготвува и во неколку градови во Србија кои ги откажуваат прославите за да ги донираат парите на болни деца. Граѓаните потпишуваат петиција да се откажат концертите на познатите музички ѕвезди, а парите да им се дадат на оние кои имаат само една желба „да преживеат“.
Дали такво нешто ќе се случи и во Македонија или ќе продолжи да се зголемува бројот на Тамари, деветгодишното девојче од Велес, кое имаше искривен ’рбет и почина за само 30.000 евра кои требаше да бидат одобрени од Фондот за здравство за нејзиното лекување во странство. Или, пак, врските и партиската припадност ќе продолжат да ја играат главната улога во распределувањето на парите за лекување вон државата?
ЗА ДА СИ ГИ СПАСАТ ДЕЦАТА, ПРОДАВААТ БУБРЕЗИ И КУЌИ
Матеј Стоилов е четиригодишно дете од Делчево, кое боледува од повеќе болести, како аутизам и оштетување на мозокот. Како што напредува болеста, тој може да остане неподвижен и врзан за количка, а за да го спречат тоа, неговите родители мора да го однесат на лекување во странство. Неговата здравствена состојба од ден на ден сѐ повеќе се влошува, а само за лекови, семејството месечно троши по 15.000 денари.
За тажната судбина на малиот Матеј, јавноста дозна уште во февруари, кога неговиот татко јавно излезе и соопшти дека ги продава бубрегот и срцето само да го спаси животот на своето единствено чедо. Тој во изјава за „Фокус“ тврди дека од здравствените власти не добиле никаква парична помош, иако добиле неколку ветувања. Сите пари што ги собрале биле од хуманите луѓе, кои цело време донирале за лекувањето на Матеј во Истанбул, Турција.
– Јас излегов и јасно и гласно кажав и пак повторувам дека ќе ги продадам бубрегот и срцето само моето дете да се спаси и да си го живее своето детство како сите други деца. Сега сме во Истанбул, за на Матеј да му се направат дополнителни испитувања и прегледи и да се утврди точната дијагноза, за да знаеме каде понатаму да го продолжиме лекувањето – вели таткото Кирил Стоилов.
Тој е огорчен од односот на здравствените власти кои не мрднале ниту со прст да му помогнат на семејството.
– Повеќе од четири години сме по болници. На Матеј му се прават разни испитувања и во државните и во приватните болници и за се тоа ни се потребни многу пари. Никој од надлежните институции не ни помогнал, ниту нѐ контактирал, иако баравме да се смилуваат и да ни помогнат. Сите собрани пари се благодарение на хуманите луѓе. Во оваа држава за сѐ има пари, само за болните деца нема. Тешко на сите нив и на нивните семејства – додава Стоилов.
Уште една тажна приказна деновиве ја погоди јавноста, а се работи за 23-годишниот Влатко Мицковски, кој боледува од рак на бубрезите и на кој му била извршена операција пред една година. Но, болеста повторно се вратила и метастазирала, па за да ја контролира мора да прима таргет терапија („вотриент“) во вид на таблети, кои не се на државна сметка, а за нив мора да дава 2.100 евра месечно. Како и во сите случаи досега, тој бара помош од граѓаните, кои со својата хуманост можат да придонесат полесно да ја набавува потребната терапија.
Дел од семејствата со кои разговаравме, а кои сакаа да останат анонимни тврдат дека се принудени да си ги продаваат куќите, становите, да земаат кредити за да им овозможат на децата лекување во странство или да им ја набават неопходната терапија, која не може да се најде на позитивната листа во аптеките, а чини повеќе од 2.000 евра месечно. Според нив, надлежните институции не се заинтересирани да им помогнат, па затоа многу често се обраќаат до поголемите фирми. Се случува некои од нив да пуштат срце и да донираат поголема сума. Најчесто, добиените пари ги добиваат од обичните граѓани, од нивните доброволни прилози преку мобилните оператори и со помош на пријатели.
Во 2011 година, на предвремените парламентарни избори, во својот манифест Никола Груевски даде ветување дека сите болни што имаат потреба од лекување во странство, тоа ќе го добијат за само 200 евра. Се чекаа цели две години за да се исполни ова ветување со конкретни законски измени, но откако се исполни, бројот на пациенти кои добиваат „зелена карта“ за лекување надвор од државата се преполови, односно се врши голема селекција на „добитниците“. Официјалните податоци од Фондот за здравство објавени во медиумите откриваат дека во 2014 година биле поднесени 296 барања за лекување во странство, што е за 19 барања повеќе во споредба со 2013 година. Од друга страна, се намалува бројот на извршени лекувања. Имено, истата година биле извршени 123 лекувања надвор од земјава, за разлика од 2013 година, кога таа бројка изнесувала 148. Само за 2013 година, од фондовската каса биле потрошени 2,8 милиони евра за лекување во странство, но таа сума за 2014 се намали на 1,7 милиони евра.
„Фокус“, исто така, испрати неколку прашања до ФЗОМ. Меѓу другото, прашавме колку барања за операции во странство се поднесени во текот на оваа година и лани, колку пари се одобрени и колку се потрошени? До затворањето на овој број на неделникот, од Фондот не добивме одговор за последните две години, иако нашите неофицијални извори тврдат дека бројот на одобрени лекувања во странство секоја година се намалува затоа што фондовската каса е празна. Меѓутоа, најчесто образложението за таквата одлука е тоа што според ФЗОМ, осигурениците не ги исцрпиле сите можности за лекување во земјава.
НАМЕСТО ДА ИМ ДАВА ШАНСА ЗА ЖИВОТ НА ДЕЦАТА, ФОНДОТ ГИ ОДБИВА
Поминаа речиси две години од смртта на 9-годишната Тамара Димовска од Велес, која имаше искривување на ’рбетот и требаше да замине на седми оперативен зафат во странство. Веста за смртта на девојчето одекна како „бомба“ во јавноста, а беше дочекана на нож од граѓаните, кои излегоа на масовни протести и бараа оставка од министерот за здравство Никола Тодоров, кој јасно кажа дека не чувствува никаква морална одговорност. Во тој период, оставки си поднесоа само двајцата директори на Фондот за здравство Маја Парнарџиева-Змејкова и Џемали Мехази.
За смртта на малата Тамара се осомничени повеќе лица, но досега од Основното јавно обвинителство нема покренато никаков обвинителен акт, иако поминаа дури две години откако девојчето почина. Нејзината мајка, Жаклина Димовска во изјава за „Фокус“ тврди дека досега од ОЈО нема никаква реакција.
– На 9 февруари ќе поминат две години од смртта на Тамара, а од обвинителството нема никаков одговор. Не го добив ниту обдукцискиот наод. Го изгубив најмилото, а државата си игра со нас како што сака. Додека се боревме со институциите да ни помогнат да си го спасиме детето, сега ќе се бориме за правда. Страшно – тврди мајката на деветгодишното девојче.
Според неа, во оваа држава тешко на болните деца, а уште потешко на родителите кои ем немаат доволно пари да си го спасат детето, ем не можат да го гледаат како страда.
– Секогаш кога ќе видам објавен број за донации за болно дете, срцето ме боли бидејќи го знам тој трнлив пат. Најстрашно е што секојдневно има дечиња на кои им е потребна финансиска помош и јас секојдневно се прашувам зошто оваа наша држава не им помага на болните. За сѐ и сешто се трошат пари, а за болните деца нема. Тие се нашата иднина, но оставени се на милост и немилост на државата, па родителите се немоќни и бараат помош од хуманите луѓе – додава Димовска.
Таа вели дека е жално тоа што, наместо да им дава шанси за живот на децата, Фондот за здравство ги одбива нивните барања за лекување во странство и тие умираат.
Здравствената голгота на малата Тамара почнува многу порано, пред нејзиниот случај да излезе во јавноста. Таа, битката со институциите и со лекарските комисии ја почнува пред три години, но нејзините обиди да издејствува лекување во странство биле безуспешни, бидејќи здравствените власти сметале дека сѐ уште постојат можности да се лекува во државата.
Како што веќе пишувавме, на двете конзилијарни мислења што биле издадени во април и во октомври 2014 година пишувало дека станува збор за итен случај, иако менаџментот на Фондот за здравство во тој период тврдеше дека на документите ја немало назнаката „итност“ и вината ја префрли на лекарите.
Но, ваквите тврдења ги побива медицинската документација на која јасно пишува дека лекарскиот конзилиум дури трипати се изјаснил оти девојчето под итно треба да замине на лекување во странство. Дел од лекарите коментираат дека нејзиниот живот можел да се спаси, само ако се реагирало навреме. Според нив, искривениот ’рбет постојано ѝ го притискал срцето, а кардиоваскуларните и белодробните инфекции што можела да ги добие, само дополнително би ја влошиле состојбата. Според нив, ако лекарските комисии и надлежните институции сериозно си ја сфателе работата, до ваков исход сигурно немало да дојде. Во долгиот период додека чекала одобрение од комисиите, ’рбетот на Тамара сѐ повеќе се искривувал, со што таа станува жртва на „болниот“ здравствен систем.
ЛЕКАРИ ВО КОМИСИИ ПО ВМРОВСКИ ТЕРК
Одлуките за лекување и операција во странство ги носат две лекарски комисии, првостепена и второстепена, кои се под раководната палка на Фондот за здравство. Во двете комисии има по 15 лекари од сите области, од кои десет се редовни лекари и уште пет заменици. Пациентите што ги исцрпиле сите можности за лекување во државата, па мора да одат на лекување или операција во странство најпрвин доаѓаат до првостепената, а потоа одлучува второстепената комисија.
Кои се лекарите што работат во двете комисии и зошто нивните имиња се кријат од јавноста? Одговор на ова прашање побаравме и од Министерството за здравство и од Фондот, но до затворањето на овој број од весникот не ја добивме листата.
Според нашите извори, претседателка на првостепената комисија е Викторија Чаловска од Клиниката за гастроентерохепатологија, додека со второстепената комисија раководи ортопедот Анастасика Попоска, мајка на министерот за надворешни работи, Никола Попоски. Таа пред две години се кандидираше и за претседател на Македонското лекарско друштво и на Лекарската комора, од каде што во последен момент се повлече од изборната трка. Пред две години, пак, мајката на министерот ја доби државната награда 23 Октомври. Исто така, член на една од комисиите е и трауматологот Виктор Камиловски, претседател на Советот на Општина Аеродром од редовите на ВМРО-ДПМНЕ. За него веќе пишувавме дека има уште неколку функции во комисии. Тој во изборната кампања жестоко го нападна концептот за воведување двојазичност во државата, карикирајќи дека нема да можел да го спаси пациентот ако со него треба да се разбере преку преведувач од албански јазик.
Докторката Аспазија Софијанова, пак, која истовремено е и директорка на скопската Детска клиника, поднесе оставка од комисијата која одлучува за лекување во странство уште пред две години, откако изби скандалот со смртта на малото девојче од Велес.
Според неофицијалните информации до кои дојдовме, овие две комисии знаат да бидат многу брзи и експедитивни во одредени случаи, нормално, во зависност од тоа кој е пациентот. Пред повеќе од година и пол, експресно се решени два случаи на блиски роднини на владини функционери, на кои по кратка постапка им биле одобрени барањата за лекување во странство. Исто така, експресно бил решен случајот и со роднина на една од лекарките во комисијата, но решивме да не го откриваме нејзиниот идентитет. Краткиот одговор на нашите извори беше „тоа се партиски комисии“.
Како и да е, и покрај многубројните апели за помош за болните деца, државата останува глува за нивните проблеми. Дали е крајно време власта да сфати дека парите од само еден споменик можат да спасат 10 детски животи.
Рамка:
ПЕТИЦИЈА ДА СЕ ОТКАЖЕ ПРОСЛАВАТА НА НОВА ГОДИНА НА СКОПСКИОТ ПЛОШТАД?
Веќе неколку денови на социјалните мрежи можат да се прочитаат предлози за потпишување петиција, наместо да се слави Нова година со познати пејачи на плоштад, парите да се пренаменат за болните деца што имаат потреба од донации за лекување и операции во странство. Дали и колку ќе успее ова, не се знае, но, сепак, ова е само доказ дека се буди хуманоста кај луѓето, кои се спремни да се откажат од прославите за да биде спасен нечиј детски живот.
Рамка:
ДЕЛ ОД ПАРТИИТЕ СО АПЕЛ ДА СЕ ОТКАЖАТ НОВОГОДИШНИТЕ ПРОСЛАВИ
Од партијата Левица и неколку советници од СДСМ апелираат тие пари што ќе се потрошат за новогодишни прослави и за познати музички ѕвезди да се пренаменат за социјално загрозените семејства и за лекување на болните деца. Според нив, неприфатливо е да има толку неодговорно трошење на народните пари во услови кога 460.000 луѓе се под прагот на сиромаштијата, а 180.000 луѓе се во тотална сиромаштија.